اشاره
شبكه اطلاع‌رساني روابط‌عمومي ايران (شارا)-|| روابط‌عمومي‌ها در طي مسير پرفراز و نشيب فعاليت‌هاي درون و برون‌سازماني خود، پيوسته به عنوان يك مركز و مرجع اطلاع‌رساني سازمان ها به رسانه ها و افكار عمومي مطرح بوده‌اند و با همه انتقادهايي كه برخي مواقع به عملكرد آنان وارد مي‌شود، ولي همچنان در نزد رسانه ها و افكارعمومي به عنوان منبعي معتبر براي انتشار اخبار سازماني شناخته شده و مي شوند.
در شرايط امروز بحران كرونا كه به نوعي تبديل به يك مسئله و دغدغه جهاني شده و حجم بسيار زيادي از اخبار را به خود اختصاص داده است، از واحدهاي روابط‌عمومي بويژه مرتبط با حوزه نظام بهداشت، درمان و سلامت انتظار مي رود، بيشترين و موثق‌ترين اخبار را در اسرع وقت به همراه تحليل در اختيار جامعه قرار دهند تا ضمن اطلاع‌رساني درست و دقيق، از بروز شايعات جلوگيري كرده و موجبات آرامش و امنيت رواني افراد را فراهم كنند اما اينكه تا چه حد در تحقق اين امر و رسالت ذاتي روابط‌عمومي كه بخشي از آن به توليد و انتشار اخبار و اطلاعات موثق بين افكار عمومي است موفق بوده اند، موضوعي است كه در اين گزارش در گفتگو با اساتيد و صاحب نظران حوزه ارتباطات و روابط‌عمومي بدان پرداخته شده است.
روابط‌عمومي‌ها دردوران كرونا،فعال يا منفعل
"دكتر اكبر نصرالهي "رييس دانشكده ارتباطات و مطالعات رسانه:
با توجه به اينكه روابط‌عمومي را بايد يك رسانه تلقي كرد كه خاستگاه و منشاء پيام‌هاي رسانه‌اي است و اگر از طريق رسانه‌هايي نظير تلويزيون و مطبوعات و خبرگزاري ها پيام‌هاي توليد و منتشر مي‌شود قطعاً منشاء آن روابط‌عمومي‌ها هستند. بنابراين اين ديدگاه كه روابط‌عمومي خود رسانه است و منشاء پيام‌هاي رسانه اي بدانيم، تمام كاركردهاي معمول و مرسوم و كلاسيك رسانه‌ها را در بردارد كه شامل كاركرد خبري، اطلاع‌رساني، آموزش و سرگرمي مي‌باشد.
در ايام كرونا نيز به اين اعتبار كه روابط‌عمومي خاستگاه اخبار هستند، وظيفه و نقش اطلاع‌رساني بموقع و مسئولانه و آموزش موثر و همچنين ايجاد سرگرمي‌هاي مورد نياز در قرنطينه و نقش نظارتي، را بايد به خوبي ايفا كنند. اما به دلايل مختلف شاهد بوديم اين نقش‌ها بخوبي توسط برخي روابط‌عمومي‌ها ايفا نشد و شايد دلايلي نظير محدويت‌ها و موانعي باشد كه در ساختار سازمان‌ها بر سر فعاليت روابط‌عمومي وجود داشته و اجازه فعاليت كار حرفه‌اي و بموقع را به روابط‌عمومي‌ها نمي‌دهد.
در واقع علت اصلي عدم تحقق برخي كاركردهاي روابط‌عمومي در دوران كرونا، اين بوده كه در ساختارهاي اجرايي سازمان اعتقاد و اعتمادي به نقش روابط‌عمومي وجود ندارد، در چنين شرايطي روابط‌عمومي در دروان بحران كرونا اگر بخواهد به وظايف حساس خود بپردازد، به علت موانع ذكر شده با نقش تاخيري و تسليمي وارد مي‌شود.
به اين مفهوم كه تنها زماني كه سازماني متهم به كم كاري در توليد و انتشار اخبار و اطلاعات و ساير موارد مي‌شود، آنگاه روابط‌عمومي وارد شده و با ارائه پاسخ نقش خود را ايفا مي‌كند، اين درحالي است كه كرونا فرصت بسيار مناسبي بود تا روابط‌عمومي‌ها، آسيب‌ها و مشكلات گذشته خود را مرتفع كنند؛ نقش كمكي، حمايت‌گري وپيشگيري در بحران ها را به مخاطبان و افكا رعمومي اثبات كنند.
در چنين شرايطي اگر روابط‌عمومي‌ها كار حرفه‌اي خود در توليد و انتشار اخبار و اطلاعات را انجام بدهند، رسانه‌ها نيز با انتشار اخبار صحيح فرصت منتشر شدن اطلاعات و اخبار نادرست و فيك از مجراي فضاي مجازي و...را نمي‌دادند. در نهايت بايد گفت، روابط‌عمومي‌ها در دوران كرونا با وجود همه ظرفيت‌هاي ذاتي و ساختاري امكان تحقق اهداف و عمل به وظايف نداشتند و در اين رابطه فضاي مجازي پيشتاز بود و نقش واكنشي روابط‌عمومي در بحران كرونا به موضوعات پررنگ‌تر بود. در هر كجا كه روابط‌عمومي نقش هوشمندانه، پيشگيرانه و مسئولانه داشته باشد، شبكه‌ها و افراد غير مسئول با توليد اخبار فيك آرامش جامعه را دستخوش اقدامات خود نمي‌كنند.
روابط‌عمومي و مديريت راهبردي در شرايط بحران كرونا
"دكتر اسماعيل قديمي " پژوهشگر ارتباطات و مدرس دانشگاه:
بيماري كرونا در همه ابعاد روابط اجتماعي و بين المللي تاثير گذاشته است، يكي از مهمترين بخش‌هايي كه بايد تغييرات ايجاد شده را مديريت كند، روابط‌عمومي‌ها هستند. در تعريف روابط‌عمومي نيز به مديريت ارتباطات راهبردي سازمان در ارتباط با ذينفعان و اجتماع اشاره شده است.
در شرايط كرونا ارتباطات ميان افراد، تجمعات و گروه‌ها و مراسم و آيين ها دستخوش تغييرات ناشي از شرايط قرنطينه شده، اما فرصت بسيار مناسبي برا ي تحقق، تبليغ و پيشبرد اهداف روابط‌عمومي‌ها فراهم شده است. امروزه شبكه هاي اجتماعي و وسايل ارتباط جمعي به شكل فزاينده اي در حال توسعه است و روابط‌عمومي بايد از طريق اين ابزارها به قدرت بيشتري دست يافته و با تقويت خود در اين جريان شديد اطلاعات كه به قول يكي از صاحب نظران ارتباطات نوعي "جامعه موبايلي" در كل جهان ايجاد كرده است، از ابزارهاي نوين در جهت تاثير گذاري و نفوذ كلام استفاده بيشتري نمايند.
در واقع نوعي مسئوليت اجتماعي متوجه عملكرد روابط‌عمومي‌هاست، روابط‌عمومي بدون مسئوليت اجتماعي وجود خارجي نخواهد داشت، چرا كه در تاريخچه شكل گيري روابط‌عمومي در ايالات متحده آمريكا وجود بحران‌هاي اجتماعي و ارتباطي باعث ايجاد و شكل‌گيري نهادي به نام روابط‌عمومي شد و نياز به ظهور آن را ايجاد كرد.
اساس فعاليت‌هاي روابط‌عمومي بر پايه مسئوليت اجتماعي است كه شامل لايه هاي جلب اعتماد افكار عمومي در فرايند ارتباطات و اطلاعات و همچنين اقناع آنها با توليد گزارش و اخبار در مورد عملكرد سازمان و خدماتي است كه به مخاطبان ارائه مي‌دهد كه شرايط كرونا به شكل محسوس‌تري اين كاركرد را در سازمان‌هاي مختلف قابل اجرا كرده است.
روابط‌عمومي با تكيه به اصل مديريت راهبردي در شرايط بحران كرونا به شناخت تهديدها و موانع بيروني و همچنين شناخت نقاط ضعف و قدرت سازمان خود مي‌تواند در شرايط استراتژيك نظير بحران كرونا وارد موضوعات مختلف شده و با جلب و ايجاد اعتماد عمومي به وظابف ساختاري خود دست يايد. در واقع مسئوليت اجتماعي پايه و اساس عمارت روابط‌عمومي محسوب مي شود كه در دوران بحران كرونا اين نقش برجسته تر مي شود.
نقش قابل قبول روابط‌عمومي‌ها در دروان كرونا
"خسرو رفيعي "رييس انجمن روابط‌عمومي ايران:
ماهيت روابط‌عمومي ارتباط با ذينفعان درون و برون سازمان و توليد و نشر اطلاعات است كه در شرايط بحران كرونا اين وظيفه دوچندان مي‌شود. برخي روابط‌عمومي‌ها در اين بحران با تكيه برتكنيك‌ها و استراتژي توانستند نقش خود را بخوبي ايفا كرده و اگر امروز مردم جامعه ازخود مراقبت مي‌كنند ماسك مي‌زنند و از كرونا نگران بوده و مسائل بهداشي پيشگيرانه را رعايت مي‌كنند، نشانه موفقيت عملكرد روابط‌عمومي‌ها در توليد و انتشار اطلاعات مناسب در سطح عمومي جامعه است.
در بدو ورود به هر سازماني با موج زيادي از اطلاعات بر روي پوسترها و استندهايي مواجه مي شويم كه مخاطبان را هدف قرار داده است. در واقع با وجود همه مشكلاتي كه روابط‌عمومي‌ها در سازمان با آن مواجه بودند و به نوعي بايد در تحقق خواست و اراده وزير يا مديرعامل سازمان و مجموعه حركت نموده و در انعكاس چالش ها با محدويت هايي مواجه بودند،اما باز هم در بخش هاي مهم جامعه نظير بانك‌ها شاهد تحولات بسيار اساسي و ساختاري در حوزه فعاليت روابط‌عمومي‌ها بوديم. اما از سوي روابط‌عمومي سازمان هاي مرتبط؛ با كمبود اطلاعات و آمار موثق و عدم اطلاع‌رساني بموقع و در نهايت جلب اعتماد افكار عمومي مواجه بوديم و يك سري كليات در قالب هاي محتوايي به مردم ارائه شد و از گفتن جزيياتي كه مي توانست نقش پيشگيرانه تري داشته باشد خودداري شد.
اينكه در چه مناطقي امكان تست هاي رايگان كرونا براي اقشار آسيب پذير وجود دارد يا اقداماتي كه توسط سازمان مربوطه در نقاط مختلف كشور اجرايي شده از مباحثي است كه روابط‌عمومي چنين سازماني در دوران بحران كرونا وظيفه دارد با توليد محتوا و انتشار مناسب آن در دسترس مخاطبان دهد. اما در اين راستا با ضعف هايي مواجه بوديم كه عليرغم تلاش بسياري از سازمان ها و بخش هاي مختلف روابط‌عمومي اين بخش بخوبي عملكرد چندان خوبي نداشت و فضاي مجازي جايگزين آن شد. حتي در زمينه ارتباط بين بخشي با ساير سازمان‌ها نيز اقداماتي انجام نشد تا مردم را برا ي زندگي در سبك و شرايط كرونا آماده و مجهز كنند.
روابط‌عمومي دردوران كرونا در متن يا حاشيه
"ابراهيم رستميان مقدم"، پيشكسوت رسانه و روابط‌عمومي:
روابط‌عمومي هوشمند در شرايط خاص و بحراني با تيزبيني بيشتري به مسائل نگاه مي‌كند،در واقع ماموريت‌هاي سازمان در دوران بحراني نظير كرونا تغييرات حساس و اساسي داشته كه متناسب با اين تحولات الزاماتي در كار روابط‌عمومي در رابطه با مخاطبان سازمان و كاركنان و مشتريان ايجاد شده است.
مديران و كاركنان روابط‌عمومي در چنين شرايطي بايد از اتاق‌هاي خود بيرون آمده و در صف مقدم ارتباط با مردم و دستگاه مربوطه قرار گرفته و مسائل را شناسايي كرده و نسبت رفع آن در سازمان اقدام نمايند، در شرايط بحران كرونا شايد اين وظيفه شكل حساس‌تري داشته باشد، درعين حال خلاءها و نقاط ضعف و آسيب رسان به كاركنان و مراجعان سازمان بايد شناسايي شده و سيستم مديريتي در جريان اين موضوعات قرار داده شود و در نهايت با اقدامات اطلاعاتي و تدابير مديريتي نسبت به رفع آنها ادغام شود.
يكي از موضوعاتي كه روابط‌عمومي با تحقيق و ارتباط با مخاطبان سازمان مي‌تواند مد نظر داشته باشد، تلاش براي تسهيل ارائه خدمات به مشتريان سازمان است و اين كه از حضور مراجعان تا حد ممكن كاسته شود و اطلاعات مرتبط با خدماتي كه سازمان ارئه مي‌كند به شكل آنلاين در اختيار مخاطبان قرار داده شود.