شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- در چند سال اخير، نوعي از گردشگري در دنيا رواج يافته است كه هدف گردشگران از پرداختن به آن، تفريح و خوش‌گذراني نيست، بلكه آن‌ها مكان‌هايي را براي گردش انتخاب مي‌كنند كه چندان خوشايند نيستند و حتي گاهي گردشگران را به غم فرو مي‌برد!
به گزارش شارا به نقل از تسنيم، اين نوع از گردشگري، «گردشگري سياه»، تلخ يا غم‌بار ناميده مي‌شود. در اين نوع سفر، گردشگران به ديدن آثار وقايع تلخي مانند شهرهاي زلزله‌زده، مناطق سيل‌زده، بازماندگان جنگ‌ها و حملات شيميايي مي‌روند. هدف از اين سفر نيز تجسم بحران‌هاي طبيعي و انساني در مناطقي است كه دچار آسيب و بلا شده و افرادي را به كام مرگ فرو برده‌اند.
**تاريخچه شكل‌گيري گردشگري سياه
دربارهٔ تاريخ شكل‌گيري اين نوع گردشگري، اطلاعات دقيقي در دست نيست، گفته مي‌شود تاريخچهٔ آن به يونان باستان برمي‌گردد كه در آن زمان، مردم به ديدن شهرهاي جنگ‌زده مي‌رفتند.
آمفي‌تئاتري در رم، يكي از اولين مناطقي است كه گردشگري سياه در آن شكل گرفت. در قرون وسطي، در اين مكان اعدام‌هايي انجام مي‌شد و افرادي براي تماشاي آن جمع مي‌شدند. پس از مدتي، اين مكان كاركردهاي ديگري براي جذب گردشگر پيدا كرد؛ رومي‌ها در استاديومي در محل اين آمفي‌تئا‌تر، مراسمي برپا مي‌كردند كه تماشاگران در آن مي‌توانستند جنگ ميان حيوانات و جنگجويان را تماشا كنند.
در دوران مدرنيته، گردشگري تلخ رواج بيشتري پيدا كرد و افراد براي ديدن مناطق جنگ‌زده و مكان‌هايي كه در آن‌ها قتل عام و درگيري رخ داده بود، به شهرهاي مختلف سفر مي‌كردند تا بيشتر با مفهوم مرگ و كشتارهاي دسته‌جمعي آشنا شوند. يكي از اتفاق‌هايي كه به اين گردشگري در عصر حاضر رونق بخشيد، ديدن خانه‌هاي رها و ويران‌شدهٔ توفان «كاترينا» در نيواورلئان آمريكا (2005 ميلادي) بود كه گردشگران زيادي را جذب كرد.
**گردشگري مصيبت، در برابر خطر به افراد مهارت مي‌دهد!
«گردشگري مصيبت» يكي از شاخه‌هاي گردشگري تلخ است؛ در اين نوع گردشگري، گردشگران به ديدن افراد و مناطق بازمانده از زلزله، سيل، سونامي و جنگ مي‌رودند. از جمله مناطق مصيبت‌زده‌اي كه توانست گردشگران زيادي را جذب كند، ويرانه‌هاي «پمپي» (ايتاليا) و بازمانده‌ها‌ي سونامي سال 2004 ميلادي در سواحل اندونزي بود. در اين نوع گردشگري، جهانگردان علاوه بر اين‌كه اثرات تخريب يك منطقهٔ مصيبت‌زده را مي‌بينند، با زندگي مردم آنجا نيز آشنا مي‌شوند و شايد كاربرد آن، اين باشد كه مهارت‌هاي كنار آمدن با شرايط سخت و مقابله با بحران را مي‌آموزند.
**رواج گردشگري فقر، كمكي به مناطق قحطي‌زده
«گردشگري فقر» از جمله انواع گردشگري سياه است. بيشتر افراد، علاقه‌مندند از كشورهاي ثروتمند ديدن كنند كه در آن‌ها امكانات مناسبي براي گردش و تفريح وجود دارد؛ ولي برخي گردشگران هم هستند كه آشنايي با مردمي را كه در فقر و بدبختي زندگي مي‌كنند، ترجيح مي‌دهند. مناطق فقير و قحطي‌زده، مقصد علاقه‌مندان به گردشگري سياه هستند.
برخي كار‌شناسان معتقدند كه برگزاري تورهاي جهانگردي در كشورهاي توسعه‌نيافته و مناطق محروم، نه‌تن‌ها ابتكار نويني در صنعت گردشگري است، بلكه باعث كمك به مردم فقير اين مناطق نيز مي‌شود، چون گردشگران به هر نقطه‌اي كه سفر كنند، ناگزير به پرداخت هزينه‌هاي سفر خود هستند. كشورهايي مانند سومالي، اتيوپي در آفريقا و بخش‌هايي از هندوستان جزو مناطقي هستند كه پتانسيل جذب گردشگر سياه را دارند.
**خودكشي، گردشگر جذب مي‌كند!
يكي ديگر از انواع گردشگري سياه، «گردشگري خودكشي» است. در گردشگري خودكشي، گردشگران به كشور‌ها و مناطقي كه آمار خودكشي در آن‌ها، بيشترين ركورد را دارد، سفر مي‌كنند و با ديدن منطقه، ريشه‌ها و دلايل بالا رفتن آمار خودكشي را بررسي و آسيب‌شناسي مي‌كنند.
در گردشگري خودكشي نوعي ديگر از سفر وجود دارد كه در آن، جهانگردان به ديدن مناطقي علاقه دارند كه اجازهٔ انجام «اتانازي» يا «قتل ترحم‌آميز» در آنجا توسط دادگاه به رسميت شناخته مي‌شود. در اين كشور‌ها، سالمندان يا افراد مبتلا به بيماري‌هاي لاعلاج، اجازه دارند به زندگي خود پايان دهند. اين حكم كه در بسياري از كشور‌ها غيرقانوني است، مورد استقبال گردشگران قرار مي‌گيرد. ظاهرا مطالعهٔ شرايط زندگي مردم اين مناطق براي طرفداران اين نوع گردشگري جذاب است.
**گردشگري پايان جهان، مورد علاقهٔ محققان
«گردشگري پايان جهان» يكي ديگر از انواع گردشگري سياه است. بيشتر مخاطبان اين نوع گردشگري را محققان و علاقه‌مندان به محيط زيست تشكيل مي‌دهند. گردشگران اين حوزه به مناطقي سفر مي‌كنند كه بيشتر تحت تأثير عوامل محيطي خطرآفرين قرار گرفته ودر معرض نابودي‌اند. در اين نوع گردشگري، راهنماي تور وظيفه دارد براي جهانگردان دربارهٔ تأثير پديده‌هايي مانند گرم شدن زمين يا چگونگي برخورد شهاب‌سنگ‌ها با زمين و پايان عمر آن، توضيحاتي بدهد.
**گردشگري سياه در ايران
در ايران، گردشگري سياه وجود ندارد؛ ولي بسترهاي شكل‌گيري برخي شاخه‌هاي آن مانند گردشگري مصيبت به‌دليل وجود مناطق زلزله‌خيز وجود دارد. البته همواره افرادي هستند كه مثلا براي ديدن مناطق زلزله‌زده سفر مي‌كنند، ولي اين اتفاق در سطح وسيعي كه بتوان از آن به‌عنوان گردشگري سياه در ايران نام برد، رخ نمي‌دهد.
اين نوع گردشگري كه در دنيا در حال گسترش است و روز به روز به تعداد علاقه‌مندانش اضافه مي‌شود، مي‌تواند از بعد مزاياي اقتصادي و جنبه‌هاي آموزش مورد توجه تصميم‌گيرندگان اين حوزه در ايران قرار گيرد؛ اما با توجه به وجود قابليت‌هاي بالقوه‌اي مانند «گردشگري فرهنگي» و «گردشگري سلامت» در ايران و اين‌كه هنوز از پتانسيل‌هاي موجود در اين زمينه به‌شكل كامل استفاده نشده است، پرداختن به بحث گردشگري سياه چندان ضروري به‌نظر نمي‌رسد.