شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)-|| درباره اعتراضات اخیر در ایران، ریشه‌ها، علل وضعی، چگونگی شکل‌گیری، انگیزه‌های افراد، محرک‌ها و نهایتاً پیامدهای آن بسیار سخن گفته شده است، اما همچنان ابعاد وسیعی از ماجرا پنهان است. یکی از ترجیع بندهایی که در سخن بسیاری از اهل فن هست، نسلی است که وارد ماجرا شده و از آن به عنوان نسل نت (اینترنت) بومی‌های دیجیتال یا نسل Z نام برده می‌شود.

اما این نسل، از منظر جامعه‌شناسی دقیقاً چه تفاوتی با نسل‌های قبل دارد؟ آیا تفاوت این نسل با نسل‌های قبل، مانند تفاوت نسل قبل با نسل قبل‌تر است یا اساساً جنس و جوهر دیگری دارد؟

قبل از اینکه وارد موضوع شویم نقل این سخن عزت‌الله ضرغامی درباره درک میزان و جنس تفاوت این نسل با نسل قبل بسیار جالب توجه است. ایشان نقل می‌کند یکی از بازجوهای نسل Z گفته بود که ما از اوایل انقلاب در این کار هستیم و آدم‌های مختلف در سطوح متفاوت را بازجویی کرده‌ایم و تا حدود زیادی به درک مشترک می‌رسیدیم، اما ساعت‌ها با این نسل حرف می‌زنیم و بعد می‌بینیم نه ما یک کلمه از حرف‌های آنها را می‌فهمیم نه آنها یک کلمه از حرف‌های ما را!

و اما فلسفه نامگذاری نسل‌ها در قرن بیستم و بیست و یکم بر چه مبنایی است و این نسل‌ها چه تفاوت‌هایی با هم دارند. نامگذاری نسل‌ها، برخلاف تصور رایج بر اساس ترتیب حروف انگلیسی نیست، بلکه وجه تسمیه دیگری دارد.

نخستین نسل قرن بیستم، نسل G نسل بزرگ یا بزرگترین نسل (Greatest Generation) نام گرفته است. این افراد در یک چهارم نخست قرن بیستم (سال‌های ۱۹۰۰ تا ۱۹۲۵) زاده شدند. این نسل در دوره رکود بزرگ اقتصادی متولد شدند. جنگ جهانی دوم را به چشم دیدند و بسیاری از آنها در جنگ شرکت کردند یا از آثار جنگ متأثر شدند. بنابراین تحمل و صبر بسیار داشته‌اند و قادر بوده‌اند در سخت‌ترین شرایط، زندگی کنند.

دومین نسل قرن بیستم که به نسل خاموش یا نسلS

(Silent Generation) شهرت دارند در بین سال‌های ۱۹۲۵ تا ۱۹۴۵ متولد شدند. این افراد در واقع در فاصله میان پایان جنگ اول تا پایان جنگ دوم جهانی متولد شدند. آن دوران اوج بحران اقتصادی بود و بدین‌سبب این نسل تجربه دشواری‌های زندگی بسیار دارد. این تنگناها و شرایط دشوار، این نسل را افرادی منظم، صبور، سختکوش و وفادار به آرمان‌ها بار آورد. این نسل معمولاً دنبال ثبات شغلی بود و از ریسک‌پذیری و از این شاخه به آن شاخه پریدن پرهیز داشت. این نسل به خاطر همین روحیه آرام و محافظه‌کاری، نوعاً در برابر حکومت‌ها سکوت می‌کرد و به همین دلیل نسل ساکت یا خاموش لقب گرفت.

سومین نسل قرن بیستم نسل B یا نسل انفجار جمعیت

(Baby Boomer) نام دارد. این نسل پس از پایان جنگ جهانی دوم متولد شدند که پدیده انفجار جمعیت رخ داد. این نسل در بازه زمانی ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۴ متولد شدند.

این نسل در زمانی زاده شدند که رفاه اقتصادی و امنیت اجتماعی در غرب و در کشورهای در حال توسعه در حال افزایش بود به همین روی بسیاری از خانواده‌ها فرزندان بیشتری داشتند. افراد این نسل عموماً شور و شوق زیادی برای زندگی دارند، برنامه‌ریز هستند و از امید بالایی برخوردارند. آنها دریافته‌اند که با تلاش و کار می‌توان به موفقیت و آسایش رسید. آنها فرزندان دوران رونق اقتصادی هستند و از دیدگاه آنها همه چیز ممکن است. ریسک‌پذیری و خلاقیت این نسل به نسبت نسل‌های قبل بیشتر است. این نسل به خاطر اینکه نوعاً در خانواده‌های پرفرزند بوده‌اند از حریم خصوصی کمتری برخوردار بوده‌اند، لذا کم‌توقع‌تر و در عین حال اجتماعی‌تر بوده‌اند.

چهارمین نسل قرن بیستم نسل ایکس (X) است. این نامگذاری به سبب رمانی به نام نسل ایکس بود که منتشر شد. این نسل متولدان ۱۹۶۵ تا ۱۹۸۰ هستند. دورانی که جهان پر از تغییر و تلاطم بود. این نسل اتکاء به نفس بیشتری نسبت به نسل‌های قبل دارد و تعصبات قومی، مذهبی و نژادی کمتری از نسل‌های پیشین دارد.

پنجمین نسل، نسل هزاره یا نسل «وای» (Y) است. این نسل بین ۱۹۸۰ تا ۱۹۹۵ متولد شده است. معادل این نسل در ایران، نسل دهه شصتی‌ها هستند. این نسل نخستین نسلی است که به والدین خود در حوزه فناوری‌های مدرن آموزش می‌دهد. مثلاً پدر خانواده منتظر می‌شود تا فرزندش از مدرسه بیاید و ویدئو دیجیتال را راه بیندازد یا ساعت دیجیتال را تنظیم کند.

در واقع این نخستین نسلی است که در حوزه فناوری به نسل قبل از خود کمک می‌کند. افراد این نسل نسبت به نسل‌‌های قبلی بیشتر نسبی‌گرا هستند و به گزاره‌های قطعی و تغییرناپذیر کمتر باور دارند.

در چین به این نسل‌ها اصطلاحاً نسل توت‌فرنگی می‌گویند. توت‌فرنگی از این حیث که مانند توت‌فرنگی زود سرخ می‌شوند و نمی‌توانند فشارهای اجتماعی را مانند والدین خود (نسل قبل) تحمل کنند و نیز سخت کار کنند. این نسل نسبت به نسل‌‌های قبل کم تحمل و نافرمان است

و اما نخستین نسل قرن بیست و یکم با نام‌های نسل «نت» (اینترنت) بومی‌های دیجیتال، Z یا زومر است. این نسل بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۱۰ به دنیا آمده است. میزان، نوع و شدت تفاوت این نسل با نسل‌‌های قبل بیشتر است. این همان نسلی است که به گفته آقای ضرغامی، نماینده نسل‌های قبل بعد از چند ساعت تلاش متوجه حرف‌هایش نشده است. توجه به بسیاری از اصطلاحاتی که این نسل ملهم از فضای دیجیتال جهانی به کار می‌برد موید این حقیقت است که حتی دامنه واژگانی این نسل با نسل‌های پیشین تفاوت معنی‌دار دارد.

تفاوت نسل Z با نسل Y در این است که اینترنت و فضای مجازی وارد زندگی نسل Y شد اما نسل Z وسط حضور گسترده و جهانگیر اینترنت به دنیا آمد و در واقع از رحم مادر ناگهان پای در عصر دیجیتال گذاشت. این نسل در دوره‌ای متولد شده است که خانواده‌ها (نسل Y) با آگاهی کامل و متعهد به حفظ جهان و محیط‌زیست صاحب فرزندان کمتری شدند. بنابراین این نسل از فضا و حریم خصوصی بیشتری برخوردار شده و بیشتر از همه نسل‌‌های قبل متکی به نفس و آزادی‌خواه است.

چنانچه بخواهیم به طور خلاصه ویژگی‌های این نسل را بشماریم باید این ویژگی‌ها را نام ببریم.

اول ـ شوق وصف‌ناپذیر به رسانه‌های دیجیتال و فضای مجازی.
دوم ـ عشق به خلاقیت و نوآوری
سوم ـ‌ بی‌باکی در اظهارنظر شخصی ولو مخالف با جمع
چهارم ـ اعتقاد به تعامل و گفتگو برای دست‌یابی به مفاهیم مشترک
پنجم ـ واقع‌بینی و دوری از خیالبافی
ششم ـ تعهد به اصول اخلاقی
هفتم ـ اعتماد به نفس
هشتم ـ معتقد به اهمیت زندگی و مخالف ریاضت‌کشی
نهم ـ اعتقاد به مرزهای جدید آزادی‌های فردی و اجتماعی

چنانچه بخواهیم درباره هر یک از ویژگی‌های فوق و چرایی جمع‌شدن این ویژگی‌‌ها در این نسل سخن بگوییم، زمان و مجال موسعی می‌طلبد. همین اندازه یاد‌آوری کنیم که اساساً مسئولان و متولیان حکمرانی‌ ما، کما اینکه بعضاً اذعان می‌کنند، درک درستی از این نسل ندارند و ترجیح می‌دهند افراد دست‌چین شده‌ای را که در گروه سنی Z هستند اما عملاً متعلق به این نسل نیستند را نمایندگان واقعی این نسل بدانند. همین اشتباه بزرگ، آنها را در تحلیل این نسل به خطا می‌اندازد که ممکن است خطای پرهزینه‌ای باشد. در این باره لازم است پژوهش‌ها و مطالعات میدانی و عمیقی انجام شود، به ویژه آنکه بدانیم نسل Z آخرین نسل قرن بیست و یکم نیست. هنوز نسل آلفا در راه است…
 

علیرضا خانی
شنبه ۱۲ آذر ۱۴۰۱

منبع: روزنامه اطلاعات