شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)–|| جهان به روزنامه نگاری تحقیقی برای افشای فساد در روندی طولانی با ابعاد مختلف و جریان ساز نیاز دارد و در این میان ویکیلیکس، پدیده پیچیده ای بود که تبدیل به منبع کار شماری از روزنامه نگاران تحقیقی جهان شد. با این حال هنوز ماهیت این پدیده در پرده ابهام قرار دارد و چگونگی دستیابی آن به اطلاعاتی که تبدیل به افشاگریهای سؤال برانگیز آن شده، بی پاسخ مانده است.
در این پدیده پیچیده اصلیترین سؤالات بیپاسخ مانده این سؤالات است که چه کسی یا گروهی پشت آن قرار دارد؟ آیا این سایتی است که اطلاعات منتشر شده از سوی آن، حاصل رقابت سرویسهای اطلاعاتی جهان است؟ و سؤال اساسی تری که از روز پنجشنبه که مؤسس این سایت دستگیر شد، مطرح شده نیز این است: چرا جولیان آسانژ در این برهه از زمان که نقاط زیادی از جهان به‌دلیل سیاستهای مغشوش دونالد ترامپ دچار آشوب است، دستگیر شده است؟ چنین سؤالاتی نشان می دهد ما نمی توانیم درباره آسانژ و ویکیلیکس قضاوت روشنی داشته باشیم.
اما به‌عنوان روزنامه نگار می توانیم به این پرسش پاسخ دهیم که آیا انتشار اسناد به دست آمده، چه اسنادی که اسرار یک کشور محسوب می شود و چه اسنادی که بیانگر فساد سیاستمداران هستند، اقدامی درست بوده است یا نه؟ انتشار اسناد ویکیلیکس باعث دستیابی آسان روزنامه نگاران تحقیقی به مدارکی شد که دستیابی به آنها برای آنان دشوار و حتی غیرممکن بود.
افشاگری هایی که ویکیلیکس دست به آنها زد، در دو حوزه قابل دسته بندی بود. بخشی از این اسناد مربوط به اسناد نظامی می شد و از بین آنها می توان به اسنادی که این سایت درباره جنگهای افغانستان و عراق منتشر کرد، اشاره کرد و بخشی دیگر نیز به افشاگری فساد سیاستمداران و اقدامات سیاسی آنان می پرداخت.
هر دو دسته این افشاگریها به روزنامه نگاران جهان کمک کرد تا با تحقیق و راستی آزمایی این اسناد، دست به شفاف‌سازی سیاستها و اقدامات سیاستمداران و تحلیلها و ارزیابیهای دقیق بزنند. ویکیلیکس کمکی بود برای جریان سازی رسانه ها در شفاف سازی کار دولتها. چنین شفاف سازیهایی همواره باعث می شود، حکومتهایی که درباره آنها افشاگری صورت گرفته و حتی سایر حکومتها پای خود را عقب تر بگذارند.
بویژه که در روزنامه نگاری تحقیقی، تمرکز اصلی روزنامه نگاران بر دو مسأله فساد سیاسی و فساد اقتصادی متمرکز می شود. در این میان گاه در جهان شاهد آن بوده ایم که کار روزنامه نگاران تحقیقی به دلایلی ناتمام مانده اما دیگران آمده و آن را تکمیل کرده اند. از این‌رو این بخش از کار رسانه ای چیزی است که سیاستمداران راهی برای فرار از آن ندارند و اسنادی که به تهیه این گزارشها و دادن ایده به روزنامه نگاران تحقیقی کمک کنند، در جای خود قابل تقدیر هستند.
ویکیلیکس در کار خود، پا را از تأثیرگذاری فراتر گذاشت و تبدیل به منبع جریان ساز شد. شماری از جریان سازیهایی که در کشورهای مختلف در یک دهه اخیر شکل گرفت، بر اساس اسنادی بود که به مرور و در یک دهه گذشته توسط ویکیلیکس منتشر شد. این جریان سازی اکنون تبدیل به روندی شده است که جدا از اسناد ویکیلیکس در سایر حوزه ها نیز مورد توجه روزنامه نگاران بوده است. نمونه آن را می‌توان در ماجرای قتل خاشقجی و جریانی که روزنامه نگاران ترکیه و روزنامه واشنگتن پست علیه عربستان سعودی و احقاق حقوق خبرنگاران به راه انداختند، مشاهده کرد.
با وجود این تأثیرگذاری و جریان سازی، معتقدم نباید درباره کار جولیان آسانژ و سایت ویکیلیکس قضاوت کرد. زیرا هرچند اسناد ویکیلیکس تأثیر مثبتی در روزنامه نگاری تحقیقی داشته، اما موضوع آن، موضوع پیچیده ای است. این سایت به اسنادی دست یافته که براحتی نمی تواند به دست کسی افتد و مشخص نیست چگونه به دست این سایت و مؤسس آن افتاده است.
منبع: ایران
|
||||
