شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، نشر کتاب در سطح کشور، کار آسانی نیست و فردی که به این حوزه وارد می‌شود اگر عاشق نباشد، نمی‌تواند سختی‌ها و مصائب آن را تحمل کند.

این موضوع نه‌تنها در تهران بلکه در استان‌ها و شهرهای مختلف کشور نیز وجود دارد. گرانی کاغذ یا مواد اولیه صنعت چاپ، موضوعاتی کلان است که گریبانگیر درصد زیادی از ناشران می‌شود. در این میان اما ناشران شهرستانی به دلیل دور بودن از پایتخت و پراکندگی نامناسب امکانات در سطح کشور با مشکلات کوچک و بزرگی دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مشکلاتی که در این گزارش به آنها نگاهی گذرا داریم.

مازنی‌ها و کاغذهایی گران‌تر از پایتخت
در استان مازندران بیش از ۱۴۰ ناشر مجوز فعالیت دارند که از میان آنها ۸ تا ۱۰ ناشر فعال هستند. فریده یوسفی، مدیرمسئول انتشارات «شِلفین» که در ساری کتاب تولید می‌کند، درباره مشکلات نشر در این استان می‌گوید: «گرانی کاغذ اگر چه یکی از مشکلات عمومی ناشران سراسر کشور است اما مسئله اینجاست که قیمت کاغذ وقتی به استان ما می‌رسد، تفاوت خیلی زیادی با تهران دارد. این تفاوت قیمت گاهی حتی در هر بند به ۱۰ هزار تومان هم می‌رسد و به دنبال آن هزینه‌های فنی چاپ کتاب بالاتر می‌رود اما مجبور هستیم قیمت کتاب‌های خود را بالا نبریم تا مخاطبان و مشتریان خود را داشته باشیم؛ موضوعی که توازن موجود در اقتصاد نشر و برنامه‌ریزی‌های ما را بر هم می‌ریزد. »
او در بخش دیگر سخنان خود به مشکل توزیع کتاب نیز اشاره می‌کند و می‌افزاید: «کتاب‌هایی را که تولید می‌کنیم فقط در کتابفروشی‌های شهر و استان خود می‌توانیم توزیع کنیم و برای عرضه آنها به سایر شهرها و استان‌ها مشکل داریم، چندین بار تلاش کردیم در تعاونی توزیع‌کنندگان تهران عضو شویم اما متاسفانه امکان آن فراهم نشد. یک‌بار هم تصمیم گرفتیم با همکاری استان‌های شمالی کشور تعاونی توزیع‌کنندگان راه‌اندازی کنیم. طرح خود را به وزارت ارشاد ارائه دادیم اما متاسفانه این طرح به فراموشی سپرده شد و وقتی چندین بار از آنها سوال کردیم که نتیجه‌اش چه شد، کسی پاسخگو نبود. »
به گفته وی، اگر توزیع کتاب ساماندهی شود، ناشر انگیزه بیشتری پیدا می‌کند و حرکت چرخ‌های نشر کشور سرعت بیشتری به خود می‌گیرد.

معضل چاپخانه‌های فرسوده قزوین
استان قزوین، محدوده جغرافیایی محدودی دارد به طوری که یک درصد مساحت کل کشور را در بر می‌گیرد. در این استان ۳۰ ناشر مجوز فعالیت دارند که باز هم تنها نیمی از آنها فعال هستند. سیدمحمدباقر ادیب مجابی، مدیر مسئول انتشارات «ادیب قزوین» با اشاره به مشکلات حوزه نشر در این استان، می‌گوید: «چاپخانه‌های این استان، مجموعه‌هایی قدیمی با ماشین‌آلات فرسوده هستند که برای تولید کتاب‌های با کیفیت، مناسب نیستند. به همین دلیل به دنبال دریافت وام هستیم تا بتوانیم به‌وسیله جمعی از ناشران و فعالان حوزه نشر، چاپخانه راه‌اندازی کنیم. قرار است برای این کار استاندار قزوین نیز کمک کند تا بتوانیم از یک بانک وام بگیریم و اینگونه بخش عمده مشکلات خود را برطرف کنیم اما به دلیل کمبود نقدینگی نمی‌توانیم این کار را انجام دهیم. ‌»
او در بخش دیگر سخنان خود به مشکل کمبود ویترین کتاب در این استان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «سالانه کتاب‌های زیادی از سوی ناشران استانی منتشر می‌شود اما مسئله اینجاست که ویترین خوب و مناسبی برای عرضه این کتاب‌ها وجود ندارد. به همین دلیل در تعامل با استاندار قرار است زمینی در شهر قزوین به جمعی از ناشران داده شود تا بتوانیم مجموعه‌ای با عنوان «بوستان کتاب» راه‌اندازی کنیم و کتاب‌های خود را در آنجا بفروشیم. »

مشکلات یزد در صحافی
صنعت چاپ اگرچه سابقه‌ای دیرین در کشور ما دارد اما به دلیل کمبود نقدینگی، بخش عمده‌ای از تجهیزات و ماشین‌آلات این صنعت کهنه و فرسوده هستند. استان یزد هم از این زمره خارج نیست و ناشران و چاپخانه‌داران آن به دلیل ضعف و کمبودهای موجود در حوزه صحافی با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو هستند. محمدرضا کلان، مدیرمسئول انتشارات «توز و قلم» استان یزد در این زمینه می‌گوید: «امکانات و تجهیزات صحافی در استان یزد متاسفانه خیلی ضعیف هستند و ما مجبوریم کتاب‌ها را پس از چاپ به استان‌های همجوار ارسال کنیم تا صحافی شوند و این موضوع هزینه مضاعفی برای ما به وجود می‌آورد زیرا قیمت تمام شده کتاب بالا رفته و مخاطب از آن استقبال نمی‌کند، نیروی چاپ نیز در یزد نیروی گرانی است که بر کار ما تاثیر مستقیم دارد. ‌»
او با بیان اینکه راه‌اندازی سیستم صحافی مدرن و به روز ضرورتی است که در استان یزد به خوبی احساس می‌شود، عنوان می‌کند: «اگر شرایطی فراهم شود که مجتمع‌های چاپی مدرن راه‌اندازی شده یا برای نوسازی صنعت چاپ، وام و تسهیلاتی اختصاص داده شود هزینه‌های ما کاهش چشمگیری پیدا می‌کنند و می‌توانیم قیمت کتاب را پایین‌تر بیاوریم و هزینه‌های اضافی را در حوزه تبلیغات کتاب صرف کنیم تا به نتیجه بهتری برسیم. ‌»

نگین سبز ایران؛ درگیر معضلات نشر
در استان گیلان حدود ۱۳۵ ناشر مجوز فعالیت دارند که از میان آنها فقط ۳۰ ناشر فعال هستند و به صورت مستمر کتاب تولید می‌کنند. سید خشایار کیافر، مدیرمسئول انتشارات «کدیور» که در رشت فعالیت می‌کند، درباره مشکلات صنعت نشر این استان می‌گوید: «نبود توزیع مویرگی کتاب در ایران مشکل عمده‌ای است که ناشران گیلانی هم با آن سر و کار دارند. این موضوع موجب شده که کتاب‌های‌مان خوب دیده نشوند و جز در محدوده استان گیلان و شهرهای آن، آثارمان توزیع نشوند؛ کتاب‌هایی که اغلب دربردارنده اطلاعات جذابی برای سایر استان‌ها هستند و مشتری دارند. ‌»
این ناشر گیلانی همچنین به هزینه‌های بالای تولید کتاب در استان گیلان اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: «قیمت کاغذ در رشت نسبت به تهران تفاوت زیادی دارد و برای خریداری کاغذ باید هزینه حمل‌ونقل بالایی پرداخت کنیم. از سوی دیگر مجتمع‌های چاپی برای چاپ کتاب در شهر ما فعال نیست و گاهی مجبوریم در حوزه جلدسازی، هزینه‌های بالایی بپردازیم. این در حالی است که هزینه جلدسازی برای یک کتاب در قم گاهی هزار و ۵۰۰، در تهران ۲ هزار و در رشت ۴ هزار تومان است و این تفاوت‌های فاحش آسیب جدی به کار ما در حوزه اقتصادی وارد می‌کند.»

و باز هم مشکل چاپ در کاشان
کاشانی‌ها نیز برای تولید کتاب با مشکلات کوچک و بزرگی روبه‌رو هستند. حسینعلی پورمدنی، مدیرمسئول انتشارات «مرسل کاشان» در این زمینه می‌گوید: «ما برای چاپ کتاب‌های خود مجبور هستیم با ۴شهرستان و ۳ استان در ارتباط باشیم تا در نهایت بتوانیم کتابی را روانه بازار نشر کنیم، در حالی که شاید ناشران دیگر مجبور به این کار نباشند و همه کار را در استان خود انجام می‌دهند. به عنوان نمونه، ما برای دریافت مجوز باید به تهران بیاییم، برای چاپ کتاب به قم برویم و توزیع آن را در اصفهان و کاشان دنبال کنیم. این موضوع خستگی زیادی برای ما و همکاران به وجود می‌آورد. »
او می‌افزاید: «واحد لیتوگرافی و صحافی در کاشان وجود ندارد، چاپخانه‌ها نیز کیفیت کاری خوبی ارائه نمی‌دهند و نخستین مجتمع صحافی حدود ۱۰۰ کیلومتر با ما فاصله دارد. این رفت و آمدهای میان شهری، آسیب‌های اقتصادی زیادی به ما می‌زند و کار را برای‌مان مشکل می‌کند؛ مشکلاتی که سال‌هاست با آنها درگیریم و گویا همچنان ادامه دارند. ‌»

منبع: روزنامه گسترش صنعت – شنبه, 14 آذر 1394