شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، موضوع توسعه پهنای باند اینترنت در کشور از جمله موضوعاتی است که مخالفان و موافقان خود را دارد. در حالی که دولت قبل اساسا برنامه‌ و علاقه‌ای برای توسعه پهنای باند و به دنبال آن ایجاد ظرفیت‌های اینترنتی برای توسعه آی‌تی در کشور نداشت سیل تقاضا به‌عنوان یک میراث به دولت فعلی منتقل شد. این دولت اما از ابتدا برنامه توسعه پهنای باند را در دستور کار قرار داد و البته همین موضوعی برای انتقادهای گسترده از این دولت نیز شد. منتقدان عمدتا از مدیران ارتباطی و فضای مجازی دولت قبل سیاست افزایش پهنای باند را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کردند و با مشابه‌سازی پهنای باند داخلی و خارجی به واردات وصادرات چنین نتیجه گرفتند که پهنای باند در ایران صرفا با راه‌اندازی اینترنت ملی (‌شبکه ملی اطلاعات) تولید می‌شود و افزایش ظرفیت اینترنت (پهنای باند خارجی) به ضرر کشور است.

فارغ از مرزبندی سیاسی و جغرافیایی چیزی که بسیاری از کارشناسان بر آن اتفاق نظر دارند این است که توسعه محتوای داخلی جدا از بحث خرید یا توزیع پهنای باند در کشور است. اساسا اینترنت جهان بدون مرزی است که مرزبندی جغرافیایی مثل پهنای باند مراکشی، پهنای باند آمریکایی، پهنای باند عراقی و پهنای باند ایرانی از اساس اشتباه است. نکته اما این است که در کشورهای توسعه یافته طبیعتا به دلیل فضای اقتصادی و رشد بخش خصوصی و علمی شاهد تولید محتوای مورد تقاضا‌تری هستیم در حالی که در کشورهای کمتر توسعه یافته عمدتا از منابع دیگران استفاده می‌کنند.

با این حال موضوع توزیع پهنای باند و سودبردن از تولید لزوما وابسته به هم نیستند چه بسا کشورهایی که به دلیل سرمایه‌گذاری روی زیرساخت‌ها بدون آنکه تولیدکننده محتوای قابل توجهی باشند به هاب و شاهراهی از اطلاعات تبدیل شده‌اند که هزینه اتصال خود این کشورها به اینترنت جهانی نیز به همین دلیل کاهش یافته است. نمونه این کشورها امارات و برخی دیگر از کشورهای حاشیه خلیج فارس هستند که فضای سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های ارتباطی آنها در سال‌های قبل حالا به سودآوری زیادی رسیده است. تولید محتوای داخلی اما جدا از بحث پهنای باند موضوع ارزشمندی برای کشورها است. هرچه کسب‌وکارهای خصوصی برای تولید محتوا تشویق شوند محتوای مناسب‌تری تولید شده که رشد قدرت اقتصادی را در پی خواهد داشت.

پایان برنامه چهارم بدون توسعه پهنای باند

مجلس قبلی عمدتا با دلایل سیاسی روی موضوع پهنای باند حساسیت زیادی نشان داد و همین باعث تذکرهای مکرر نمایندگان بابت افزایش سرعت اینترنت و پهنای باند شد. عمده این تذکرات تحت پوشش و عنوان «نداشتن پیوست فرهنگی» به وزارت ارتباطات داده می‌شد، اما واعظی در آن زمان و در حالی که سیلی از کارت‌های زرد به سمتش روانه شد در مقابل توسعه پهنای باند و خرید پهنای باند خارجی مقاومت کرد و گفت که «وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات بنای تصدی‌گری ندارد، همه خدمات از طریق اپراتورها، شرکت‌ها و بخش خصوصی انجام می‌شود و بخش خصوصی است که ملزم به داشتن و اجرای پیوست فرهنگی است و ما هنگام صدور پروانه برای بخش خصوصی از آنها امضا می‌گیریم که باید پیوست فرهنگی اجرا کنند.» واعظی اما در ادامه به دلیل اصلی مخالفت‌ها با پهنای باند اینترنت اشاره کرد و گفت: «همه کسانی که به دنبال اینترنت هستند برای کار ناصواب نیست و بیشترین فشار را درخصوص افزایش سرعت اینترنت و پهنای باند از طرف استادان حوزه علمیه، دانشگاه‌ها، مراکز تحقیقاتی و نمایندگان محترم مجلس است.»

به گفته واعظی مجموعه اقدامات دولت‌های نهم و دهم برای توسعه پهنای باند اینترنت کشور به کمتر از 15 درصد شاخص‌های تعیین شده در برنامه چهارم رسید، اما در آن زمان با هیچ علامت سوالی از سوی نمایندگان مجلس هم روبه‌رو نشد. این مساله باعث شد تا در دو سال پایانی این برنامه بیش از 80 درصد این وظیفه بر دوش دولت یازدهم قرار بگیرد. در مجلس دهم (مجلس فعلی) اما واعظی و همکارانش در وزارت ارتباطات از شرایط مناسب‌تری برای توسعه برنامه‌های پهنای باند برخوردار بودند اما معطل ماندن همین بخش از برنامه‌های توسعه‌ای و نیاز روزافزون کاربران کشور به استفاده از تسهیلاتی در جهت برخورداری از اینترنت و زیرساخت‌های با کیفیت منجر به آن شد تا نمایندگان مجلس دهم بدون اصرار برای ایجاد بستر فرهنگی و شبکه ملی اطلاعات مجوز افزایش دادن پهنای باند اینترنت کل کشور را به وزارت ارتباطات بدهند و بر مبنای آن اواخر دی ماه سال گذشته بود که وزارت ارتباطات مکلف شده تا در طول اجرای برنامه ششم توسعه نسبت به افزایش ظرفیت انتقال پهنای باند عبوری از کشور به ۳۰ ترابیت بر ثانیه اقدام کند.

روز گذشته اما آمار جدیدی از سوی وزیر ارتباطات ارائه شده که به گفته محمود واعظی طی سه سال و نیم اول دولت یازدهم ظرفیت شبکه انتقال کشور که طی ۴۰ تا ۵۰ سال گذشته تنها ۹۰۰ گیگابیت بر ثانیه بود به ۱۰ هزار گیگابیت بر ثانیه رسید که این عدد رشد ۱۱ برابری را به همراه داشت. او همچنین گفت که در حوزه شبکه پهن‌باند داخلی از ابتدای کار تا آغاز دولت یازدهم تنها ۶۲۴ گیگابیت بر ثانیه ظرفیت ایجاد شده بود که در این حوزه هم به حدود ۱۰هزار گیگابیت بر ثانیه رسیدیم و به نوعی شاهد رشد ۱۵ درصدی بودیم. از سوی دیگر در حوزه تعداد کاربران اینترنت هم رشدی قابل توجه چه از نظر سرعت و چه از نظر تعداد صورت گرفت و به این ترتیب تعداد کاربران اینترنت از حدود ۴ تا ۵ میلیون نفر اکنون به بیش از ۵۰میلیون نفر رسیده و رشد ۱۰ برابری داشته است. همچنین در بهمن ماه سال گذشته بود که شرکت ارتباطات زیرساخت که زیرمجموعه وزارت ارتباطات است آماری هم از رشد و توسعه ظرفیت پهنای باند داخل ارائه داد. بر اساس این آمار ظرفیت پهنای باند شبکه IP داخل کشور در ابتدای دولت یازدهم، ۶۲۴ گیگابیت بر ثانیه بود، در پایان اولین سال فعالیت دولت یازدهم، این عدد به۸۵۰ گیگابیت بر ثانیه رسید، در پایان سال ۱۳۹۳ نیز به ۱۵۰۰ گیگابیت بر ثانیه و در پایان سال ۹۴ به ۴۰۰۰ گیگابیت بر ثانیه رسید.

ظرفیت پهنای باند از آغاز دولت تاکنون

همچنین این آمار نشان داد که در ابتدای دولت یازدهم، ظرفیت پهنای باند شبکه انتقال کشور ۹۰۰ گیگابیت بر ثانیه بود. این عدد در پایان سال ۱۳۹۲ به ۱۲۴۳ گیگابیت بر ثانیه، در پایان سال ۱۳۹۳ به ۲۰۵۱ گیگابیت بر ثانیه و در پایان سال ۹۴ به۴۱۱۱ گیگابیت بر ثانیه رسید.

توسعه شبکه فیبر نوری

طول شبکه فیبر نوری شرکت ارتباطات زیرساخت در ابتدای دولت یازدهم، ۵۱ هزار و ۴۹۷ کیلومتر بود که با آغاز به کار دولت یازدهم و تا پایان سال ۱۳۹۲، طول این شبکه به ۵۴ هزار و ۱۲۲ کیلومتر رسید، تا پایان سال ۱۳۹۳ نیز به ۵۴ هزار و ۴۶۶ کیلومتر و تا پایان سال 94 به ۵۶ هزار و ۸۵۲ کیلومتر رسید.  به نظر می‌رسد موضوع پهنای باند اینترنت در کشور یکی از مهم‌ترین بخش‌ها در توسعه اینترنت حالا جزئی از دغدغه‌های دولت است و با وجود چنین نگرشی بهبود در آماده‌سازی زیرساخت‌های این بخش قابل پیش‌بینی است.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 4040