مدير گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي:
طرح كارشناسي ارشد روابط عمومي در مراحل نهايي قرار دارد؛
در انتظار پاسخ وزارت علوم هستيم
شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- دكتر «رحمان سعيدي»، مدير گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي معتقد است كه هنوز جايگاه و اهميت روابط عمومي به خوبي در سازمانهاي ما شناخته نشده است؛ و همين امر اين مشكل را پديد آورده است كه سازمانها براي تأمين نيازهاي خود در حوزه هاي ارتباطي به خوبي از فارغ التحصيلان روابط عمومي استفاده نكنند. وي تأكيد مي نمايد كه اگر ايدهآل به مسئله بنگريم متوجه مي شويم كه جامعه ما نياز به متخصصان بيشتري در حوزه روابط عمومي و ارتباطات دارد؛ به شرطي كه از آن ها به درستي استفاده شود. در ادامه شرح كامل مصاحبه «ماهنامه روابط عمومي» با دكتر رحمان سعيدي كه در آن به مباحث مختلف آموزشي و همچنين بحث راه اندازي كارشناسي ارشد روابط عمومي پرداخته شده است را خواهيد خواند.
به عنوان سوال اول از دكتر سعيدي پرسيديم كه- در مقطع كنوني رشته علوم ارتباطات در كشور در چه جايگاهي قرار دارد؟
امروزه بحث ارتباطات -با توجه به تغييرات عميق ايجاد شده در عرصه تكنولوژي هاي ارتباطي- به عاملي تأثيرگذار در ابعاد مختلف اجتماعي، سياسي، اقتصادي و فرهنگي جامعه تبديل شده است كه بايد برنامه ريزي هاي گسترده اي در زمينه هاي آكادميك از سوي برنامه گذاران نسبت به آن صورت پذيرد. اكنون براي گسترش رشته ارتباطات؛ لازم است به لحاظ علمي تلاش نماييم از افراد متخصص بهره ببريم و با آموزش هاي تخصصي، آنها را براي تأمين نيازهاي جامعه آماده كنيم. ضرورت هاي اين كار اين است كه ابتدا در مراكز آكادميك برنامه ريزي هاي مناسبي در اين زمينه صورت بگيرد و اقدامات علمي و عملي لازم در زمينه تطابق مواد درسي با نيازهاي جامعه انجام شود. پيش مقدمه اين كار هم اين است كه ابتدا نيازسنجي شود؛ يعني اينكه نياز جامعه در زمينه هاي مختلف ارتباطي مثل "روابط عمومي، روزنامه نگاري و فضاي مجازي" مشخص شود و سپس برنامه ريزي صحيح آموزشي انجام پذيرد.
جناب آقاي دكتر؛(با توجه به توضيحات شما)، هم اكنون در چه مرحله اي قرار داريم؟ دانشكده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي در اين خصوص چه گام هايي برداشته است؟
سير تحول در دانشكده علوم ارتباطات از زمان راه اندازي دانشكده، تاكنون متفاوت بوده است. اگر به گذشته نگاه كنيم مي بينيم كه فعاليت دانشكده با رشته هاي "روابط عمومي، روزنامه نگاري و مترجمي" كه مستقيماً با علم ارتباطات رابطه داشتند آغاز و بعد از انقلاب هم (و پس از وقفه اي كوتاه) با توجه به ضرورت توجه مجدد به رشته ارتباطات، اين رشته سير تكاملي خود را ادامه داد و درس ها و سرفصل هاي آموزشي آن توسعه نسبي پيدا كرد. روزنامه نگاري در مقطع كارشناسي و كارشناسي ارشد و روابط عمومي در مقطع كارشناسي دانشجو پذيرفت و رشته فناوري اطلاعات هم مطرح شد. در كارشناسي ارشد در رشته علوم ارتباطات هم دانشجو داشتيم و در مقطع دكتري هم چندين دوره دانشجوياني از رشته علوم ارتباطات فارغ التحصيل شدند. در حال حاضر هم تاكيد بر اين است كه با توجه به نقش ارتباطات در جامعه، اين روند بايد صعودي باشد و گسترش بيشتري پيدا كند.
اشاره نموديد كه مقطع كارشناسي ارشد «روزنانه نگاري» برقرار شده است. بحث كارشناسي ارشد «روابط عمومي» كه چندسالي است زمزمه ايجاد آن در دانشكده علوم ارتباطات به گوش مي رسد، در چه مرحله اي است؟
در زمينه رشته روابط عمومي، نياز جامعه حاكي از آن است كه بخش هاي دولتي و خصوصي نياز مبرم به روابط عمومي دارند و علت استقبال از رشته روابط عمومي در دانشگاه جامع علمي-كاربردي هم ناشي از همين است. بر اين اساس سعي شده است برنامه هايي براي كارشناسي ارشد روابط عمومي پيش بيني شود؛ مراحل قانوني طي شده است و دانشكده سرفصل ها را به دانشگاه ارسال نموده است؛ دانشگاه نيز درخواست را به وزارت علوم ارائه كرده است. و در حال حاضر منتظر پاسخ وزارتخانه هستيم.
علاوه بر رشته «روابط عمومي» آيا امكان استفاده از گرايش هاي ديگر هم در مقطع كارشناسي ارشد وجود دارد؟
بله؛ برنامهريزيهايي هم براي كارشناسي ارشد رشتههاي ديگر مرتبط با علوم ارتباطات مانند "تحقيق در ارتباط، مديريت رسانه و بحث جهاني شدن" صورت پذيرفته است.
در بحث تجديد در سرفصل ها و دروس، آيا قرار است موضوع "ارتباطات اسلامي" هم بررسي شود؟
در مورد محتواي دروس بايد به چند مسئله توجه داشته باشيم؛ اولين مسئله اين است كه سرفصلها به روز و بر اساس تازه هاي علمي باشند؛ ضمن اينكه به مسئله كاربردي بودن هم توجه شود. اين سرفصلها بايد با نيازهاي بومي هماهنگ بوده و پاسخگوي نيازهاي اسلامي هم باشند؛ و در اين راستا استفاده از افراد متخصص حوزه و دانشگاه ضروري به نظر مي رسد. بنابراين لازم است عوامل ياد شده به شكلي تنظيم شوند كه بتوانند در كنار هم قرار گرفته و موجب هم افزايي شوند. يعني سرفصل ها اسلامي باشند؛ كارايي داشته باشند و با نيازهاي روز جامعه هماهنگ باشند.
هم اكنون رشته علوم ارتباطات و شاخه هاي مرتبط با آن در چه دانشگاه هايي تدريس مي شوند؟
اصل اين قضيه مربوط به دانشگاه علامه طباطبايي است. در كنار آن دانشگاه تهران، دانشكده خبر و دانشگاه صدا و سيما هم مشغول فعاليت هستند؛ به علاوه دانشگاه آزاد اسلامي، هم در تهران و هم در شهرستان رشته روابط عمومي و روزنامه نگاري را به صورت مستقل برقرار نموده است.
عنوان نموديد كه اصل ايجاد رشته هاي مرتبط با علوم ارتباطات مربوط به دانشگاه علامه طباطبايي است؛ در حال حاضر چه تعاملاتي ميان دانشكده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبايي با ساير دانشگاه ها وجود دارد؟
به نحوي مي شود گفت كه در زمينه «علوم ارتباطات» ساير دانشگاه ها از دانشگاه علامه طباطبايي كه دانشگاه مادر محسوب مي شود پيروي مي كنند. مدرسان اين دانشگاه ها اغلب در علامه طباطبايي آموزش ديده اند و اعتقاد بر اين است كه تعامل اين دانشگاه با بقيه دانشگاه ها در قالب يك برنامه ريزي جامع مي تواند به مراحل پيشرفت كمك كند.
شما در جايي به سرفصل هاي مهم در كارشناسي ارشد ارتباطات اشاره نموديد. لطفاً در اين خصوص توضيحات بيشتري ارائه نماييد.
در اين خصوص مي توانم از درس "پوشش خبري" نام ببرم؛ اين كه رسانه هاي بين الملل در شكل دهي و جهت دهي به اخبار چگونه عمل مي كنند؛ كه از آن به عنوان دروازه باني خبر نام مي بريم. اين دروازه باني از مراحل مختلفي مي گذرد و هر بخش سعي مي كند منافع خودش را در آن لحاظ كند. در ابتدا خبرنگار خبري را تعقيب مي كند و آن را در اختيار خبرگزاري قرار مي دهد. خبرگزاري ها خط مشي خود را اعمال مي كنند و اخبار را در اختيار كشورهاي مختلف مي گذارند و آن ها هم دستكاري مي كنند تا نهايت اين كه به دست مصرف كننده نهايي برسد. در اين جا عينيت يك مقدار مخدوش مي شود.
در بحث دسترسي به اينترنت گفته مي شود كه اين رسانه ها نيستند كه خط مشي مشخص مي كنند بلكه مردم مي توانند تأثير دروازه باني را كم كنند. ولي باز به دليل شكاف ديجيتالي بين كشورهاي مختلف و با توجه به بحث هاي سخت افزاري و نرم افزاري باز با مسئله دروازه باني خبر مواجه هستيم و مي بينيم كه رسانه هاي قدرتمند در دنيا مي توانند خواسته ها و منافع خود را برجسته كنند. چگونگي مطرح كردن يك خبر يا مسكوت گذاشتن آن در جهت تأمين منافع صاحبان رسانه است.
سرفصل ديگر "حقوق بين الملل و ضوابط حاكم بر رسانه ها" است كه خود من آن را تدريس مي كنم. در آن به مقررات حاكم بر رسانه ها اشاره مي شود و در دوره دكترا به "حقوق بين الملل تطبيقي" پرداخته مي شود. اين كه قوانين حاكم بر كشورها مانند قواعد حاكم بر رسانه هاي اجتماعي مثل مطبوعات يا رسانه هاي ديداري مثل تلويزيون يا فضاي مجازي و اشتراكات و تفاوت هاي آن ها بررسي شود. فضاي مجازي يك پديده جديدي است و دو سه دهه است كه فعاليت آن شروع شده است؛ مثلاً نحوه برخورد كشورهاي گوناگون با جرايم اينترنتي، صلاحيت دادگاه ها و... بررسي مي شود.
از موارد ديگر مي توان به "روزنامه نگاري بين المللي"، "روش تحقيق" و ... اشاره نمود.
نسبت مباحث تئوري و كاربردي در اين سرفصل ها به چه صورت است؟
در دوره كارشناسي لازم است كه دروس ارائه شده، همزمان پاسخگوي نيازهاي علمي و عملي جامعه باشد. دانشگاه بايد نيازهاي جامعه را پاسخ دهد و نقشي محوري نيز در پيشرفت علم ايفا كند. اما در دوره كارشناسي ارشد و دكترا احتياج به متخصصيني است كه به لحاظ تئوريك و علمي كاراتر باشند؛ يعني افراد بايد جنبه نظري قوي تري داشته باشند تا دانش ارتباطات را همزمان با تحولات دنيا پيش ببرند.
اشاره فرموديد كه در دوره كارشناسي مباحث بايد به گونهاي كاربردي براي آماده كردن افراد به منظور اشتغال در جامعه، ارائه گردد؛ آيا تا كنون آنگونه كه بايد به اين هدف دست يافته ايم؟
بايد توجه داشته باشيم كه در اينجا فقط وظيفه بر عهده دانشگاه نيست. يك برنامهريزي كلان براي درك نيازهاي جامعه آن هم از طريق تحقيق و پژوهش بايد صورت پذيرد. ما بايد به نيازهاي جامعه در رشته هاي مختلف پاسخ داده و در قالب برنامه ريزي هاي علمي متنوع، دانشگاه را درگير كار كنيم. بايد افراد را آنگونه آموزش دهيم كه همان چيزهايي را كه مي آموزند، در بيرون از دانشگاه و در محيط هاي كاري نيز كاربرد داشته باشند. در غير اين صورت دو مشكل به وجود مي آيد؛ يكي اينكه محتواي ارائه شده با مسائل جامعه هماهنگ نيست، و ديگر اينكه اگر ويژگي هاي افراد متناسب با نياز جامعه نباشند و اگر بعد از فارغ التحصيلي كار مورد نياز را به دست نياورد، سرمايه گذاري انجام گرفته براي شخص توسط خانواده، جامعه و دانشگاه به هدر خواهد رفت.
چند سالي است كه واحدي به نام كارآموزي در چارت درسي دانشجويان رشته هاي روابط عمومي و روزنامه نگاري گنجانده شده است.آيا اجراي اين طرح موفقيت آميز بوده است؟
هدف ما از كارآموزي پر كردن خلأ بين دانشگاه و جامعه بوده است و به دليل همين خلأ تصميم بر آن شد تا فاصله بين دانشگاه و مراكز اداري و بخش دولتي و خصوصي را با گسيل داشتن دانشجويان به اين مراكز و آشنايي با فعاليت هاي عملي آنها كم كنيم؛ اين كار براي آينده شغلي و جذب دانشجويان در سازمان هاي مختلف دولتي و خصوصي نيز مفيد خواهد بود.
دانشجويان در طول دوره موظف اند كه گزارشي از كار خود را به اساتيد راهنما ارائه دهند و نقاط ابهام را برطرف كنند. اين گزارش سه بخش دارد: اول "فعاليت هاي انجام شده" مثلاً در حوزه روابط عمومي: گزارشي از بخش هاي تحقيق و ارتباط با رسانه ها ارائه دهند. دوم گزارشي از فعاليت هاي خود دانشجو؛ و در بخش سوم يك نگاه كارشناسانه نسبت به فعاليت روابط عمومي در آن بخش. كه از مجموع اين سه بخش نمره دانشجو تعيين مي شود.
به عنوان سوال آخر؛ فكر مي كنيد تعداد فارغ التحصيلان رشته هاي روابط عمومي و روزنامه نگاري پاسخگوي نيازهاي جامعه است؟
در حال حاضر هست، اما مشكل اينجا است كه جايگاه روابط عمومي به خوبي در سازمان ها شناخته نشده است، لذا براي تامين نيازهاي سازماني در حوزه هاي ارتباطي به خوبي از اين فارغ التحصيلان استفاده نمي شود. مثلاً وقتي يك مهندس راه و ساختمان مدير روابط عمومي مي شود جامعه از تخصص اين فرد كه همان راه و ساختمان است محروم است و ديگر اين كه چون در روابط عمومي تخصص ندارد بهايي هم به آن نمي دهد و پرسنل آن جا را هم از افراد متخصص و تحصيلكرده روابط عمومي انتخاب نمي كند. بنابراين اگر ايدهآل به مسئله بنگريم جامعه ما نياز به متخصصان بيشتري در حوزه روابط عمومي و ارتباطات دارد؛ به شرطي كه از آن ها به درستي استفاده شود.البته جامعه ما در مرحله رشد علمي و تخصصي قرار گرفته و هر روز بيش تر به روابط عمومي احساس نياز مي كند.
در پايان اميدوارم با توجه به نياز روزافزون به شاخه هاي مختلف علوم ارتباطات، ما شاهد گسترش رشته هاي متنوع مقاطع كارشناسي ارشد و دكترا در آينده اي نزديك باشيم.
ماهنامه روابط عمومي