شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-  باید طورى سخن بگوید و رفتارشان به گونه‏ اى باشد که شنوندگان از آن برداشت حقارت و پستى نکنند و خویشتن را ناچیز و موهون احساس ننمایند، علاوه بر این، آرام و متین سخن گفتن، زمینه را برای درک و فهم بهتر مخاطب فراهم می‌کند.

سخنرانی متین، این مطلب را برای مخاطبین القا کرده که سخنران، بر سخن خود تسلط داشته و با آرامش و به روانی، سخن می‌گوید.

بعلاوه، سخن درشت، و تند گویی، از آن جهت که سیره جهال و کم خردان است، با جایگاه و شان سخنوری تناسب نداشته و مخالف توقع مخاطبین از یک سخنور پخته و ورزیده است.

براى روشن شدن مطلب، چند مورد از سخنوری نادرست و درشت گویی و عدم احترام به مخاطب به طور نمونه ذکر مى ‏شود:
یکى از طرق احترام به شخصیت مستمعین آن است که خطیب، با نرمى و ملایمت سخن بگوید. از خشونت کلام و لغات تند اجتناب نماید. زیرا شنوندگان، خشونت گوینده را اهانت به خود تلقى مى ‏کنند و حالت مقاومت و عدم تمکین به خود مى ‏گیرند و در نتیجه، سخنان خطیب در آنان بى‏اثر یا لااقل کم اثر خواهد بود.

در قرآن شریف آمده است وقتى موسى و هارون از طرف بارى تعالى مأموریت یافتند نزد فرعون بروند و او را به راه حق دعوت نمایند، با وى به نرمى و ملایمت سخن گویند.
اذهبا الى فرعون انه طغى فقولا له قولا لینا لعله یتذکر او یخشى.(1)

شما دو نفر نزد فرعون بروید، که به طغیان و سرکشى گرایش یافته است با وى به نرمى سخن بگویید، شاید متذکر شود و از عذاب الهى بترسد.
عن مولانا الکاظم (علیه السلام) فى قوله تعالى فقولا له قولا لینا آى کنیاه.(2)

حضرت امام موسى کاظم (علیه السلام) در تفسیر آیه فرموده: این که خداوند به موسى و هارون دستور داد با فرعون به نرمى سخن بگویید، یعنى او را به کنیه صدا بزنید. مى دانیم اشخاص را به کنیه، در عرب، یا نام فامیل در فارسى ‏زبانان، صدا زدن، خود احترام و تکریمى است به شخصیت آنان.

خداوند در قرآن شریف، نرم گویى و نرم خویى رسول گرامى (صلى الله علیه و آله و سلم) را، که از عوامل جلب قلوب و جذب نفوس بود، به حساب رحمت واسعه خود گذارده و فرموده است:
فبما رحمع من الله لنت لهم و لو کنت فظا غلیظ القلب لانفضوا من حولک.(3)

اى پیامبر، در پرتو رحمت خداوند، با مردم برخورد نرم و ملایم دارى. اگر تندخو و سخت‏دل مى‏ بودى، مردم از اطراف پراکنده مى ‏شدند.
سخن را به نرمى ادا نمودن، از احترام گوینده به شخصیت شنونده حکایت مى‏ کند و این تکریم و احترام، آن قدر در شنونده اثر مى ‏گذارد که مى ‏تواند موضع وى را در مقابل گوینده تغییر دهد و غلظت او را به نرمى مبدل سازد.
فى وصیه على (علیه السلام) لابنه الحسن (علیه السلام) ولن لمن غالظک فانه یوشک ان یلین لک.(4)

از جمله وصایاى على (علیه السلام) به فرزندش، حضرت مجتبى، این بود که هر کس با تو، به غلظت و خشونت مواجه مى ‏شود، تو با او به نرمى و ملایمت برخورد کن، چه، نرمى تو با وى مى ‏تواند به سرعت موضعش را تغییر دهد و او را با تو نرم و ملایم سازد.

مردى به نام اسحاق کندى، که در زمان خودش فیلسوف عراق بود، به نوشتن کتابى دست زد که حاوى تناقض‏ هاى قرآن باشد. بر این کار همت گمارد و براى انجام آن تنها در منزل نشست و مشغول نوشتن گردید.
روزى، یکى از شاگردان او، بر حضرت امام عسگرى (علیه السلام) وارد شد. حضرت به وى فرمود: آیا در بین شما یک مرد رشید نیست که استادتان را از کارى که درباره قرآن شروع کرده، باز دارد؟
عرض کرد: ما از شاگردان او هستیم. چطور ممکن است ما در این مورد یا دیگر موارد به او اعتراض نماییم.

امام فرمود: آیا حاضرى آن را که به تو مى ‏آموزم، در محضر استادت انجام دهى؟
عرض کرد: بلى.

فرمود: نزد او برو، با وى به لطف و گرمى انس بگیر، و در کارى که مى ‏خواهد انجام دهد، یارى‏ش کن و چون مأنوس گشتى، بگو: براى من سوالى پیش آمده است. اجازه مى ‏خواهم بگویم و از مثل شما، توقع این اجازه هست.

سپس بگو: اگر تکلم کننده به این قرآن نزد شما بیاید و این سؤال مطرح گردد که آیا جایز است مراد گوینده قرآن، از گفته‏ هاى خودش، غیر آن باشد که شما گمان برده ‏اید و آن را برداشت نموده ‏اید؟ او در پاسخ خواهد گفت: این احتمال جایز است. زیرا مردى است که مى‏ فهمد، آن را که مى ‏شنود. وقتى با سخن تو ملزم گردید، به او بگو: شما از کجا مقصد متکلم قرآن را درک نموده ‏اى؟ شاید منظور او غیر آن چیزى باشد که شما گمان برده ‏اید.

فصار الرجل الى الکندى و تلطف الى ان القى الیه هذه المسئله فقال له اعد على فاعاد علیه فتفکر فى نفسه ورأى ذالک یحتمل فى اللغه وسائغا فى النظر.(5)
آن مرد نزد فیلسوف کندى رفت و طبق دستور امام، پس از تلطف و مهر، مطلب را با وى در میان گذارد. آن قدر این کلام مؤثر افتاد که به او گفت: دوباره بگو. دوباره گفت. فیلسوف پس از اندیشه و تفکر، ابراز داشت: این که گفتى، به اعتبار لغت، محتمل است و از جهت دقت نظر، جایز.

این احتمال صحیح و اساسى، طبق دستور امام عسگرى (علیه السلام)، به نرمى و ملایمت و با حفظ شخصیت فیلسوف تحصیل کرده القا گردید. از این رو، در وى اثر مفید گذارد و او را در نوشتن کتاب دودل و مردد ساخت. اگر همین مطلب با تندى و خشونت ادا مى‏ گردید، وى را در عقیده خود مقاوم مى‏ نمود و به گفته ‏هایش پافشارى نشان مى‏ داد.

خطباى اسلام باید همواره دستور امام عسگرى (علیه السلام) را به خاطر داشته باشند و در تبلیغ معارف قرآن شریف، با شنوندگان، به نرمى سخن بگویند. چه، نرم‏ گویى، از یک طرف، احترام به شخصیت مستمعین است و از طرف دیگر، بهترین راه تأثیر و نفوذ معنوى در آنان است.

خطیب، با سخنان نرم و ملایم مى ‏تواند به سهولت شنوندگان را به راه حق هدایت کند، حس وظیفه ‏شناسى را در نهادشان بیدار سازد، و آنان را در راه انجام تکالیف شرعى، تشویق و ترغیب نماید.

سخنران دینى باید آن قدر تمرین نماید که نرم گفتن، ملکه نفسانى‏اش گردد و آن چنان به ملایم ‏گوئى خو بگیرد که نتواند به آسانى از آن تخلف نماید. على (علیه السلام) در این باره چنین فرموده است:

عود لسانک لین الکلام.(6)
زبانت را عادت ده که گفتارش همیشه نرم و ملایم باشد.

سخن تا توانى به آزرم گوى          درشتى مکن در سخن نرم گویى


برگرفته از کتاب سخن و سخنوری، محمد تقی فلسفی
- 1سوره 20، آیه ‏هاى 43 و 44.
2.   بحار، ج 13، ص 134.
3. سوره آل عمران (3)، آیه 159
4- بحار، ج‏74، ص‏168
5 - بحار، ج 50، ص 311.
6 - فهرست غررالحکم، ص 334
 
تهیه و تنظیم : حوزه علمیه تبیان،
فرآوری: محمد حسین امین