شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران(شارا)، بعضا نوسانات و تغييرات محيطي آنقدر زياد است كه شركتها از چند ثانيه بعد خبري ندارند. امروزه شركتها، بنگاههاي اقتصادي و سازمانها بيشتر ميل به اندازهگيري وضعيت موجود دارند و از ابزارهاي متعددي براي خودارزيابي بهره ميگيرند، اما همانطور كه در ادبيات مربوط به مديريت استراتژيك ميخوانيم، متاسفانه هنوز نگاه و تفكر استراتژيك در كسبوكارهاي ما به چشم نميخورد.
تفكر استراتژيك يعني شناسايي پارادايمها و شرايط محتمل آينده و برنامهريزي مناسب جهت رويارويي با آنها.
آنچه مسلم است، اينكه اگر شركتها قابليت پيشبيني آينده محتمل را داشته باشند در برنامهريزيهاي خود قويتر عمل خواهند كرد. يكي از كاربرديترين و در عين حال جذابترين ابزارها در دست مديران امروز براي پيشبيني آينده سناريو است. سناريونويسي مديران را قادر خواهد ساخت تا درباره تغييرات ايجاد شده در محيط رقابتي خود به دقت و عميقا تفكر كنند، تفكري از جنس استراتژيك.
سناريويسي مديران را وادار ميكند تا با ملاحظه آنچه بايد بشود، نه آنچه هست، فرآيند برنامهريزي را آغاز كنند. آنان الگوهاي متفاوت كسبوكار آينده را جستوجو كرده و به تصوير ميكشند، نه برونيابي رفتار گذشته را.
برنامهريزي مبتني بر سناريو امكان تلاش همراه با تعقل را در شكستن مقررات كسبوكار به مديران ميدهد. از ديد كارآفرينانه اينگونه ميتوان بيان كرد كه برنامهريزي مبتني بر سناريو، مديران را در كشف پارادايمها و چالشهاي آتي و انتخاب بهترين راهحلها براي اين چالشها همراه با رويكردي نوآورانه آموزش خواهد داد. بزرگترين هدف سناريونويسي را ميتوان طرحريزي روشي براي پيريزي و تسهيل تفكر استراتژيك در گروههاي مديريتي و شركتهاي چندسازماني دانست كه در آنها عدمقطعيت در محيط كسب و كار در حال افزايش است. سناريو به زبان ساده نوشتن يك داستان براي آينده محتمل است. فرهنگ لغت، سناريو را «طرح كلي وضعيت طبيعي حوادث يا وضعيت حوادث مورد انتظار» ميداند، اما اگر از ديد مديريتي بخواهيم سناريو را تعريف كنيم، ميتوان گفت: «سناريو، داستاني توصيفي از بديلهاي موجه است كه به بخش خاصي از آينده نظر دارد.» بزرگترين هنر يك شركت در دنياي رقابتي امروز، كشف فرصتهاي آتي و تخصيص منابع اثربخش براي استفاده بهينه از اين فرصتها است و سناريونويسي بهترين ابزار در دست مديران براي انجام اين كار است. از سناريونويسي در اكثر حوزههاي مديريتي مثل برنامهريزي توليد، پيشبيني تقاضا، برنامهريزي فروش و بازاريابي و تبليغات و... ميتوان استفاده كرد. براي تدوين سناريوهاي محتمل، بر اساس فرآيندي شبيه مديريت استراتژيك، ابتدا بايد نقاط قوت و ضعف داخلي و فرصتها و تهديدهاي خارجي شركت را مورد تجزيه و تحليل قرار داد تا سناريوي تدوين شده مبتني بر واقعيتها باشد.
جهت برنامهريزي مبتني بر سناريو مراحل سه گانه زير را بايد پيمود:
1. شناخت مساله و محدوده: در اولين مرحله بايد محدوده و هدف از تدوين سناريو مشخص شده و مساله اصلي بهطور كامل توصيف شود. يك درك كامل از موضوع و مشكل مورد نظر بايد به دست آيد تا سناريوي تدوين شده بر اساس مشكلات و مساله مطرح شده و به واقعيت نزديكتر باشد. هر چقدر در اين مرحله از برنامهريزي دقت بيشتري صرف شود سناريو اثربخشتر خواهد بود و نتايج اجراي آن ما را به اهداف از پيش تعيين شده خواهد رسانيد.
2. تجزيه و تحليل محيط: آنچه مسلم است پيشبيني وضعيت آينده يك سازمان يا يك شركت بدون اينكه بدانيم در حال حاضر در كجا قرار داريم و فاكتورهاي محيطي تاثيرگذار بر كسبوكار ما چه هستند، امري بيهوده است. پس بايد يك خودارزيابي از فعاليتها و وضعيت كنوني شركت انجام دهيم. در اولين مرحله از برنامهريزي مبتني بر سناريو بايد كليه عوامل داخلي و خارجي تاثيرگذار بر آينده كسبوكار را مورد تحليل قرار دهيم، منابع سازماني مثل منابع انساني، پولي و بهطور كلي منابع استراتژيك را به خوبي شناسايي كرده و فرصتها و تهديدهاي محيط خارج شركت اعم از عوامل اقتصادي، سياسي و اجتماعي را نيز مورد تجزيه و تحليل قرار دهيم. هدف اصلي ما از سناريونويسي بهرهمند شدن از فرصتهاي محيط كسبوكار با استفاده از منابع شركت است پس اين مرحله شايد مهمترين مرحله از برنامهريزي است، چون فرصتها را به ما نشان ميدهد.
3. تدوين سناريوهاي محتمل: در اين مرحله آينده محتمل و بالقوه در قالب داستاني كوتاه بيان ميشود. در اين مرحله سناريوهاي مختلفي ممكن است توسط افراد و متخصصان شركت تدوين و ارائه شود. تدوين سناريوهاي محتمل يعني فراهم آوردن چندين آينده منسجم كه از ميان تعداد نامحدودي از احتمالات انتخاب شدهاند.
4. تدوين استراتژي و اقدامات اجرايي: براي محقق كردن و تبديل به عمل كردن سناريو تدوين شده در مرحله قبلي، بايد استراتژي مناسبي تدوين شود. به عبارت ديگر براي رسيدن به آينده محتمل، به تصوير كشيده شده بايد مسير مناسب حركت را مشخص كنيم تا منابع را به صورت اثربخش تخصيص دهيم. استراتژيهاي تدوين شده در اين مرحله براي محقق شدن سناريو بايد همسو شوند؛ بنابراين استراتژيهاي توليد، بازاريابي، مالي و... براساس هدف اصلي تدوين سناريو كه توسط شركت مشخص شده است، همرديف ميشوند و براي اجراي استراتژيهاي مدون، اقدامات اجرايي تعريف ميشود.
برنامهريزي مبتني بر سناريو يك ابزار كيفي تصميمگيري و برنامهريزي براي آينده محتمل است و شايد بزرگترين عيبي كه اين روش دارد كيفي بودن تصميمگيري است. در اين روش، اعداد و ارقام جايگاه زيادي ندارند پس تصميمگيريها نيز آنقدر دقيق نيست و شايد توانمند كردن مديران با ابزاري كه بيشتر ديدكلان به آنها بدهد، در درازمدت كار صحيحي نباشد، بنابراين توصيه ميشود از اين روش با ابزارهاي كمي تصميمگيري بهصورت يكپارچه استفاده شود.
منبع: روزنامه دنياي اقتصاد - شماره ۳۱۶۷