شبكه اطلاع‌رساني روابط‌عمومي ايران (شارا)-|| تا قبل از سقوط جمهوريت در روز ۱۵ اوت ۲۰۲۱ بيش از ۳۰ رسانه‌اي (چاپي، تصويري و شنيداري) در باميان و دايكندي فعاليت داشتند. با تغيير رژيم در افغانستان و روي‌كار آمدن طالبان، وضعيت رسانه‌ها در افغانستان وخيم شد. طالبان با وضع قيودات سختگيرانه و سانسور شديد رسانه‌ها، فضا را براي كار رسانه‌اي و خبرنگاران تنگ‌تر كرده‌اند.

اغلب رسانه‌ها تعطيل يا هم ورشكست شده‌اند و تعدادي هم با تغيير محتوا در پخش به كار ادامه مي‌دهند. در اين ميان راديو و تلويزيون ملي باميان زير نظر طالبان به فعاليت ادامه مي‌دهد و در عمل به پايگاهي براي نشر محتواي اين گروه در باميان مبدل شده است.

به همين سان، راديو و تلويزيون ملي دايكندي نيز به فعاليت خود با تغيير محتوا به نفع طالبان ادامه مي‌دهد. فعاليت باميان تي وي،‌ شبكه تلويزيوني قلب آسيا و تلويزيون سبزها بعد از روي كار آمدن طالبان، متوقف شده است. فعاليت اكثر شبكه‌هاي راديوهايي كه در اين دو ولايت فعاليت مي‌كردند، متوقف شده است. كار راديو پيوند، راديو از ما، راديو دايكندي و آفتاب به صورت كامل متوقف شده‌است.

راديو نسيم و صداي قريه با حذف تمام برنامه‌هاي تفريحي، موسيقي و آموزشي به صورت نسبي به كارشان ادامه مي‌دهند. وضعيت رسانه‌هاي چاپي در اين ميان در بدترين حالت است. هيچ يك از رسانه‌هاي چاپي در باميان و دايكندي چاپ نمي شوند. نشريه‌هاي سيماي باميان، سيماي دايكندي، سيماي خرد، جاده ابريشم و هفته‌نامه صداي شهروند همه تعطيل شده‌اند و دست‌اندركاران اين رسانه‌ها در وضعيت بدي به سر مي‌برند.

وبسايت راديو اروپاي آزاد/ راديو آزادي در روز ۱۰ اكتبر امسال از قول نهاد حمايت كننده رسانه‌هاي آزاد افغانستان (ني) گزارش داد كه بر اساس تحقيقات ني، طي يك سال گذشته ۳۲ رسانه چاپي تعطيل شده و اكنون تنها ۴ رسانۀ چاپي در حال فعاليت هستند.

با تنگ‌تر شدن فضا براي رسانه‌ها، تعداد زيادي از خبرنگاران و روزنامه‌نگاران آزادي كه براي رسانه‌هاي داخلي و بين‌المللي كار مي‌كردند نيز بيكار شده‌اند. اين بدان معناست كه افغانستان به صورت كامل به يك زندان مبدل شده است و هيچ گونه اطلاعاتي از آن خارج نمي‌شود. طالبان با سركوب و تهديد خبرنگاران اجازه اطلاع رساني و هيچ نوع فعاليت را نمي‌دهند.

محمد واثق حسيني كه سردبير نشريه «سيماي خرد» است مي‌گويد او و جمعي از فرهنگيان ولايت باميان با مبلغ اندكي سرمايه و بدون هيچ نوع پشتيباني مالي كار اين نشريه را در سال 1397 آغاز كردند.

در مدت چهارسال فعاليت اين نشريه، آنها به موضوعات مختلف چون ادبيات، فلسفه، جامعه، هنر و سياست پرداخته‌اند و مقالات زيادي در باره‌ي اين موضوعات نوشته‌اند.

حسيني مي‌گويد كه تا قبل از سقوط حكومت در افغانستان، نشريه سيماي خرد در چندين شهر افغانستان خواننده داشت و اين نشريه تازه توانسته جاي خودش را ميان نشريه‌هاي افغانستان باز كند. با آمدن طالبان كار اين نشريه متوقف گرديد و به آنها ديگر اجازه فعاليت داده نشد. فلسفه، هنر، آزادي بيان و آزادي عقيده از جمله موارد است كه طالبان به شدت با آن مخالف هستند و كارگزاران اين بخش‌ها را سركوب و شكنجه مي‌كنند.

نجيب الله رها احمدي،‌ كه بعد از سقوط حكومت نيز با «تلويزيون باميان» كار كرده از تجربه كار خود زير سانسور و تهديد شديد طالبان مي‌گويد: «ما توانستيم كه از آگوست ۲۰۲۱ تا اواسط ماه فبروري ۲۰۲۲ زير فشار و سانسور طالبان دوام بياريم. ولي بعد از ماه فبروري تهديد طالبان جدي‌تر شد و تمام كارمندان تلويزيون باميان مجبور به استعفا و ترك وظيفه شدند». 

تلويزيون باميان يا باميان تي وي چندين سال بود كه در ولايات افغانستان پخش مي شد اما در فوريه سال ۲۰۲۲ دفتر اين تلويزيون تعطيل، و صفحه فيسبوك اين شبكه نيز از دسترس اين تلويزيون خارج شد. احمدي معتقد است كه ديگر چيزي بنام آزادي بيان در افغانستان وجود ندارد و ما شاهد «مرگ تدريجي» رسانه‌ها در افغانستان هستيم.

انور سعادت‌يار، روزنامه‌نگار آزاد، سال‌ها با رسانه‌هاي بين‌المللي و داخلي در حوزه خبررساني همكار بوده است. او مي‌گويد: تا قبل از سقوط حكومت در افغانستان، باميان يكي از بهترين ولايت‌هاي افغانستان از نظر آزادي بيان بود و سالانه تعداد زياد از خبرنگاران بين‌المللي براي تهيه گزارش به باميان مي‌آمدند.

او مي گويد اما حالا وضعيت تغيير كرده است، ديگر خبري از آزادي بيان و خبرنگاران بين‌المللي و داخلي نيست. اختناق حاكم است و اگر كسي تلاش كند كه عليه وضعيت صدايي بلند كند به شدت سركوب خواهد شد. در حال حاضر ما با ركود رسانه‌‌اي و آزادي بيان روبرو هستيم و من آينده آزادي بيان در افغانستان را تار مي‌بينم.

متاسفانه با سلطه دوم نظام طالباني كه از بدو تاسيس مخالف هرگونه صداي مخالف بود، اولين كساني كه مهاجرت كردند، خبرنگاران بودند. بسياري از خبرنگاراني كه طي دو دهه دموكراسي در افغانستان فعاليت مي كردند و داراي نام آوازۀ نيك بودند مجبور شدند از افغانستان مهاجرت كنند.بسياري از خبرنگاران مناطق مركزي افغانستان اكنون در كشورهاي همسايه مشغول كارهاي شاق و كارگري‌اند و گه گداري نيز در شبكه‌هاي اجتماعي ناله و شكايت‌شان را از وضعيت موجود خود ابراز مي‌دارند.

م.س، خبرنگلر يكي از رسانه‌هاي محلي در ولايت دايكندي، كه اكنون در ايران مشغول كار در يك كارخانه خشت‌پزي است،‌ مي‌گويد: «تمام اندوخته‌هاي علمي و فكري‌ام را براي ساختن بناي دموكراسي و آزادي بيان در كشورم مصرف كردم، حالا اين بنا ويران شده است و مجبورم با دستان پينه بسته‌ام خشت ديوارهاي همسايه را بپزم.»

سازمان گزارشگران بدون مرز اعلام كرده است كه در سال گذشته ۲۱۹ رسانه‌ در افغانستان از فعاليت باز مانده‌‌اند. ارزيابي‌هاي فدراسيون بين‌المللي خبرنگاران و اتحاديه ملي خبرنگاران افغانستان نيز نشان مي‌دهد كه پس از تسلط طالبان بر كشور، فعاليت ۳۱۸ رسانه متوقف شده و نزديك به سه هزار خبرنگار شغل خود را از دست داده‌اند. بيشتر خبرنگاراني كه شغل‌ خود را از دست داده‌اند، زن هستند.

نوشته علي سجاد مولايي
Nov 28, 2022

منبع: ijnet