شبکه اطلاع‌رسانی روابط‌عمومی یران (شارا)-|| 21 ماه می = 31 اردیبهشت زادروز افلاتون Plato ـ اندیشمند بزرگ یونان باستان که از همان زمان نزد ایرانیان از شهرت ویژه برخوردار بوده است به دست داده شده است که بسال 427 پیش از میلاد به دنیا آمده بود. [طبق برخی از روزشمارها؛ سال 424 و پاره ای دیگر: 428 پیش از میلاد]. وی در آخرین سال عُمر اردشیر یکم شاه هخامنشی ایران و نیز 3 ـ 4 سال پس از آغاز جنگ های پِلوپونِز Peloponnesian war در آتن و یا منطقه اژه به دنیا آمد و 80 سال عُمر کرد.

در زمان بیشتر مناطق یونانی زبان اژه و آناتولی در قلمرو ایران بود. طلوع اندیشه های افلاتون از زمان پادشاهی داریوش دوم ـ شاه هخامنشی ایران آغاز شد. طبق برخی نوشته ها، افلاتون از مصر ـ ساتراپی = اُستان وقت ایران ـ لیبی و سیسیل (جزیره بزرگ جنوب ایتالیا که در آن زمان یونانی نشین بود) دیدن کرد.

افلاتون که بسیاری از خانواده های ایرانی نام او را بر پسران خود گذارده اند شاگرد سُقراط بود. افلاتون بود که مدرسه ای به نام آکادمی را تأسیس کرد که نخستین آموزشگاه تعلیمات عالی (دانشگاه) جهان خوانده شده است. معروف ترین شاگردان افلاتون در این مدرسه عالی؛ ارسطو Aristotle بود.

اندیشه های افلاتون به ویژه در زمینه دمکراسی، بیش از هر فیلسوف عهد باستان در شکل گرفتن افکار اندیشمندان قرون جدید و معاصر نفوذ داشته است. [کلیستنس Cleisthenes یونانی دهها سال پیش از افلاتون فرمول خود برای دمکراسی آتن را به دست داده بود که در سال 508 پیش از میلاد به اجرا درآمد ولی، در دمکراسی او که نوعی دمکراسی مستقیم بود؛ زنان، افراد بدون زمین، بردگان و مردان جوان زیر 20 سالگی از مشارکت محروم بودند. دمکراسی از دو کلمه یونانی Demos = مردم و Kratos = حکومت ساخته شده است.].

در کتاب «جمهوری» اثر معروف افلاتون؛ جامعه، حکومت، دولتمرد، قانون و عامل مشترک آنها ـ دمکراسی بر پایه ای درست و منطقی تعریف شده اند. به نظر افلاتون، «هر کس» نمی تواند رئیس، مدیر و مسئول شود مگر اینکه شرایط آن را داشته باشد ازجمله هوش سرشار و داشتنِ آگاهی [معلومات]، منطقی بودن، کنترل نَفس داشتن، کننده کار بودن و شایستگی انجام آن را داشتن و علت و مَعلول را تشخیص دادن و ... و بالاخره، مسئولیت و وجدان انتخاب کننده که باید از میان بهترها «بهترین» را برگزیند.

گرچه نتیجه انتخابات چند دهه اخیر در کشورهای مختلف، اندیشمندان معاصر را بر آن داشته است که بگویند مشارکت و شناخت، اراده و آزادی عمَلِ رای دهندگان در تمرین دمکراسی اصیل (تأمین حکومت مردم) و در نتیجه تحقق آن به معنای واقعی کلمه، حتی در کشورهای بسیار پیشرفته در انسانیت و مدنیت (نه، تنها در صنایع و فنون) هم آن طور که باید، عملی نشده است. به علاوه، همان تمرین ناقص نیز دارد ظاهری و اسمی می شود و به عبارت روشن تر؛ «جعلی».

مطبوعات ابزارهای تعمیم و تأمین دمکراسی هستند که متأسفانه در برخی از کشورها، رسانه ها ـ نشریات و رادیوتلویزیونهای معروف تر از سوی اصحاب منافع و سرمایه داران خریداری شده اند و در کنترل آنها در جهت تأمین منافع و هدف های خصوصی و نمی توان نام رسانه همگانی و ابزار ژورنالیسم اصیل بر آنها نهاد. دو نمونه از این معاملات؛ خرید واشنگتن پست از سوی آمازون و فروش بخشی از سهام نیویورک تایمز به یک سرمایه دار. سرچ انجین ها که از آغاز کار هم مؤسسان آنها کمپانی های سودجو بودند روز به روز پولی تر می شوند و عامل اصحاف منافع قرار می گیرند و مطالب گزینشی و دستوری را نقل و منعکس می کنند.

در چنین شرایط و محیطی، کار بر روزنامه نگار و تاریخ نویس بسیار دشوار، وقتگیر و پُرهزینه است که همانند پلیس ناظر بر تمرین دمکراسی باید مدارک را جمع آوری، تکمیل و به صورت پرونده به قاضیِ تاریخ بدهند تا قضاوت کند و حُکم این قاضی که پاک شدنی نیست وضعیت یک جامعه در هر زمان و دوره را از: رُشد فکری مردم، تا وضعیت معیشت، جرائم و میزان فساد دولتیان را به دست می دهد.

این اندیشمندان هر ناهنجاری در جامعه را مربوط به میزان فساد دولتی و فساد دولتی را نتیجه ضعف و یا نبود دمکراسی می دانند و می گویند که اکر تمرین دمکراسی (انتخابات)، درست و مطابق اصول باشد مدیران دولتی هم خوب و واجد شرایط خواهند بود و فساد؛ هیچ و یا بسیار کم. در جامعه ای که در آن فساد نباشد، همگان بر حسب استعداد خود در پیشرفت ها مشارکت می کنند و مردم شاد خواهند بود که شادی مردم به ثروت بیش از ضرورت ارتباط ندارد ـ خاطر آسوده و نبود فساد و تباهی عامل شادی و رضایت است ـ همان را که انسان در طلب آن است.

به نظر این اندیشمندان، عوام الناس (توده ها) قبلا و وسیعا باید آموزش دمکراسی ببینند و با فلسفه انتخاب نماینده (وکیل) از جانب خود عمیقا آشنا شوند و با تمام وجود ـ علاقه و احساس مسئولیت ـ در انتخابات مشارکت کنند.

در سال 2008 و در یک نظرسنجی از شماری از اندیشمندان و استادان علم حکومت، اینان گفته بودند که بکرات گفته ایم که در گوشه و کنار جهان، دمکراسی به صورت تظاهر به آن درآمده و در مقالات و مصاحبه های خود خواستار تجدید نظر در روش های تمرین دمکراسی و بازسازی ابزارهای مربوط شده ایم.

این اندیشمندان گفته بودند که وضعیت دمکراسی سال به سال نمایشی تر و ظاهری می شود زیرا که احزاب برپایه منافع اشخاص ایجاد و یا تغییر شکل می دهند، سه دسته از رسانه ها ـ نشریات، رادیوتلویزیون ها و فیلم ها ـ در کنترل و مالکیت اصحاب منافع، شیفتگان قدرت و سیاستبازان قرارگرفته و یا اینکه هرچه بیشتر تجاری و محل کسب درآمد شده اند، اشتیاق به تألیف کتاب (که رسانهِ دیگر است) کاهش یافته، ابزارهای انتقال (سرچ انجین ها، نِت ورک های بین مردمی و خبرگزاری ها) مستقیم و یا غیر مستقیم در کنترل دولت ها، قدرت ها، قدرت طلبان و اصحاب منافع درآمده و مطمح نظر سازمانهای اطلاعاتی. روزنامه نگار و تاریخ نویس ِ به مفهوم واقعی کلمه موجودهایی کمیاب شده اند، اصحاب منافع و قدرت به طرق مختلف، «دورنگری، اندیشیدن و محاسبه» را از توده ها سلب و آنان را تلقین و تشویق به بردن لذت از لحظات زندگی، سرگرمی ها، لَهو و لَعِب می کنند و در خود مشغول می سازند تا به هر سوی که بخواهند بکشانند.

در این وضعیت، طبقه کوچکی با استفاده از بی اعتنایی و غفلت توده ها نسبت به فرضیه ها و اصول دمکراسی که «همانا انتخاب بهتر ها و داوطلبان صمیمی خدمت به جامعه خود و بشریت» است دارد به صورت «مشتاقان حکومت کردن بر دیگران، سلاطین کوچولو، متعدد کردن دوره های مقام های انتخابی و به صورت مادام العمر درآوردن و ...» در می آید که پس از ریشه گرفتن آن، تصحیح وضعیت با راههای متعارف امکان پذیر نخواهد بود. تجدید انتخاب مکرر همان نمایندگان، خرید تمایل مردم به نامزد مورد نظر با آگهی و اعلان و هزینه کردن پول (تبلیغات)، نبود منطق انتخاباتی و ... از جمله این مسائل و انحراف از اصول و تعاریف دمکراسی است.

به اظهار این اندیشمندان، تا دیر نشده است؛ مُصلحین، استادان فرضیه دمکراسی و باقی مانده روزنامه نگاران واقعی [حرفه ای و وفادار به این حرفه] باید چشم و گوش رای دهندگان برای گزینش هرچه بهتر و دقیقتر را باز کنند، رای دهندگان باید از مسئولیت خود در قبال جامعه ـ امروز و فردا ـ آگاه باشند و هر رای دهنده باید از خود سئوال کند که هدف نامزد انتخاباتی از قبول وکالت و مسئولیت چیست؟، خدمت به جامعه و یا به خود و منافع بستگان، دوستان و .... متدهای دمکراسی در هر جامعه باید برپایه شرایط و روانشناسی اعضای آن جامعه باشد.

بنابراین، تا صدها سال دیگر هم نمی شود یک الگوی تمرین دمکراسی [الگوی واحد] برای همه جوامع بشر در نظر گرفت و به اجرا درآورد. تمرین دمکراسی با تعاریف و اصول دمکراسی [که واحد و مشخص است] فرق دارد. تمرین دمکراسی در یک جامعه متناسب با شرایط آن می تواند به صورت انتخابات چند مرحله ای، شرایط نامزدی و پیش شرط ها باشد. باید ثابت شود که یک نامزد صرفا به خاطر «خدمت بی دریغ» می خواهد انتخاب شود نه برای اطفاء حس جاه طلبی، آزمندی و دستیابی به قدرت که جامعه از این انتخاب سودی نخواهد بُرد.

به نظر بسیاری دیگر از اندیشمندان، دمکراسی طبق فرضیه های فلاسفه یونان قدیم را در جوامع کوچک (روستاها، شهرهای کم جمعیت و کوی و برزن شهرهای بزرگتر) می توان به صورتی دقیق تر پیاده کرد و در اصل هم، این فرضیه ها برای شهر آتنِ آن زمان طراحی شده بود که نفوس چندانی نداشت. بنابراین، عملی ترین راه انتخابات، فعلا باید به صورت هِرَم دمکراسی (شبیه به روش ساویت ها در روسیه پس از انقلاب 1917، ولی نه ظاهری بلکه واقعی) باشد ـ انتخابات چند مرحله ای.

کم هزینه ترین محل برای آموزش دمکراسی، احزاب هستند ـ احزابی که توسط اصحاب منافع و عاشقان قدرت تاسیس نشده باشند که هدف شان از تاسیس حزب و جناح، استفاده از آن به صورت پلکان ترقی باشد و سوء استفاده های بعدی. تفسیر مطبوعات از تحولات حکومتی در گوشه و کنار جهان ـ اگر هنوز مفسر بی غرض باقی مانده باشد ـ نوعی آموزش غیر مستقیم دمکراسی و درس گرفتن از خوب های دیگران و هشدار گرفتن از بَدهای آنان است.

افلاتون شاگرد سقراط و معلم ارسطو و بنیادگذار آکادمی (مدرسه عالی علوم، فلسفه و ادبیات) بود. آثار او به صورت گفت و شنود (مناظره) است که معروف ترین آنها «جمهوری» است و همچنین «پوزش» و «ذات عدالت».

افلاتون در سال 399 پیش از میلاد شاهد خودکشی آموزگارش سقراط به حکم دادگاه آتِن (محکمه خلق) بود و در این باره نوشته است که سقراط پیشنهاد فرار از آتن را رَد کرد و به حکم دادگاه که می دانست درست نبوده تسلیم شد و جام زهر را نوشید تا احترام به قوه قضایی که حفظ حقوق و شئون مردم و امنیت و آرامش آنان برعهده آن است محفوظ بماند.

این نظر افلاتون که سران دولت ها باید فیلسوف باشند و یا فلسفه بدانند و نیز نخبگان دارای یکی از این سه خصلت؛ هوشمندی (دارای توان اندیشیدن، آگاه و مُدبر)، دلیری (شجاع و برخوردار بودن از توان اخذ تصمیم در لحظات حساس) و سلامت جسم و روان (برخورداری از زور بازو و سلامت روان) باید باشند تا کنون در هیچ تفسیری رد نشده اند. [هدف از زور بازو= نیروی جسمانی، سلامت جسم است ـ که گفته اند عقل سلیم در بدن سالم است و نیز آگاهی از فنون رزم ـ استراتژی].

افلاتون برجستگان یک ملت را دو گروه کرده است: مردان (افراد) عَمَل و مردانِ فکر، که جامعه باید از هر فرد در جای خود استفاده کند و اگر هر دو شرط در یک و یا چندین عضو یک جامعه جمع باشد، که خوشا به حال آن جامعه.

افلاتون روی مدیریت شایسته و استفاده بهینه یک جامعه از دانش، استعداد، لیاقت و مهارت اعضای خود تاکید و سفارش بسیار کرده است.

افلاتون (پلیتو، که پلاتون در زبان یونانی به معنای چهار شانه است، بنابراین نام دوران کودکی او باید چیز دیگری باشد و گویا؛ اریستوکلس) در دهه هشتم عُمر و طبق برخی نوشته ها در یک ضیافت عروسی و طبق پاره ای دیگر از نوشته ها در خواب درگذشت.

منبع: www.iranianshistoryonthisday.com