شارا،مهدی آقاپور- دانشگاه محل علم، دانش، مسئولیت و تعهد اجتماعی است. از طرفی با عقل و شعور جمعی و آگاهی­های عمومی ارتباط داشته و از طرف دیگر نهادی است که در بیان روشنگرانه روند اجتماعی در شئون مختلف احساس مسئولیت می­کند. با توجه به بالا بودن میزان کمی و کیفی افکار دانشگاهیان و دانشجویان در درون نهاد دانشگاه و اهمیت فوق­العاده آن برای کل ساختار اجتماعی، موضوع افکار عمومی به تمام معنای کلمه از چگونگی وضعیت، ماهیت و نوع آموزش­های آن به شدت متأثر می­شود و نسبت بدان قضاوت می­کنند. بنابراین به وجود آمدن ارتباطات مستمر و متقابل بین دانشگاه و فعالیت­های آن با افکار عمومی و ایجاد تبادل نظر و همگونی در این زمینه، نقش بسیار مهمی در توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و صنعتی ایفا می­کند و از این رو، روابط عمومی و فعالیت­های آن جایگاه ویژه­ای به خود اختصاص می­دهد. این حالت البته در صورتی است که روابط عمومی بخواهد از طریق شیوه­های اصولی و صحیح به افکار عمومی در درون دانشگاه و کل جامعه بپردازد و زمینه­های واقعی ارتباطات را براساس فرهنگ و ارزش­های انسانی و تحقق آن دنبال کند.

شناخت دانشگاه و اهداف آن

قبل از هر چیز روابط عمومی باید به کمک متخصصان و کارشناسان خبره، اهداف دانشگاه را به طور دقیق بشناسد و ضمن بررسی و تجزیه و تحلیل آن تفسیر صحیحی از چگونگی به اجرا در آوردن این اهداف به دست آورد تا به این وسیله مدیران، استادان، دانشجویان و همه پرسنل دانشگاه با نفش و وظایف حقیقی این نهاد مهم بیشتر آشنا شوند و در انجام مسئولیت خویش از هیچ کوششی فروگذار نکنند.

بخشی از اهداف دانشگاه عبارت است از:

1- تبیین و اشاعه عقاید و ارزش­های صحیح و توسعه فرهنگ عمومی برای ارتقای سطح افکار عمومی و حراست از آن.

2- انجام رسالت سیاسی و اجتماعی در قبال سیر حرکت جامعه و نظام حکومتی به نفع اصولی مردم.

3- گسترش روحیه تحقیق و تتبع و اشاعه روح علمی و رویه عقلانی با انجام پژوهش­های بنیادی و نظری.

4- تعمیق توان فنی و تکنیکی و تخصصی کشور از طریق ابداعات و اختراعات و بروز خلاقیت­های علمی

5- کمک به امر برنامه­ریزی­های کلان و سیاست­های ملی در شئون مختلف جامعه برای پیشرفت و ترقی.

6- مشاوره و راهنمایی دستگاه­ها و سازمان­های مختلف اجرایی و برنامه­ریز در طرح­ها و برنامه­های کاربردی و عملی.

7- پرورش دانشجویان و تأمین نیروهای انسانی و کادر متخصص برای سازمان­های مختلف به ویژه آموزش و پرورش عمومی جامعه.

توجه به این اهداف و به کارگیری مستمر شیوه­های ارتباطی و ابزارهای آن چند پیامد دارد که عبارتند از:

اول آن که شناخت­های نادرست از نقش و رسالت دانشگاه از بین می­رود و در یک چشم­انداز اصولی هر بخش یا قشری که در درون دانشگاه فعالیت می­کند و نیز همه مردمی که به نحوی با دانشگاه و دستاوردهای خرد و کلان آن به طور مستقیم و یا غیر مستقیم ارتباط دارند؛ جایگاه صحیح آن را درک و نسبت به آن احساس مسئولیت می­کنند.

دوم آن که زمینه­های مناسبی برای همکاری و همیاری برای به اجرا درآوردن این اهداف پدید می­آید و به تدریج ضمن برطرف شدن مشکلات دانشگاه، جامعه و همچنین مردم از دستاوردهای آن بهره­مند شده و بدین ترتیب پیشرفت و ترقی جامعه به مراتب شتاب و سرعت بیشتری می­یابد.

سوم آن که دانشگاه و جامعه دردها و مسائل یکدیگر را بهتر درک کرده و ضمن تشریک مساعی و همکاری متقابل، در زمینه به کارگیری امکانات، بودجه، تنظیم و اجرای برنامه­های مختلف به گونه مستمر به یاری هم می­شتابند.

و در آخر، دانشجویان- به عنوان قشر پر توان فرهنگی و اجتماعی جامعه که در مجموع دارای ویژگی­های نادر و برتری نسبت به سایر اقشار جامعه در راستای توسعه و تصحیح روند علمی و عمومی کشور هستند. مسائل مشکلات دانشجویان باید مورد توجه قرار گرفته و از دو سو (دانشگاه و جامعه) نسبت به آموزش و پرورش آن­ها اقدام می­شود.

دانشگاه و عملکردی نظیر رسانه­ها

به واقع دانشگاه­ها در هر کشوری به عنوان یکی از بهترین­ شاخص­های ترقی و توسعه جامعه محسوب می­شوند و میزان و کیفیت فعالیت­ها و دستاوردهای آن­ها در رشد افکار عمومی به شدت مؤثر است.

دانشگاه سهم عمده­ای در شکل­گیری ارتباطات دارد و به عنوان یکی از مهم­ترین دستگاه­ها و وسایل ارتباط جمعی به انحای مختلف عمل می­کند. بنابراین روابط عمومی در دانشگاه با وقوف به عامل ارتباطی بودن سازمان خود، از این ویژگی بارز دانشگاهی به نحو مؤثر استفاده کرده، برای تقویت آن برنامه­ریزی می­کند.

دانشگاه از طریق دانشجویانی که در اختیار دارد با اقشار و مناطق مختلف جامعه ارتباط فکری برقرار می­کند. نوعی رفت و برگشت در زمینه موضوعات و مسائل مختلف بین دانشگاه و جامعه وجود دارد که به دلیل فعالیت­های قشر دانشجو امکان­پذیر می­شود. دانشجویان، سمبول دانشگاه و محتوای آن هستند و سخنگوی واقعی دانشگاه در پیکره جامعه محسوب و افکار و اندیشه­های موجود در دانشگاه را به سراسر جامعه منتقل می­کنند. در مقابل با تأثیرپذیری از خصوصیات فرهنگی و اجتماعی مردمی که با آنان سر و کار دارند پیام­های طبیعی و هنجارهای پذیرفته شده آنان را در قالب شیوه­های رفتاری و اخلاقی و غیره به دانشگاه منتقل کرده و هویت فکری دانشگاه را مورد تأثیر دایمی و به روز قرار می­دهند. گذشته از این قشر مهم ارتباطی که روابط عمومی باید از وجود آنان براساس اصول ارزش­های انسانی برای ارتباط و نفوذ در افکار عمومی و همچنین اندیشه­های موجود در دانشگاه استفاده کند، فعالیت­های متنوع و گسترده­ای چون آموزش­های گوناگون و انتقال مطالب علمی و فکری به جامعه، نشر کتاب­ها و تألیفات و ترجمه از آثار جوامع دیگر، برگزاری سمینارها و سخنرانی­ها، انتشار نشریات علمی و پژوهشی در سطوح معتبر دانشگاهی، تأثیرگذاری بر رسانه­های جمعی نظیر مطبوعات و رادیو و تلویزیون، فعالیت­های سیاسی و اجتماعی و فرهنگی اقشار مختلف دانشگاهی و ارتباطات مداوم آنان با جامعه یا بخش­هایی از مردم در این زمینه و فعالیت­های دیگری از این قبیل به عنوان نوعی از شیوه­های ارتباطات محسوب می­­شود و شاید بتوان گفت که هیچ نهاد یا دستگاه وسایل ارتباط جمعی نمی­تواند همانند دانشگاه بر افکار عمومی و هدایت آن اثر بگذارد. به خصوص آن که به عنوان یک منبع مهم و صاحب صلاحیت رساننده پیام تلقی می­شود چرا که پیام­های آن، اعتبار خود را از دانشگاه کسب می­کند که اساس آن را علم و اندیشه تشکیل می­دهد و مهم­تر آن که پیام این رسانه معتبر، یعنی نهاد دانشگاه در چشم و نظر پیام گیرنده یعنی مردن از هر نظر مقبولیت و صلاحیت لازم را دارد.

بررسی مشکلات دانشگاه و ریشه­یابی آن

یکی از مهم­ترین وظایف روابط عمومی در دانشگاه این است که با به کارگیری شیوه­های علمی مشکلات دانشگاه و دانشگاهیان را بشناسد و با سنجش مداوم افکار از نظرات و عقاید موجود به صورت سیستماتیک آگاه شود و ضمن تلاش برای ایجاد ارتباطات متقابل، برای برخورد اصولی با این مشکلات و موانع زمینه­سازی کرده و راه حل­های مفید ارائه دهد.

مشکلات دانشگاه ممکن است در هر یک از مسائل آموزشی و پژوهشی، اداری و مالی و خدماتی یا فرهنگی و اجتماعی باشد. کمبود بودجه و امکانات، کاهش انگیزه­های فعالیت در کارکنان، مدرک­گرایی و افت آموزشی مشکلات مربوط به اسکان دانشجویان در خوابگاه­ها و رسیدگی به امر تغذیه و شهریه­ها و نظایر آن هر کدام می­تواند به عنوان مسأله حاد تلقی شده، از فعالیت­های ثمربخش دانشگاه به شدت جلوگیری کند. مشکلات نیروهای دانشگاهی اعم از استادان و دانشجویان و کارمندان بسیار متنوع بوده، ابعاد روانی، مادی و علمی و فرهنگی را در بر می­گیرد و رسیدگی اصولی به آن­ها لازمه مدیریت صحیح دانشگاهی است. دانشگاه محل برخورد شدید افکار و اندیشه­های متفاوت بوده، جریان اجتماعی و فرهنگی درون آن از ویژگی­های خاصی برخوردار است و در این میان اهداف روشنگرانه با اغراض مغرضانه ناسالم تلاقی می­کند و تشخیص آن­ها از یکدیگر بسیار مشکل می­شود. بنابراین نقش روابط عمومی در این زمینه بسیار حساس و تعیین­کننده است و چگونگی اطلاعاتی موضع­گیری نسبت به آن می­تواند تأثیر مطلوبی بر دانشگاه و ساخت و بافت ویژه آن بر جای بگذارد. در مجموع نقش روابط عمومی این است که شمن به کارگیری شیوه­ها و ابزارهای تکنیکی، خود به عنوان عامل مؤثری برای ایجاد تفاهم و همکاری متقابل بین جامعه، مدیریت و دانشگاهیان برای شناخت و از بین بردن مشکلات دانشگاه عمل کند.

روابط عمومی، استادان و کارکنان دانشگاه

بدون شک اعضای هیأت علمی و کارکنان بخش­های مختلف دانشگاه در تحقق نقش وظایف محل کار خود سهم عمده­ای دارند و چنانچه به شغل خود علاقمند باشند انگیزه کارآیی بیشتری در انجام مسئولیت­های خویش بروز خواهند داد. دستگاه روابط عمومی باید شیوه­هایی را اتخاذ کند که این علاقه­مندی و انگیزه کاری هر روز قوی­تر شده، اعتماد و تفاهم خوبی در دانشگاه به وجود آید. دانشگاه و دانشگاهیان با سازمان­ها و پرسنل سازمانی در بخش­های دیگر جامعه تفاوت­های فاحشی دارند که عمده­ترین آن را می­توان بالا بردن فوق­العاده سطح سواد و آگاهی و استقلال رأی و اندیشه دانست. با توجه به این خصوصیت ویژه، روش روابط عمومی و شیوه­های ارتباطی آن، نوع تکنیک­ها و ابزارهایی که به کار می­گیرد و به خصوص پیام­هایی که در قالب­ها و اشکال مختلف برای جذب افکار و ایجاد فضای تفاهم و اطمینان به درون دانشگاه ارسال می­دارد و باید با بررسی و دقت موشکافانه و برنامه­ریزی صحیح انجام شود که اولین گام آن آشنایی با میزان اطلاعات و نحوه نگرش­ها و عقاید دانشگاهیان است.

البته هنوز روابط عمومی نتوانسته است به این معنا در دانشگاه رشد کند و به نقش علمی و حقیقی خود دست یابد. یکی از شرایط لازم برای وصول به این هدف این است که رییس دانشگاه و رؤسای دانشکده­ها در فن روابط عمومی به معنای ایجاد ارتباطات اصولی صحیح و متقابل با افکار عمومی درون و بیرون از دانشگاه مهارت داشته باشند.

از طرف دیگر به منظور انجام ارتباطات صحیح و مشخص کردن پیام­ها در اشکال مختلف لازم است که روابط عمومی بر اوضاع دانشگاه به طور کامل وقوف داشته باشد و هر نوع اطلاعات و گزارش­ها به طور کامل وقوف داشته باشد و هر نوع اطلاعات و گزارش­ها و مصوبات و صورت جلسات رسمی و غیر رسمی از بخش­ها و واحدهای مختلف دانشگاه برای روابط عمومی ارسال شود تا انجام فعالیت­ها و تنظیم برنامه­های آن به واقعیت­ها نزدیک شده، از یک واحد تبلیغاتی صرف و بی­محتوا به یک عامل مؤثر و مفید برای ایجاد فضای همکاری و همفکری متقابل بین کلیه دانشگاهیان اعم از مدیریت و استادان و کارکنان تبدیل شود.

البته روابط عمومی باید با انجام فعالیت­های قوی و ثمربخش، مفید بودن خود را در عمل ثابت کرده و اطمینان و اعتماد استادان و کارکنان دانشگاه را به خود جلب کند. این کار به راحتی ممکن است و روابط عمومی می­توان از طریق ارتباط صمیمی صادقانه، سنجش افکار و انتقال علمی کلیه نظرات به مدیران و ریاست دانشگاه و کوشش برای حل آن­ها در محدوده قوانین و وظایف خود به تدریج جایگاه خوبی به دست آورده، مقبولیت فعالیت­های آن بیشتر شود. تحقق اهداف و سیاست­های مهم دانشگاه جز با همدلی و همکاری متقابل دانشگاهیان اعم از استادان، کارکنان و دانشجویان و مدیران انجام نمی­پذیرد. وجود اختلافات، ناهماهنگی، روابط ناسالم و عدم توجه به اصول و قوانین و مقررات موجب می­شود که حرکت طبیعی دانشگاه در مسیر رشد و تعادلی و پرورش دانشجو و توسعه فرهنگی و اجتماعی کشور، با موانع و آفات اساسی مواجه شود. بدین ترتیب جامعه نیز از جریان سوء و زیانبار دانشگاه به اشکال مختلف متأثر شده، در روند ترقی و پیشرفت عمومی جامعه وقفه ایجاد می­شود.

روابط عمومی باید به شیوه­های گوناگون ضمن آگاهی از نظرات استادان و کارکنان با مشکلات و نیازهای آنان آشنا شود و آن­ها را به اطلاع افکار عمومی و مدیران دانشگاه برساند و از طرف دیگر محدودیت­ها و کمبودها را به نحو مطلوبی در معرض افکار و قضاوت دانشگاهیان قرار دهد و از طرح توقعات و انتظارات غیر معقول توسط آنان جلوگیری کند.

در مجموع روابط عمومی می­تواند در قبال استادان و کارکنان دانشگاه وظایف روشنگرانه­ای داشته باشد و خط مشی­ها و برنامه­ها و مشکلات دانشگاه را به انحای مختلف ضمن به کارگیری ابزار و وسایل ارتباطی و تبلیغاتی و انتشاراتی و غیره برای اطلاع آنان به طور مداوم تأکید کند. لازمه این امر استفاده از نظرات خود این اقشار ارزشمند و داشتن برنامه­های منظم و مرحله­ای در این خصوص است.

روابط عمومی و دانشجویان

دانشجویان به لحاظ مجموعه خصوصیات خود مؤثرترین قشر فرهنگی و اجتماعی را در جامعه تشکیل می­دهند و از پتانسیل فوق­العاده­ای در ایجاد تحرک و جریان­سازی در افکار عمومی و انجام ابتکارات و خلاقیت­ها و نوآوری­های علمی و فنی برخوردار هستند. از جمله ویژگی­های عمومی دانشجویان عبارتند از: شور و اشتیاق جوانی، پرانگیزه بودن، امیدواری به آینده، کسب منزلت­های شغلی و اجتماعی، نیاز مبرم به معرفی شدن و مطرح بودن در مجامع دانشجویی، استقلال فکری و شغلی، داشتن روحیه ایده­آل گرایانه، اندیشه خلاق و پویا و در طلب علم و دانش بودن.

افزایش کمی و کیفی انگیزه­های دانشجویان به خصوص در مقیاس جمعی و گروهی می­تواند هر نوع وابستگی و موانع را در مسیر ترقی و اصلاحات اجتماعی از میان بر دارد و افکار عمومی را به راحتی در مقیاس وسیع متوجه خود کند. به تجربه ثابت شده است که به طور معمول چنانچه به خواست‌ها و اندیشه‌های دانشجویان توجه کافی مبذول نشود و یا برای تصحیح و هدایت اصولی آنان از سوی مدیران و رهبران جامعه اقدامی صورت نگیرد، این فرزندان جسور و نخبه افکار عمومی که خود جزیی از این افکار محسوب می‌شوند، متوجه مردم شده، آنچه در ذهن و دل خود دارند با بیان پراحساس و صادقانه خویش به گوش همگان می‌رسانند تا به هدف‌هایی که همواره شامل نوعی انتقاد، عدالت طلبی و آرمان خواهی است، دست یابند. نقش روابط عمومی در این میان بسیار مهم و پرمعناست. در مرحله نخست باید دانست که ایجاد ارتباطات و جذب افکار دانشجویان به صورت ثابت و دایمی بسیار سخت و طاقت‌فرساست. انعطاف‌پذیری و تغییر نظرات و قابل پیش‌بینی نبودن رفتارهای آنان گذشته از یک سلسله خصوصیات و افکار کلی و طبیعی- خصیصه همیشگی دانشجویان است. این موضوع غیر معقول نیست، بلکه اقتضای موقعیت، سن و تحرکات دانشجویی است. عدم تبلیغات و وابستگی‌های تعریف شده و معین‌ سازمانی، شغلی و سیاسی و غیر موجب می‌شود که دانشجویان قشر دست نیافتنی و در عین حال دوست‌داشتنی برای مردم و افکار عمومی تلقی شوند. از این رو مدیران و مسئولان دانشگاهی و یا رهبران اجتماعی همواره دغدغه خاطر جذب افکار دانشجویی را داشته‌اند و هر یک بنا به عقاید خود برای کسب مقبولیت و استفاده از این قشر مهم ارتباطی فرهنگی و سیاسی تلاش کرده‌اند.

روابط عمومی باید به طور دقیق به این خصوصیات استثنایی توجه کافی کند و متناسب با روحیات و نگرش‌ها و شیوه‌های غیر ثابت تعریف نشده رفتاری آنان طرح‌ها و برنامه‌های متنوع و انعطاف‌پذیر در قالب تبلیغات، نشریات، جلسات، میزگردها و سخنرانی‌ها و غیره ارائه دهد و همواره در این بخش از وظایف خود اصل اول را این بداند که ایجاد ارتباطات صادقانه و احترام به شخصیت و افکار دانشجویان به عنوان مهم‌ترین عامل در جذب نسبی و موفق آنان است.

امروزه دانشجویان مشکلات بسیار زیادی در امور مختلف درسی و غیر درسی دارند و به طور مداوم با آن‌ها درگیر هستند البته این مشکلات با وجود سختی‌ها و مشقت‌های فراوان هرگز نمی‌تواند مانع خیزش و تحرک افکار دانشجویی، قضاوت و انتقادگری آنان در زمینه‌های گوناگون درون دانشگاه یا کل جامعه شود. روابط عمومی می‌تواند با اثبات صداقت و وفاداری خود به دانشجویان و تشویق آنان برای فعالیت هر چه بیشتر در زمینه‌های علمی، اجتماعی و فرهنگی این مشکلات را شناسایی و ریشه‌یابی کند و از طریق منابع کتبی و یا نظرخواهی از دانشجویان در زمینه‌های مختلف نسبت به حل صحیح آن کمک کند. این زمینه می‌تواند در قالب سنجش افکار و نظرسنجی درباره قوانین و مقررات مربوط به دانشجویان آفات و مشکلات علمی و آموزشی، مسائل خوابگاه‌ها و تغذیه و شهریه‌های ثبت‌نام و تسویه‌حساب‌ها، امور فرهنگی و ورزشی و فوق برنامه و موارد مشابه دیگر انجام پذیرد و نتایج حاصله به اطلاع مدیران دانشگاه برسد تا در تدوین و تنظیم برنامه‌ها و اتخاذ تصمیم‌ها به این نظرات توجه داشته باشند.

از طرف دیگر روابط عمومی‌ در قبال دانشجویان وظیفه دارد تا اهداف و برنامه‌های دانشگاه را در سطح خرد و کلان به اطلاع آنان برساند و نسبت به سیاست‌ها و قوانین و مقررات و همچنین نظرات مسئولان و مدیران دانشگاه، آگاهی‌های لازم را به وجود آورد و بدین ترتیب زمینه‌های ارتباطات و ثمربخشی بیشتر کلیه فعالیت‌ها در یک اقدام جمعی و عمومی در ساختار دانشگاه تقویت شود. بنابراین در مجموع، روابط عمومی باید با روحیات، افکار و مشکلات دانشجویان آشنایی کافی داشته، به طور جدی برنامه‌های متناسب برای انجام نقش و وظایف خود در این زمینه اجرا کند.