شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-زلزله ای در نیمه شب آخرین روز های پاییزی در کلان شهر تهران رخ داد. زلزله مذکور محدود بود و شاید بتوان از آن به عنوان یک مانور جهت آزمایش مردم و نیز ارگان های ذیربط برای نشان دادن میزان آمادگی خود در رفتار هنگام زلزله های بزرگ و یا بحران های احتمالی دانست.

اول نحوه خروج شهروندان از منازل و یا برج های طبقاتی بود که استفاده از آسانسور خود نوعی دیگر از بی احتیاطی است، دوم حضور در خیابان های کلانشهر تهران ایجاد ترافیک و ... سومین نکته در هجوم به پمپ بنزین های سطح شهر و تلاش بی هدف برای دریافت سوخت و نمونه های بسیاری از این موارد.

 حال می خواهیم به این نکته بپردازیم که چرا به این روز گرفتار شده ایم که در هنگاه بحران حتی آموزشهای لازم را نداده ایم که شهروندان چگونه باید برخورد کنند و گوی سبقت را در بی احتیاطی و تلاش برای زنده ماندن از هم می ربربایند.

در حوزه علوم اجتماعی و نیز ارتباطات موضوعی به عنوان سرمایه اجتماعی وجود دارد که صاحب نظران زیادی در خصوص چگونگی ایجاد و هدایت آن اظهار نظر نموده اند،امروزه در کنار سرمایه های انسانی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی (socialcapital) نیز مورد توجه قرار گرفته است.

سرمایه اجتماعی، یا بعد معنوی یک اجتماع به «همکاری» و «مشارکت» در تعاملات اجتماعی می پردازد و قادر است به حل میزان بیشتری از معضلات موجود در اجتماع و نیز بحران های احتمالی کمک کند. در واقع ، سرمایه اجتماعی را می توان در کنار سرمایه های اقتصادی و انسانی، بخشی از ثروت ملی به حساب آورد که بستر مناسبی برای بهره برداری از سرمایه انسانی و فیزیکی (مادی) و راهی برای نیل به موفقیت قلمداد می شود.

هر چه سرمایه اجتماعی ملتی بیشتر باشد، آن ملت، خوشبخت تر و ثروتمندتر خواهد بود. برخی از ابعاد جنبه ها و اَشکال سرمایه اجتماعی که گاه از آنها به عنوان ارزش های اجتماعی نیز یاد می شود عبارت اند از: اعتماد، صداقت، حسن تفاهم، سلامتی نفس، هم دردی، دوستی، همبستگی، فداکاری و ...

 این ابعاد از طریق جریان های اطلاع رسانی مثل آموزش مربوط به مشاغل، تبادل عقاید، تبادل اطلاعات، هنجارهای مربوط به معاملات در شبکه های اجتماعی، مشارکت های مردمی، گروه های خودیاری و نوع دوستی و روحیه جمع گرایی در برابر فردگرایی، و ... بین اعضای شبکه های اجتماعی شکل می گیرد.

در بحث ایجاد سرمایه اجتماعی حفظ و توسعه آن در کشور نتوانسته ایم کاری اساسی انجام دهیم که در هنگاه بحران و از شهروندان توقع داشته باشیم که درست رفتار کنند. حال چه باید کرد؟ در شکل گیری سرمایه اجتماعی باید همت نمود و نیز ابزار و لجستیک مربوط به این موضوع را در کشورمیبایست فعال نمود.

 از کودکی باید آموزش دارد، کمپن های مدیریت بحران را فعال نمود و NGOهای مستقل را برای آموزش به شهروندان تقویت نمود. برای فهم بیشتر موضوع به رفتار مردم کشور ژاپن در بحران پیش آمده در این کشور اشاره می کنیم.

پس ازوقوع زلزله ۹ ریشتری در ژاپن، ابر و باد و مه و خورشید و فلک دست در دست یکدیگر دادند و وقایع یکی پس از دیگری در ژاپن رخ دادند. سونامی که در نتیجه وقوع زلزله دراقیانوس ایجاد شده بود به سواحل ژاپن رسید و شهرهای ساحلی ژاپن را در خود غرق کرد. این حادثه بسیاری از ژاپنی‌ها را آواره و یا زنده به گور کرد. اما در جریان آسیب هایی که از زلزله و سونامی ژاپن دامنگیر مردمش شد ژاپنی ها با شیوه های رفتاری مثبت درس هایی را به همگان آموختند که بازگو نمودن آنها نقطه عطفی خواهد بود بر ترویج گزینه های مثبت این فرهنگ ارزشمند و قابل تحسین.

آرامش: حتی یک مورد سوگواری شدید یا زدن به سروصورت هم دیده نشد. میزان تاثر و اندوه بطور خود بخود بالا رفته بود.

وقار: صفوف منظم برای دریافت آب و غذا. بدون هیچ حرف زننده یا رفتار خشن.

 توانمندی: بعنوان نمونه معماری باورنکردنی بطوریکه ساختمانها به طرفین پیچ و تاب می خوردند ولی فرو نمی ریختند.

 رحم و شفقت: مردم فقط اقلام مورد نیاز روزانه خود را تهیه کردند و این باعث شد همه بتوانند مقداری آذوقه تهیه کنند.

نظم: غارتگری دیده نشد. زورگویی یا از دست دیگران ربودن دیده نشد. فقط تفاهم بود.

 ایثار: پنجاه نفر از کارگران نیروگاه های اتمی ماندند تا به خنک کردن دستگاهها ادامه دهند.

مهربانی: رستورانها قیمتها را کاهش دادند. یک خودپرداز بدون محافظ دست نخورده ماند. دستگیری فراوان از افراد ناتوان.

 آموزش: از بچه تا پیر همه دقیقا می دانستند باید چکار کنند و دقیقا همان کار را کردند.

وسایل ارتباط جمعی: در انتشار اخبار بسیار خوددار بودند. از گزارشات مغرضانه خبری نبود. فقط گزارشات آرامبخش.

وجدان: هنگامی که در یک فروشگاه برق رفت، مردم اجناس را برگرداندند سرجایشان و به آرامی فروشگاه را ترک کردند.

 آیا رفتار خوب ژاپنیها ریشه ژنتیکی دارد؟ آیا آنها برتری نژادی دارند؟ جواب مطمئنا منفی است.

ریشه این رفتار در غرور و باور به مفهوم وطن، هویت ملی و وظایف شهروندی است. مردم ژاپن این رفتار را از ژنها ارث نمی برند بلکه آنرا از کودکی و از فرهنگ خود می آموزند. این نحوه رفتار شهروندان را می توان نمونه موفق ازشکل گیری سرمایه اجتماعی در کشور ژاپن نام برد که چگونه دریک بحران این سرمایه می تواند در خدمت حاکمیت و دولت باشد. اگر می خواهیم در حوادث احتمالی پر قدرت و با آرامش رفتار کنیم باید سرمایه اجتماعی را جدی بگیریم و به آن احتمام بورزیم.

 منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)