شبكه اطلاع‌رساني روابط‌عمومي ايران (شارا)-|| رسانه‌ها، كودكان جنگ و درگيري‌ها تاريخي بس طولاني دارند؛ تاريخي كه از آن آموختيم تأثير عكس كودك قرباني شايد بالاتر از هزاران كلمه باشد، اما اين را هم به ما مي‌گويد كه برخي در به كارگيري ناشايست رسانه‌اي كودكان و رنج‌هاي آنها زياده‌روي مي‌كنند.
سال 1972عكاس امريكايي عكسي از يك كودك ويتنامي گرفت كه آسيب ديده از بمب‌هاي ناپالم وحشت‌زده و عريان مي‌دود؛ اين همان تصويري است كه گمان زيادي مي‌رود يكي از دلايل مهم پايان دادن به جنگ ويتنام بوده باشد.
عكس اين دختر به نام كيم فاگ حجم بدبختي را كه ملت ويتنام براثرآن جنگ ديوانه ميان شمال و جنوب كشيد نشان مي‌دهد؛ جنگي كه ايالات متحده با پس زمينه جنگي كه عليه نفوذ كمونيسم در منطقه داشت درآن دخالت كرد.
عكس جهان را تكان داد و با وجود اينكه رئيس جمهوري اسبق امريكا ريچارد نيكسون درآن زمان درستي عكس را رد كرد، عكاسي كه آن را گرفت به همين دليل برنده جايزه «پوليتزر» شد و نام خود را ميان بهترين عكاسان جهان جاودانه ساخت، همچنين خود كيم نيز به نمادي انساني براي صلح تبديل و « سفيرصلح يونسكو» شد.
سال 1993 عكس تأثيرگذار جديدي پيدا شد؛ عكاس اهل افريقاي جنوبي كوين كارتر سفري به جنوب سودان كرده بود كه كودكانش درآن زمان از گرسنگي دست‌جمعي رنج مي‌بردند؛ او از روند كار در يك مركز ارائه كمك‌هاي غذايي به اهالي بومي بازديد كرد. آنجا كودك بيمار و نحيفي را ديد كه دچار سوء تغذيه شده بود و توان راه رفتن براي رسيدن به انبار غذا را نداشت در حالي كه در كنار او كركسي ايستاده و دركمين او نشسته تا زمان مناسب براي ريختن برسرش را پيدا كند.
كارتر اين عكس را گرفت، عكسي كه بعداً به «كركس و كودك گرسنگي» معروف شد و با وجود اينكه عكاس بعد از اينكه براي آن عكس برنده جايزه «پوليتزر» شد خودكشي كرد، اثر آن ماندگار شد؛ به خصوص اينكه بر رنج كودكان اين كشور براثر كمبود مواد غذايي پرتو افكني كرد.
سال 2000 عكس محمد الدره منتشر شد، آن كودك فلسطيني كه نيروهاي اسرائيلي در زمان «انتفاضه الاقصي» به او و پدرش شليك كردند و اين نيز احساسات بسياري در سراسر جهان را تحريك كرد و زيان‌هاي بسياري به اسرائيل وارد ساخت و همچون بندي بر رفتارهاي غيرانساني مقامات اسرائيلي با فلسطيني‌ها شد.
مصيبتي كه سوريه از يك دهه پيش تجربه مي‌كند، نيز تصاويري قابل توجهي در اين زمينه به ما داد، عكس كودك كرد ايلان كه غريق در ساحل تركيه پيدا شد وقتي كه به همراه خانواده‌اش تلاش مي‌كرد به طور غير قانوني به اروپا مهاجرت كند.
صحنه كشتن كودكان، تجاوز به آنها يا مرگ‌شان در ميان برنامه جابه‌جايي جمعيت و مهاجرت در دل درگيري‌هاي مسلحانه نشانه متفاوتي در تعامل ميان رسانه و قدرت تخيل انسان باقي مي‌ماند و اثرگذاري يك صحنه از آن صحنه‌ها شايد از صدها صحنه ديگر تأثيرگذارتر باشد.
كودكان ضعيف‌ترين حلقه از حلقه‌هاي درگيري‌هاي مسلحانه در سراسر جهان‌اند و به همين دليل تمركز و پرتوافكني رسانه‌ها در زمان آن درگيري‌ها در ايجاد تحولات ريشه‌اي در افكار عمومي جهاني نقش دارند. در نتيجه چيدن اوراق قدرت‌هاي متنازع به هم مي‌خورد و جايگاه رواني، قانوني و سياسي را تغيير مي‌دهد. اما زياده روي در نقل و انعكاس آن صحنه‌ها يا دست‌كاري و «ساختن» آنها و كاربرد نامناسب و بد آنها به طور مكرر از سوي نيروهاي مختلف درگير صورت مي‌گيرد، مسئله‌اي كه موجب افزايش آن بحران‌هاي بشري مي‌شود.
هزينه‌هايي كه كودكان در نزاع‌هاي مسلحانه مي‌پردازند بر تعدي و تجاوز مستقيم ابزار كشتن، كوچاندن، شكنجه و تجاوز محدود نمي‌شوند بلكه از آنها به عنوان سپرهاي انساني و ابزاري براي تبليغ افكار برخي قلمروهاي درگير استفاده مي‌كنند و سرانجام آنها نيز همچون مخاطباني كه برخي اخبار و صحنه‌هاي بسيار خونبار را تماشا مي‌كنند، رنج مي‌برند.
گزارش‌هاي مستند سازمان ملل نشان مي‌دهند كه شمار كودكاني كه از قربانيان نزاع‌هايي كه منجر به مرگ يا زخمي بشوند ميان 52 هزار تا 184 هزار مورد در سال است. اما اين سكه روي ديگري هم دارد؛ كودكان قربانياني نيستند كه به آنها شليك مي‌شود و هميشه مورد تعدي قرارمي‌گيرند، بلكه اينان نيز خود قرباني در وضعيت قاتل و تجاوزگر قرارمي‌گيرند؛ به طوري كه سازمان ملل متحدد تعداد كودك سربازان جهان را حدود400 هزار نفر برآورد مي‌كند. همچنين برخي كودكان در برخي نزاع‌هاي مسلحانه و گاهي حوادث كم شدت مانند اعتراضات و تظاهرات ... و درگيري فرقه‌اي به كارگرفته مي‌شوند.
رسانه‌ها بايد هوشيارانه با كودكان رفتار كنند، وقتي كه قهرمانان پوشش دادن حوادث‌اند و دقت لازم را برايجاد توازن ميان ضرورت اطلاع رساني به افكار عمومي از آنچه روي داده و معيارهاي ضروري حرفه‌اي و اخلاقي براي حفظ دقت و سلامت رواني اين كودكان و رعايت احساسات مخاطبان نشان دهند.
ياسر عبدالعزيز
مدير دفتر الشرق الاوسط در قاهره
منبع: https://persian.aawsat.com