ضرورت و اهمیت روابط عمومی
قرن حاضر را علاوه بر قرن تسخیر فضا ، اتم ، کامپیوتر، لیزر و غیره نامیده اند، اما به عنوان عصر ارتباطات نامگذاری گردیده است که شبیه دهکده جهانی می ماند که در این ارتباطات انسانها به هم نزدیک و افکار و اعمال انسانها و جمعیت ها از دید و نظر یکدیگر پنهان نیست که تبادل افکار و اطلاعات و دانش ها و هنر ها و تبلیغات در حجم و سرعت گیج کننده ای در جریان است. از طرفی ماشینی شدن زندگی ، افزایش جمعیت ، تقسیم کار و مشاغل، تخصصی شدن فعالیت ها ، تنوع امکانات بهره وری، برتری جویی ها ، ترویج شیوه های رقابتی و مقایسه ای، رفاه طلبی ها، خستگی ها ، کم حوصلگی ها ، بی اعتمادی ها و تنوع طلبی ها باعث شده است تا جمعیت های انسانی در حالی که از لحاظ فیزیکی و زیستی به یکدیگر نزدیکتر شده اند از نظر عاطفی ، اخلاقی و ذهنی دور از هم، منزوی ، خود خواه و نا همگون و پراکنده شده اند و اکثر مردم سردر گریبان خویش و در پی منافع خود رهرو راه خودشان هستند.
اینجاست که اهمیت نقش روابط عمومی نمایان می گردد؛ نقشی که مبتنی برداشتن حجاب غربت و بیگانگی و افشاندن عطر خوش آشنایی است و روابط عمومی، می توانند پل ارتباط بین افراد جامعه و سازمان ها باشند، البته پل هایی که اگر مستحکم نباشند یقیناً از بهره ذهنی لازم و کارآیی برخوردار نخواهند بود و روابط عمومی با مجموعه ای از ابزار و مصالح بی جان و سخت و سفت و ساده موجود در طبیعت سروکار ندارند بلکه حوزه و حیطه عمل او احساسات و عاطفه ها و در یک کلام افکار عمومی است و این خود اوج اهمیت جایگاه و مراتب روابط عمومی را می رساند که به عنوان فن و هنر برقراری ارتباط به منظور تأثیرگذاری برجامعه و دریافت تصویر واقعی از افکار عمومی به منظور لحاظ کردن این نگرش و تصورات در اداره بهتر سازمان تلقی می گردد. با ذکر این تعاریف هر سازمانی که در پی موفقیت خویش و رضایت مخالفین خود باشد بی نیاز از روابط عمومی نیست. بی شک حاصل یک روابط عمومی موفق برای فرد و یا سازمان شهرت، رضایتمندی و اعتبار را در پی خواهد داشت که در جوامع و سازمانهای برخورداراز روابط عمومی قوی و موثر یا آشکار شدن نقاط قوت و ضعف سازمان پویایی ، کارآمدی و توسعه پایدار شکل خواهد گرفت .
 

تاریخچه روابط عمومی
از سال 1900 میلادی که اداره تبلیغات بوستون آمریکا به عنوان اولین شرکت روابط عمومی تأسیس گردید تا به امروز صدها و هزاران انجمن و دفتر روابط عمومی بویژه در کشورهای صنعتی و غربی تأسیس شده است و هر روز با گذشت زمان این علم و هنر حالت تخصصی تری در حوزه های مختلف به خود گرفته و به فعالیت و اثر بخش خویش مشغول است. در کشور ما ایران نیز روابط عمومی با بیش از نیم قرن فعالیت در سالهای اخیر با برگزاری چندین کنفرانس بین المللی معتبر ایجاد موسسات علمی و تحقیقاتی ، چاپ و انتشار و دهها و صدها فعالیت دیگر جایگاه نسبتاً مناسبی درجامعه پیدا کرده است .
 

جایگاه روابط عمومی در اسلام و قرآن
قرآن کریم در سوره مبارکه آل عمران آیه شریفه 200 شریفه ضمن دعوت امت به برقراری رابطه اجتماعی، داشتن شکیبایی و در پیش گرفتن تقوای الهی را برای رسیدن به رستگاری و فلاح مورد تأکید قرار داده است. نکته جالب قرآن موضوعی که امروزه به عنوان اخلاق در روابط عمومی به شکلی بسیار ناقص در مجامع روابط عمومی مطرح است، دراین آیه شریفه با زیبایی هر چه تمامتر بیان و اشاره می شود. در خصوص اطلاع رسانی و انتقال آگاهی در یک بررسی موردی در قرآن کریم تنها در جزء های 20الی 25 بیش از 567 بار بر انتقال آگاهی اشاره و تأکید شده است . لذا علاوه بر آیات نورانی قرآن کریم سیره عملی و نظری پیامبر اعظم (ص) سرتا سر مردم داری ، مردم یاری و تکریم ارباب رجوع است . فرامین حکومتی وسیره عملی امام علی (ع) نیز مبین و گواه خوبی بر اهمیت بخشیدن به مباحث روابط عمومی است که در همین موضوع امام علی (ع) در فرمان مشهور خود خطاب به مالک اشتر درباره اهمیت به افکار عمومی می فرمایند: «تکیه گاه دین ، اجتماع مسلمین و نیروی ذخیره برای دشمنان تنها توده مردم (افکار عمومی ) هستند . پس گوش تو به سوی افکار عمومی و گرایش تو به جانب آنان باشد » که در این ارتباط دهها و صدها موارد از این دست در فرهنگ اسلامی از جمله نکات ارزنده در مبحث روابط عمومی هستند که متولیان امر روابط عمومی در کشور ما بویژه در دستگاه های فرهنگی باید به تدوین و تألیف آن اهتمام جدی و زنده که جایگاه روابط عمومی در اسلام را می توان شناخت و باید گفت مگر نه آن است که روابط عمومی علم وهنر ارتباط انسانها با یکدیگر تکریم ارباب رجوع ، آگاهی از نظرات دیگران، علم نفوذ در دلها ، مشاوره با مخاطبان اطلاع رسانی چه تسهیل کنند یک بستر ارتباطی دوسویه و سالم با مخاطبان و مواردی این چنین است که با نگاهی حتی ظاهری در سیره انبیاء الهی بویژه پیامبر اعظم (ص) و ائمه معصومین در می یابیم که تمامی این موارد حتی با دقت و هنرمندی بیشتری در تعالیم الهی و سیره آن بزرگواران ساری و جاری بوده است و پیش از آنکه روابط عمومی به شکل امروزی توسط اندیشمندان غربی بنیان گذاشته و مصادره به مطلوب شود اسلام در این زمینه پیشرو و پیشتاز بوده است .
 

روابط عمومی در سیره پیامبر اعظم (ص)
هر چند پیرامون شخصیت ممتاز پیامبر اعظم ( ص ) کتابها و مقالات متعددی تألیف گردیده و هر اندیشمند و صاحب نظری به فراخور حال خویش و در حد استطاعت خود در خصوص این چراغ جهان افروز مطالبی را مطرح نموده است، اما درباره نقش روابط عمومی در سیره آن حضرت ، مطالب کمی به رشته تحریر در آمده است.
با توجه به نامگذاری یکی از سال ها از سوی مقام معظم رهبری ( حفظه الله ) به عنوان سال پیامبر اعظم ( ص ) و با استفاده از این فرصت به دست آمده سعی دارم با توان اندک خویش از این دریای بیکران قطره ای باز گویم تا شاید از این طریق مورد عنایت خاصه حضرتش قرار گرفته و در خیل رهروان آن حضرت ثبت گردیده و در ضمن راهی برای غور و تفحص بیشتر در این زمینه و اقدامات مشابه توسط دیگر عزیزان و صاحب نظران میسر گردد .
آب دریا را گر نتوان کشید هم به قدر جرعه ای باید چشید. گفتن و شنیدن از انسانهای متعالی که دستی در آسمان دارند و پایی بر زمین ، همواره برای آنان که به دنبال راه نجاتی هستند ، خوشایند است.
پیامبران الهی ، این پیام آوران عشق، از آغاز خلقت تا سپیده دم روشنایی همیشه برمدار هدایت خلق بال و پر زده و در صدد کشف منزل مقصود رهنمون می شدند که در این میان آخرین رسول الهی برای هدایت خلق مشقات و سختی های بسیاری را متحمل گردید، تا پلی بین خالق و مخلوق باشد و چراغ جهان افروز عالم گردد، چنانکه خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید:
و داعیا الی الله باذنه و سراجا و منیرا . و به اذن حق ، خلق را به سوی خدا دعوت کنی و چراغ فروزان عالم باشی . ( 1 )
معصومین ( ع ) بالاخص رسول مکرم اسلام، امام مبین هستند، ارتباط با آنها این اثر را دارد که انسان را به خدا مرتبط کند ( و انهما لبامام مبین ) . ( 2 )
ضرورت وجود روابط عمومی ، به عنوان یک فن و هنر ارتباطی و تسهیل کننده چرخه ارتباطات مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان مرکز ثقل اطلاعات سازمان با سایر اقشار مردم از هر صنف و گروهی تلقی می شود که با استفاده از کارشناسان این امر مطالب سازمان برای هر گروه و صنف خاصی تفسیر و تحلیل می گردد و در اختیار آنان قرار می گیرد ( انما الانبیاء نکلم الناس علی قدر عقولهم ) .
همان طور که روابط عمومی بالا ترین مقام اجرایی هر دستگاه است که زیر نظر مستقیم شخص اول آن دستگاه انجام وظیفه می کند و به عنوان پل ارتباطی بین دستگاه و جامعه است ، پیامبر اعظم ( ص ) و ائمه اطهار ( ع ) نیز رابط و واصل بین پروردگار عالم ، که ملکوت آسمانها و زمین تحت حکومت اوست ( الذی له ملک السموات و الارض ) و خلق خدا ، که بندگان و عبادت کنندگان درگاه احدیت هستند ( ما خلقت الجن و الانس الا لیعبدون ) می باشند . چنانکه در زیارت ائمه هدی ( ع ) داریم :
خیر بقاعک و خیر خلقک . حرم رسول الله ( ص ) بهترین بقعه ها و رسول الله ( ص ) بهترین مخلوقات است . ( 3 )
و اتقرب الی الله . ما به وسیله شما به سوی خدا تقرب می جوییم . ( 4 )
من ارادالله بدء بکم . هر کس خدا را بخواهد از شما شروع می کند . ( 5 )
و الدرجات الرفیعه و المقام المحمود والمکان المغلوم عندالله عزوجل . آن درجه های بلند و آن مقام ستوده و مکان معلوم در پیش خداوند متعال . ( 6 )
قرآن این کتاب الهی از سوی خداوند متعال ، جهت هدایت خلق به پیامبر اعظم ( ص ) نازل گردید تا از این طریق راهی برای ارتباط و گفتگوی دو جانبه خالق و مخلوق باشد و آیات محکم آن برنامه و جهت رسیدن به هدف را نمایان می سازد . قرآن نقشه رسیدن به خداست اما هر نقشه ای ، نقشه خوان می خواهد .
برای حرکت به سوی خدا باید در کاروانی وارد شویم که قافله سالار آن رسول اعظم ( ص ) و ائمه اطهار ( ع ) باشند و مسیر را به خوبی بدانند که این اصل ، یعنی راهنمایی و هدایت مخاطبین ، خود یکی از وظایف روابط عمومی است. چنانکه در زیارت جامعه کبیره می خوانیم : انتم الصراط الا قوم .
روابط عمومی جایی است که محل انتقال درخواست مخاطبین به بالاترین مقام دستگاه است، از این روست که درخواست و نیاز مخلوق توسط پیامبر اعظم ( ص ) و ائمه هدی ( ع ) به حریم الهی و خالق هستی رسانده می شود و مورد پذیرش واقع می گردد ، چنانکه در ادعیه داریم . و بموالاتکم تقبل الطاعه المفترضه .
و با دوستی و پیوستگی با شما ، طاعت بندگان پذیرفته می شود . فی بیوت اذن الله ان ترفع و یذکر فیها السمه . در خانه هایی که خداوند اذن داده است که نامش از آنجا بالا رود و ذکر شود و مقصود از این خانه ها ، خانه اهل بیت ( ع ) است . ( 7 )
خلق خدا ( دوستان اهل بیت ( ع ) ) زیر سایه محمد و آل محمد ( ص ) هستند ، آنها چون در دنیا خودشان مستقیما نمی توانستند از آفتاب توحید استفاده کنند ، آفتاب توحید بر محمد و آل محمد ( ص ) تابید ( به عنوان روابط خالق و مخلوق ) و سایه آنها زیر پایشان افتاد و دوستان اهل بیت ( ع ) رفتند از سایه آنها استفاده کردند . ( 8 )
برنیز یکی از صاحب نظران عرصه روابط عمومی می گوید : «روابط عمومی خیابان دو طرفه ای است که در آن مدیر و مردم با یکدیگر هماهنگی می یابند و مقاصد و اهداف بر اساس تقارن منافع عمومی و خصوصی پایه ریزی می شود . »
با توجه به مطلب مذکور ، طبق آموزه های دینی و در عرصه ارتباط بین خالق و مخلوق هیچ گاه این مسیر یک طرفه نیست و هیچ وقت نیز بدون راهنما نبوده است ، چنانکه در این مسیر صحبت خدا با خلق را تلاوت قرآن و تدبیر در معانی آن ، و راه صحبت خلق با خدا را نماز ذکر کرده اند که در این مسیر نیز از وجود هادی مطلق ، پیامبر اعظم ( ص ) و ائمه هدی ( ع ) استفاده گردیده و قبل از حرکت در این مسیر توجه به سوی ایشان رهنمون گردیده است . ( من اراد الله بدء بکم ) .
 

پی نوشت

ا - قرآن کریم ، سوره احزاب ، آیه 45.
2 - قرآن کریم ، سوره حجرات ، آیه 79.
3 - زیارت امام حسین ( ع ) در مضجع شریف.
4 - زیارت امام حسین ( ع ) در روز عاشورا.
5 - زیارت امام حسین ( ع ) درمضجع شریف.
6 - زیارت جامعه کبیره.
7 - مصباح الهدی ، گزیده سخنان حاج میرزا اسماعیل دو لابی ( ره ) ، صفحه 278.
8 - مصباح الهدی ، گزیده سخنان حاج میرزا اسماعیل دو لابی ( ره ) صفحات 279 و 280.
علی احمدیان مسئول روابط عمومی سازمان بهزیستی آذربایجان شرقی

 

منبع: روزنامه اعتدال