شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، سیلیکون ولی یکی از مهم‌ترین مراکز نوآوری و فناوری‏های تحول‎آفرین جهان بوده و هست. به‌دلیل وجود دارایی‎های منحصربه‌فرد در این منطقه – حضور غول‎های فناوری، دانشگاه‎های برتر در کلاس جهانی، سرمایه‎گذاری‎های فراوان و فرهنگ مشارکتی به شدت رقابتی برای خلق نوآوری‎- دستورالعمل رایج خلق نوآوری در شمال کالیفرنیا به ندرت نمونه مشابهی در سایر نقاط جهان دارد. سایر شرکت‎های بزرگ با وجود تلاش برای دستیابی به این نوآوری‎ها همچنان به دلایل فرهنگی، ساختاری و قانونی با مشکلاتی مواجه هستند. این شرکت‎ها به‌منظور کسب توانمندی‎های لازم برای ورود به اکوسیستم نوآورانه سیلیکون ولی، باید اهداف و مسیر حرکت خود را روشن کرده و همچنین درکی عمیق از محیط خود داشته باشند.

مهم‎ترین مرکز نوآوری جهان

این منطقه چند دهه منشأ نوآوری و فناوری‎های تحول آفرین جهان به‌شمار می‌رفته و از آغاز قرن بیست و یکم به یکی از مهمترین مراکز تولیدکننده نوآوری‎های تحول‎آفرین تبدیل شده است. ترکیب متمایز سرمایه‎های در دسترس در کنار مقیاسی گسترده از حقوق مالکیت معنوی پایدار، از جمله ویژگی‎های قابل توجه سیلیکون ولی محسوب می‎شوند. بیش از یک‌سوم از ۱۴۱ شرکت آمریکایی، اروپایی و آسیایی که در بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ ارزشی بیش از یک میلیارد دلار داشته‎اند، در خلیج سانفراسیسکو - منطقه‎ای دارای پتانسیل منحصربه‌فرد رشد تجاری - حضور دارند.

فرمول نوآوری در منطقه شمال کالیفرنیا به ندرت نمونه مشابهی به خود دیده است. با در نظر داشتن مجموعه‎ای منحصربه‌فرد از دارایی‎های موجود در سیلیکون ولی، چنین مقیاس گسترده‎ای از نوآوری چندان تعجب‌آور نخواهد بود. بسیاری از شرکت‌های بزرگ و موفق، دفاتری در این منطقه تاسیس کرده‎اند تا از نزدیک در جریان جدیدترین اخبار آن قرار بگیرند و همچنین روش‎هایی را برای ایجاد تحولات غیر قابل تصور در سازمان خود فرا بگیرند. اکنون دیگر نباید منتظر باشید که نوآوری به سازمان شما بیاید، بلکه باید در مناطقی که نوآوری در آنجا معرفی می‎شود حضور فعال داشته باشید.

سرمایه‎گذاری در نوآوری‎های خارجی

سازمان‎های مختلفی از سراسر جهان، بخش اعظمی از دارایی‎های خود را صرف جذب نوآوری‏های جدید از کانون‎های مهم و تحول‌آفرین می‎کنند. بر اساس نظرسنجی انجام شده از مدیران اجرایی سیلیکون ولی، مهم‎ترین مزیت رقابتی انجام کسب وکار در این منطقه وجود ذهنیت کارآفرینی (۸۳ درصد)، حضور نیروی کار ماهر (۸۱ درصد) و نزدیکی به مشتریان و رقبا (۶۰ درصد) است. در صورتی که به دنبال سرمایه‎گذاری استراتژیک هستید، منطقه سیلیکون ولی امکان دسترسی آسان به شرکای بالقوه را فراهم می‎کند. نزدیکی به استارت‌آپ‎ها نیز فرآیند نوآوری را سریع‌تر و کارآمدتر کرده است. این گرایش فقط منحصر به شرکت‎های صنعتی یا منطقه‌ای خاص نبوده است. حضور کمرنگ و محتاطانه شرکت نستله با هدف تقویت زیرساخت‎های دیجیتال این شرکت یا طرح‎های ابتکاری چندجانبه سامسونگ، همگی با هدف ایجاد فرآیندهای جدید در منطقه سیلیکون ولی صورت گرفته است. این شرکت‌ها به دنبال گزینه‎های مختلفی برای ورود به اکوسیستم نوآوری سیلیکون ولی هستند که عبارتند از:

• تمهیدات مشترک: از روش‎های ورود به اکوسیستم نوآوری سیلیکون ولی می‌توان به موافقت‌نامه‌های صدور مجوز، انتقال مجوز یا توافق‌نامه‎های مبتنی بر هزینه و همچنین مشارکت‎های پروژه‎ای یا سرمایه‎گذاری‎های مشترک اشاره کرد. شرکت BMW یکی از اولین شرکت‎هایی است که به سیلیکون‌ولی پا گذاشته است. این شرکت توانسته از همکاری مشترک خود با شرکت اپل منافعی را کسب کند.

• شتاب‌دهنده‌های شرکتی: شتاب‎دهنده‎ها از سوی شرکت‎های حامی استارت‌آپ‎‌ها اداره می‎شوند. شتاب‎دهنده‎های شرکتی مشابه شتاب‎دهنده‎های قدیمی فعالیت می‎کنند، با این تفاوت که بر تقویت بازده سرمایه‌گذاری تمرکز دارند. این شتاب‌دهنده‌ها با هدف تقویت و توسعه نوآوری فعالیت می‎کنند و مدل‎های مختلفی دارند.

• سرمایه‌گذاری مخاطره‌آمیز: چنین سرمایه‌گذاری‌هایی به‌منظور حمایت از توسعه بازار و فراهم کردن دسترسی به فناوری‌های پیشرفته انجام می‌گیرند. سرمایه‏گذاری‎های مخاطره‌آمیز به‌عنوان بودجه‎های شبه مالی که در اختیار شرکت‌های نوپا یا شرکت‎های مادر آنها قرار می‎گیرند، تعریف می‎شوند. این روش سرمایه‌گذاری به‌عنوان روشی مهم در تحقق و جذب نوآوری خارجی در سال ۲۰۱۴ مطرح شده است.

در عمل، بسیاری از سازمان‎ها بر مشارکت‎های یک به یک تمرکز دارند و هدف از این رویکرد را دستیابی به نوآوری در سیلیکون ولی بیان می‎کنند. با این حال، درحالی‌که چنین مشارکت‏هایی ممکن است به تسریع فرآیند نوآوری شرکت‌ها کمک کنند، اما مدیران اجرایی خواستار استفاده از آنها به‌عنوان مکملی برای برنامه‌های نوآوری خود هستند.

منافع حضور در اکوسیستم نوآوری

به نظر شما چرا باید از رویکردهای معاملاتی رایج به‌منظور حضور در اکوسیستم‏های نوآورانه و پویا صرف‌نظر کنیم؟ پاسخ در فشارهای عملکردی فراوانی که شرکت‌های مختلف به‌دلیل نیاز مبرم به نوآوری متحمل می‎شوند، نهفته است. در جهانی با تکنولوژی‎های تحول‌آفرین و تقاضای به شدت در حال تغییر، شرکت‎ها با چالش پاسخگویی مسوولانه و چالاک روبه‌رو خواهند بود. یافته‌های مطالعه Shift Index در سال ۲۰۱۳ دشواری‎های ایجاد ارزش برای سهامداران در طول زمان را برجسته‏تر کرده است. بین سال‎های ۱۹۶۵ تا ۲۰۱۲، شرکت‎های آمریکایی ۷۵ درصد کاهش در بازگشت سرمایه را تجربه کردند. علاوه‌بر این، به سبب گرایش به دیجیتال‎سازی و ارتباطات گسترده، مرزهای صنایع و بازارهای قدیمی کمرنگ‌تر شده است. اکوسیستم‎های میان‌صنعتی با هدف ارائه راه حل و خدمت‌رسانی به بازارها تکامل پیدا می‎کنند.

متفکران عرصه نوآوری به‌ویژه جان هگل، بر اهمیت چنین اکوسیستم‎هایی تاکید می‎کنند و بر این باورند که این اکوسیستم‎ها پایدارترین و مهم‌ترین منافع را از آن کسب وکارهایی می‎کنند که در ایجاد، هدایت و مشارکت در این اکوسیستم‎ها نقش دارند. ظهور اکوسیستم‎ها سازمان‎های پیشگام را وادار به بازنگری در استراتژی‌ها، مدل‏های کسب وکار، مدل‎های عملیاتی، مهارت‎های اصلی، فرآیندهای خلق و کسب ارزش و همچنین مدل‎های سازمانی می‎کنند. درحالی‌که سال‌ها است امواج چندگانه نوآوری از سیلیکون ولی به پا خاسته‏اند، نوآوری‏های اخیر بسیار منحصربه‌فرد تلقی می‎شوند، چرا که منجر به ایجاد اکوسیستم‎هایی شده‌اند که قدم فراتر از مرزهای صنعت نهاده‎اند.

درس‎هایی از نوآوران موفق

شرکت جنرال موتورز اصطلاح «اینترنت صنعتی» (Industrial Internet) را که خودش ابداع کرده و به ادغام ماشین‎آلات فیزیکی پیچیده با سنسورهای شبکه‎ای و نرم‌افزار اشاره دارد، یکی از اصلی‎ترین فرصت‎های رشد در آینده معرفی می‎کند. شرکت‎های تولیدکننده نرم‌افزار که دارای قابلیت تجزیه و تحلیل پیشرفته هستند، به سبب توانایی‌شان در تحلیل و پیش‌بینی شکست، تهدیدی برای جنرال موتورز به حساب می‏آیند. جنرال موتورز در سال ۲۰۱۲ طرح ابتکاری خود موسوم به اینترنت صنعتی را اجرا کرد و متعهد شد در مدت سه سال یک میلیارد دلار هزینه توسعه آن کند. بر اساس همین طرح، مرکز نرم‌افزار این شرکت به‌عنوان بخشی از واحد مطالعات جهانی جنرال موتورز و به صورت یک استارت‌آپ در سیلیکون ولی آغاز به‌کار کرد.

پس از دستیابی به مقیاسی قابل قبول، مرکز نرم‌افزار، واحد پلت‌فرم‌های هوشمند، تیم‎های فناوری اطلاعات جهانی و نرم‌افزار تجاری جنرال موتورز با شرکت Wurldtech (ارائه‌دهنده خدمات امنیت سیستم‎های صنعتی) ادغام شده و از سپتامبر ۲۰۱۵ تحت عنوان GE Digital شروع به فعالیت کردند. نتیجه این ادغام رشد مداوم سبد سرمایه‌گذاری جنرال موتورز در سال 2014 بود. درآمد GE Digital در سال ۲۰۱۵ پنج میلیارد دلار، ۲۲ درصد بیش از سال ۲۰۱۴ برآورد شد. این شرکت برنامه‎هایی را برای سه‌برابر کردن درآمد GE Digital تا سال ۲۰۲۰ تدارک دیده است.

شرکت BMW هم در حال تبدیل شدن به ارائه‌دهنده راه حل‎های کاملا یکپارچه حمل‌ونقل است و زمینه‎های رهبری صنعت خودرو و حمل‌ونقل پایدار را در اختیار دارد. چشم‌انداز این شرکت در قالب طرح BMW i معرفی شده است که شامل خودروهای برقی و خدمات حمل‌ونقل می‎شود. فعالیت شرکت BMW در سیلیکون ولی با هدف کاربرد تکنولوژی‌های نوظهور در خودروسازی بوده است. کارکنان مرکز Palo Alto این شرکت واقع درکالیفرنیا، به‌طور مستمر در حال پویش پیشرفت‎های صورت گرفته در سیلیکون ولی و شرکت در کنفرانس‎ها، رویدادها و نمایشگاه‎های فناوری این منطقه هستند تا فناوری‌های نوظهوری که صنعت خودرو را متحول خواهند کرد، تحت نظر داشته باشند. از این‌رو، BMW به‌طور روزافزون در حال توسعه تجربیات خود در صنعت حمل و نقل است. بر اساس گزارش سالانه این شرکت تا پایان سال ۲۰۱۴، عضویت نزدیک به ۳۹ هزار مشتری در سامانه DriveNow (اکوسیستم اشتراک‌گذاری خودرو) گزارش شده است.

چالش‌ها و خطرات

سازمان‎ها و شرکت‎های بزرگ در فرآیند تلاش برای سرمایه‎گذاری در سیلیکون ولی با چالش‎های متعددی روبه‌رو هستند. تمامی مراحل استقرار و حضور در سیلیکون ولی از شناسایی نیاز و غربالگری همکاران تا مذاکرات ثبت قرارداد و ساختاردهی در ۶ تا ۸ ماه امکان‌پذیر بوده و اغلب به از دست دادن فرصت‎ها یا نتایج نامطلوب ختم می‎شود. موانع رایج عبارتند از:

• الزامات قانونی پیچیده: موانع قانونی حضور در سیلیکون ولی (حتی بازار آمریکا)، برخی شرکت‎های چندملیتی فعال در حوزه‌های مختلف فناوری را با نتایج نامطلوبی روبه‌رو می‎کند. نیاز به ایجاد قوانین جدید و خاص، پیچیدگی را افزایش داده و اغلب منجر به تاخیر در روند ورود به اکوسیستم سیلیکون ولی می‌شود. این مشکل به‌ویژه برای شرکت‎های غیرآمریکایی حاد بوده است.

• چالش‎های عملیاتی: شرکت‎ها علاوه‌بر تمرکز بر یادگیری فرآیندهای همکاری موثر با اکوسیستم سیلیکون ولی، باید از روش‎هایی برای حفظ ارتباط با دفاتر مرکزی خود نیز غافل نشوند. تهیه لیستی کوتاه از ایده‎ها و بهره‌برداری از آن در واحد نوآوری شرکت، انجام سرمایه‎گذاری مطمئن و ردیابی فرآیندهای موفقیت در غیاب ساختارهای داخلی ضروری برای مدیریت نوآوری، به ندرت کارآمد خواهند بود.

• چالش جذب استعدادهای برتر: با توجه به بازار به شدت رقابتی جذب استعدادهای برتر حوزه نرم‌افزار در سیلیکون ولی، یافتن نیروی کار ماهر برای بسیاری از شرکت‎های فعال در این منطقه یک چالش عمده به‌شمار می‎رود. همان‌طورکه قبلا در مثال شرکت جنرال موتورز اشاره شد، این چالش را می‎توان منحصر به شرکت‌هایی دانست که به‌طور کلی خارج از صنعت نرم‌افزار فعالیت دارند. بدون برندسازی و ساختارهای مناسب ممکن است شرکت‎ها با خطر از دست دادن فرصت جذب استعدادهای برتر شرکت‎های خوشنام و استارت‌آپ‎های دیجیتال موفق روبه‌رو شوند.

• میراث شبکه‌های اطلاعاتی بسته: شرکت‎ها اغلب در مسیر جذب نوآوری امکان تطبیق‌پذیری با فرآیندهای ایده‎پردازی و توسعه مشارکتی را به دست نمی‎آورند. از این رو، کسب وکارها اغلب به این نتیجه می‎رسند که به‌منظور کسب موفقیت در اکوسیستم سیلیکون ولی، باید بر استانداردهای خاصی از فناوری اتکا داشته باشند. برای مثال، شرکت AOL خیلی زود به این نکته پی برد که باید از استانداردهای باز برای کسب موفقیت در سیلیکون ولی استفاده کند.

منافع این اکوسیستم چیست؟

جهان امروز با ویژگی‎هایی مثل ظهور تحولات عمیق توصیف می‌شود. بازیگران قدیمی و جدید بازار با هدف به چالش کشیدن بنیان پویای فرآیند خلق ارزش در صنایع مختلف به نوآوری روی می‎آورند. بسیاری از سازمان‎ها به رویکردهای واکنشی برای توسعه نوآوری‎های خود در بازار روی آورده‎اند و به‌طور کلی به عملکرد موفق‌ترین شرکت‎های حاضر در سیلیکون ولی هم توجه دارند. همان‌طور که پیش‌تر بحث شد، اتخاذ رویکرد اکوسیستمی در قبال نوآوری، در ایجاد مزیت رقابتی پایدار نقش بسزایی دارد. بازار فناوری آمریکا مسیری طولانی را در ایجاد قابلیت‎های مشارکتی پیموده است. محصولات و خدمات شرکت اپل به‌عنوان نمونه‌ای موفق از اکوسیستمی منحصربه‌فرد که تجربه مشتری متمایزی را برای کاربران فراهم می‎کند، پذیرفته شده است. اکوسیستم توسعه‌دهندگان فیس‌بوک نیز مولفه‎ای تاثیرگذار در موفقیت این شرکت به‌شمار می‎رود.

افزون بر این، موج عظیم دیجیتال‎سازی و ارتباطات ایده، اکوسیستم‎ها را فراتر از مرزهای صنعت دیجیتال برده است. صنایعی که قبلا به صورت عمودی و یکپارچه فعالیت می‎کردند (نظیر خودروسازی) هم‌اکنون به واسطه گرایش به شبکه‎هایی غنی از تامین‌کنندگان، مشتریان، رقبا و سازمان‎های تحقیقاتی، به دنبال راه‌های جدیدی برای خلق ارزش هستند. با در نظر گرفتن الزامات عملیاتی و استراتژیک سازمان‌ها، می‎توان به جرات گفت دستیابی به اکوسیستم نوآوری سیلیکون ولی به واسطه اتخاذ ساختارهای دقیق به سهولت ممکن خواهد بود.

البته باید اشاره کرد که این مسیر با توجه به چشم‌انداز استراتژیک و وضعیت موجود سازمان، برای هر کسب وکاری منحصربه‌فرد خواهد بود. با این حال، هنوز هم می‎توان به برخی مولفه‌های مشترک الزامی اشاره کرد: وضوح اهداف، حاکمیت تاثیرگذار، مکانیزم‌های مشارکتی، ایجاد درک شفاف از خطرات موجود و پاداش‎های بالقوه حاصل از تاخت‎وتاز در منطقه سیلیکون ولی. با تمرکز هر چه بیشتر بر ویژگی‎های مذکور، ورود کسب وکار به سیلیکون ولی و دستیابی به نوآوری احتمالا با موفقیت همراه خواهد بود.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3916