شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)-|| گروهي كه در بي‌بي‌سي مسئول پيگيري اطلاعات غلط درباره كروناست، بين اين اطلاعات و اتفاقاتي مثل حمله فيزيكي، آتش زدن و مرگ ارتباط‌هايي پيدا كرده اما متخصصان مي‌گويند آسيب غير مستقيم شايعات، تئوري‌هاي توطئه و اطلاعات نادرست درباره سلامتي احتمالا بسيار فراگير‌تر است.
برايان لي هيچنز ۴۶ ساله مي‌گويد: "ما فكر مي‌كرديم دولت مي‌خواهد حواسمان را پرت كند يا شايد به اينترنت ۵G ربط داشته باشد. به همين دليل نه مقررات را رعايت كرديم نه زودتر درخواست كمك كرديم."
برايان تلفني از بيمارستاني در فلوريدا صحبت مي‌كرد كه در آنجا بستري است. بيماري همسرش وخيم است و در بخش مجاور با كمك داروهاي آرامبخش و شل‌كننده، به دستگاه تنفس مصنوعي وصل شده است. برايان با صدايي لرزان مي‌گويد: "مشكل ريه‌هاي همسرم هستند. ريه‌هايش ملتهب شده و بدنش ديگر جواب نمي‌دهد."
آنها بعد از خواندن تئوري‌هاي توطئه در اينترنت فكر مي‌كردند كرونا فريبي بيش نيست يا چيزي شبيه آنفلوآنزاست. ولي تقريبا يك ماه پيش اين زن و شوهر به كرونا مبتلا شدند. او مي‌گويد: "حالا متوجه شده‌ام كه ويروس كرونا اصلا ساختگي نيست و وجود خارجي دارد و در حال شيوع است."
اطلاعات غلط و خطرناك
گروهي در بي‌بي‌سي مسئول و مشغول رديابي موارد مرگ در اثر اطلاعات غلط مربوط به كرونا بوده است. ما ده‌ها مورد را بررسي كرده‌ايم كه بعضي از آنها قبلا گزارش نشده بودند و براي سنجش صحت روايات با افراد آسيب‌ديده و مقامات پزشكي صحبت كرديم.
نتيجه اينكه، تاثير اطلاعات غلط در تمام دنيا ديده مي‌شود. شايعات اينترنتي منجر به حمله اوباش در هند و مسموميت‌هاي گسترده در ايران شده است. مهندسان مخابرات تهديد و به آنها حمله شده و در بريتانيا و كشورهاي ديگر دكل‌هاي تلفن به آتش كشيده شده‌اند. همه اينها به دليل توهم توطئه بوده است. يك زن و شوهر در آريزونا به اشتباه فكر كردند مي‌توانند از مايع تميزكننده آكواريوم ماهي به عنوان داروي پيشگيري استفاده كنند.
مسموميت با مواد شوينده و پاك‌كننده
تقريبا دو ماه پيش بود كه واندا و گري لينيوس از وجود هيدروكسي كلروكين مطلع شدند. آنها متوجه شيشه‌اي قديمي در خانه‌شان در فينيكس شدند كه رويش اسم مشابهي نوشته شده بود.
هر چند گفته شده هيدروكسي كلروكين ممكن است براي مقابله با ويروس كرونا مفيد باشد ولي تحقيقات هنوز ادامه دارند و تاثير آن ثابت نشده است. چند روز پيش سازمان جهاني بهداشت كارآزمايي با اين دارو را متوقف كرد چرا كه اخيرا تحقيقي نشان داد اين دارو مي‌تواند باعث افزايش خطر مرگ در مبتلايان به كرونا شود.
اين گمانه‌پردازي‌ها درباره تاثير هيدروكسي كلروكين اواخر ژانويه در چين در اينترنت پخش شد و رسانه‌ها از جمله رسانه‌هاي دولتي چين، شروع كردند به توييت درباره تحقيقات قديمي روي هيدروكسي كلروكين به عنوان داروي ضدويروس.
بعد يك پزشك فرانسوي مدعي نتايج دلگرم‌كننده‌اي شد. با وجود شبهه‌ها درباره اين تحقيق، تقاضا براي هيدروكسي‌كلروكين بالا رفت. رسانه‌ها و افراد معروف بسياري، از جمله ايلان ماسك مدير تسلا و ژائير بولسونارو رئيس جمهور برزيل با درجات مختلفي از شك و گمان به اين دارو اشاره كردند.
اين دارو حتي به كنفرانس خبري كاخ سفيد و توييتر آقاي ترامپ راه پيدا كرد. آقاي ترامپ سوم آوريل گفت: "چه چيزي ممكن است از دست بدهيد؟ مصرف كنيد." او تا همين دو هفته پيش مي‌گفت كه فقط به توصيه‌هاي خودش عمل مي‌كند.
تك‌تك اين اظهارنظرها باعث افزايش گفتگو در شبكه‌هاي اجتماعي درباره اين دارو شد. هر چند مسموميت با اين دارو بسيار نادر است ولي اضطراب اين همه‌گيري جهاني باعث شد برخي افراط كنند.
در نيجريه آمار پذيرش در بيمارستان به دليل مسموميت با هيدروكسي كلروكين سبب شد دولت به مردم هشدار دهد از اين دارو استفاده نكنند.
در اوايل مارس، مرد ويتنامي ۴۳ ساله بعد از مصرف زياد هيدروكسي كلروكين در يك كلينيك مسموميت در هانوي بستري شد. رنگش قرمز شده بود و مي‌لرزيد و نمي‌توانست درست صحبت كند. دكتر نگوين ترونگ نگوين، رئيس اين كلينيك، گفت اين مرد خوش شانس بود كه سريع تحت درمان قرار گرفت وگرنه ممكن بود بميرد.
ولي گري لينيوس خوش شانس نبود. مايع پاك‌كننده‌اي كه او و واندا خورده بودند حاوي يك ماده سمي بود. چند دقيقه بعد هر دوي آنها احساس سرگيجه و گر گرفتن كردند و شروع كردند به استفراغ و نمي‌توانستند نفس بكشند. گري جان خود را از دست داد و واندا هم در بيمارستان بستري شد. واندا گفت اين مايع را از آن جهت نوشيدند كه "ترامپ دائما مي‌گفت اين تقريبا راه درمان است."
مسموميت با الكل
مقامات ايران مي‌گويند صدها نفر در اثر مسموميت با الكل جان خود را از دست داده‌اند. اين بعد از پخش شايعاتي بود درباره تاثير درماني الكل.
كامبيز سلطاني نژاد يكي از مقامات سازمان پزشكي قانوني ايران تقريبا يك ماه پيش آمار نهايي را اعلام كرد، ۷۶۸ نفر به گفته او به علت "اخبار جعلي در رسانه‌هاي اجتماعي" جان خود را از دست دادند.
دوستم ''''''''صابون '''''''' خورد
آقاي ترامپ جز هيدروكسي كلروكين، درباره روش‌هاي درماني ديگر هم گمانه‌پردازي كرد. او حدود يك ماه پيش گفت پرتو فرابنفش مي‌تواند ويروس كرونا را از بين ببرد: "من متوجه ضدعفوني‌كننده‌اي شده‌ام كه مي‌تواند آن را در يك دقيقه از بين ببرد. يك دقيقه. آيا راهي وجود دارد كه ما هم بتوانيم همين كار را انجام دهيم...با تزريق يا نوعي تميز كردن؟"
بعدا آقاي ترامپ گفت اظهاراتش طعنه آميز بوده است ولي به نظر بعضي از مردم آمريكا چنين نيامد و با شماره تلفن‌هاي مشاوره مسموميت تماس گرفتند و راهنمايي خواستند. يكي از مسئولان اين مراكز در كانزاس گفت از شخصي شنيده كه دوستش بعد از شنيدن حرف‌هاي آقاي ترامپ، صابون ضدعفوني خورده است.
دكتر دانكن مارو پزشك بيمارستان المهرست در نيويورك مي‌گويد همكارانش بيماراني را درمان كرده‌اند كه مواد ضد عفوني خورده بودند: "اين مواد مي‌توانند عوارض دراز مدت داشته باشد مانند انواع سرطان و خونريزي دستگاه گوارش."
آتش سوزي، خشونت و توهم توطئه
شبكه‌هاي اجتماعي بستر مناسبي براي تئوري توطئه هستند ولي يكي از اين تئوري‌ها درباره كرونا، باعث آتش‌سوزي و خسارت شده است. اين شايعه كه فناوري ۵G باعث بوجود آمدن اين ويروس شده است در بريتانيا باعث خسارت به بيشتر از ۷۰ دكل تلفن شده است.
ديلان فارل مهندس يك شركت مخابرات مي‌گويد ماه پيش در نزديكي شهر لستر رانندگي مي‌كرده است. او در حالي كه در افكار خودش غوطه‌ور بوده به يك ميدان مي‌رسد و بعد متوجه فريادهايي مي‌شود. ابتدا فكر كرد فريادها متوجه ديگران است ولي بعد ديد شخصي از پنجره كنار راننده داد مي‌زند "۵G" و در اين موقع متوجه مي‌شود فريادها خطاب به خود اوست: "تو وجدان نداري. ۵G دارد ما را مي‌كشد."
ديلان مي‌گويد: "اگر درهاي ماشين را بلافاصله قفل نكرده بودم، مطمئن بودم كه مي‌خواست داخل ماشين بيايد و به من حمله كند. خيلي ترسناك بود."
ديلان بلافاصله حركت مي‌كند و دور مي‌شود. كسي در اين ارتباط دستگير نشده است. كلر ميلن از فول‌فكت مي‌گويد: "تئوري‌هاي توطئه درباره ۵G از مدتها پيش در اينترنت وجود داشته و اكنون با ويروس كرونا مرتبط شده است."
حملات خشونت‌آميز و تنش‌هاي نژادي
در ماه مارس تدروس آدانوم گبرسه‌يوس دبير كل سازمان جهاني بهداشت هشدار داد همه‌گيري جهاني كرونا باعث شعله‌ور شدن "دشمنيِ خطرناكي" خواهد شد. منظور او رفتارهاي نژادپرستانه عليه آسيايي‌ها و چيني‌ها بود ولي كرونا باعث تنش‌هاي نژادي در كشورهاي متعددي شد.
در ماه آوريل، در دهلي سه مرد مسلمان جداگانه هدف حمله‌هاي خشن قرار گرفتند پس از پخش اين شايعه كه مسلمانان باعث شيوع ويروس مي‌شوند. در دهكده كوچكي در شرق هند به نام سيساي، پس از پخش اين شايعه به پسربچه مسلماني حمله شد و اين باعث درگيري باندهاي خلافكار رقيب شد. يك مرد جوان جان خود را از دست داد و ديگري بشدت مجروح شد.
گزارش‌هاي نادرستي هم بين اقليت‌هاي قومي منتشر شد از جمله در شهر بردفورد انگلستان، شايعه‌اي پخش شد كه افرادي كه از نژاد سفيد نيستند به حال خود رها شده‌اند تا بميرند.
در شهري در غرب هند به نام ايندور، پزشكاني كه افراد احتمالا آلوده به ويروسي را رديابي مي‌كردند، هدف حمله با سنگ قرار گرفتند. ويدئوهاي گمراه كننده‌اي در واتساپ مدعي شده بودند كه ماموران بهداشتي اين ويروس را به مسلمانان سالم تزريق مي‌كنند. اوايل ماه آوريل دو پزشك بشدت مجروح شدند.
افرادي كه در اثر باور تئوري توطئه بشدت بيمار شده‌اند
برايان لي هيچنز كه تحت تاثير تئوري توطئه به كرونا مبتلا شده مي‌گويد: "اميدوارم حال همسرم بهتر شود ولي اگر اين طور نشد، او به جاي بهتري خواهد رفت."
برايان و همسرش هيچ اعتقادي به اين بيماري نداشتند و بيشتر فكر مي‌كردند اين ويروس فريبي است مرتبط به ۵G يا يك ناخوشي خفيف است به همين دليل با وجود هشدارهاي رسمي به زندگي عادي ادامه دادند. برايان براي كار با تاكسي به شهر زادگاهش ژوپيتر رفت. او خريد مي‌رفت و براي همسرش دارو مي‌خريد ولي با وجود آسم و آپنه خواب همسرش، فاصله اجتماعي را رعايت نمي‌كرد و ماسك نمي‌زد.
وقتي برايان مبتلا شد چشمش به واقعيت باز شد. او به شبكه هاي اجتماعي بازگشت ولي اين بار مي‌خواهد به مردم درباره اطلاعات غلط و تئوري‌هاي توطئه هشدار دهد. كارشناسان مي‌گويند پست‌هايي نظير پست‌هاي برايان مي‌توانند براي مقابله با تئوري توطئه مفيدتر از راستي‌آزمايي يا مقالات خبري باشد.
كلر ميلن از فول‌فكت مي‌گويد: " يكي از موثرترين روش‌ها براي تصحيح اطلاعات غلط اين است كه خود فردي كه ابتدا آن را منتشر كرده، اين كار را انجام دهد."
به دليل اطلاعات نادرست ''''''''جان بسياري از دست مي‌رود ''''''''
شايد برايان يك مورد شديد باشد ولي به دليل تعداد بسيار زياد اين اطلاعات، بسياري گمراه شده‌اند طوري كه سازمان جهاني بهداشت به آن "همه‌گيري اطلاعات غلط" (اينفودميك) مي‌گويد. همه با درمان‌هاي جعلي خود را به كشتن نمي‌دهند ولي با اين فكر كه ويروس كرونا واقعي و جدي نيست، احتمال زنده ماندنشان را پايين مي‌آورند.
در يك جمعه بسيار سرد، دو مرد حدود ۴۰ ساله وارد بخش اورژانس بيمارستاني در محله كويينز نيويورك شدند. آنها هم اتاقي بودند و شيفت‌هاي كاري درازي داشتند و با هم از يك تخت يك نفره براي خوابيدن استفاده مي‌كردند و هر دو بشدت بيمار بودند. دكتر راجيو فرناندو چند ساعت بعد شاهد مرگ يكي از آنها بود و ديگري هم به دستگاه تنفس مصنوعي نياز پيدا كرد.
دكتر فرناندو از آنها پرسيد چرا زودتر به بيمارستان نيامده‌اند. آنها گفتند جايي در اينترنت خوانده‌اند اين ويروس جدي نيست. دكتر فرناندو مي‌گويد: " آنها از درمان‌هاي تكميلي جايگزين استفاده كردند و فكر مي‌كردند مثل آنفلوآنزاست." آنها جز گروه‌هاي آسيب‌پذير بودند و دكتر فرناندو اعتقاد دارد كه اگر اين اطلاعات غلط را ناديده مي‌گرفتند و زودتر به بيمارستان مي‌آمدند حالشان مي‌توانست بهتر باشد.
پرفسور مارتين مارشال رئيس كالج سلطنتي پزشكان عمومي مي‌گويد او و همكارانش در بريتانيا بيماراني را ديده‌اند كه به توصيه‌هاي اينترنتي عمل كرده بودند، مثل نگاه داشتن نفس براي تشخيص ابتلا يا خوردن نوشيدني‌هاي گرم براي كشتن ويروس. بعضي‌ها هم حرف‌هاي آقاي ترامپ درباره مواد ضدعفوني را بازگو مي‌كردند.
دكتر مارو پزشك بيمارستان المهرست نيويورك مي‌گويد تعداد افرادي كه با تاخير تحت درمان قرار گرفته‌اند بسيار زياد است. او همسايگاني را مي‌شناسد كه به رعايت فاصله اجتماعي اعتقاد نداشتند يا فكر مي‌كردند ويروس كرونا فريب است و به همين دليل مبتلا شده و مرده‌اند. دكتر مارو مي‌گويد كه او و همكارانش وقت با ارزشي كه مي‌توانستند صرف درمان بيماران كنند صرف شفاف‌سازي اين اطلاعات غلط كرده‌اند.
دكتر مارو كه پاي تلفن بسيار خسته به نظر مي‌رسيد و بايد به شيفت ديگري در بيمارستان المهرست باز مي‌گشت گفت اين بيماران تقصيري ندارند: "اطلاعات نادرست يك مسئله اساسي است. سرزنش افراد براي خوردن مايع سفيد‌كننده يا ماندن و مردن در خانه مانند سرزنش فرديست كه در خيابان با ماشين يك راننده مست تصادف مي‌كند. "
درپاسخ به اين موج اطلاعات غلط، شبكه‌هاي اجتماعي مقررات جديدي وضع كرده‌اند. فيسبوك در بيانيه‌اي گفت: "ما اجازه انتشار اطلاعات نادرست را نمي‌دهيم و صدها و هزارها پست را حذف كرده‌ايم. پست‌هايي كه حاوي روش‌هاي درماني نادرست بودند يا ادعا مي‌كردند ويروس كرونا وجود ندارد يا اينترنت ۵G آن را به وجود آورده با اينكه رعايت فاصله اجتماعي موثر نيست." فيسبوك مي‌گويد به ۹۰ ميليون پست برچسب هشدار زده است.
يوتيوب هم مي‌گويد اجازه انتشار محتوايي را نمي‌دهد كه روش‌هاي درماني نادرست و خطرناك را تبليغ مي‌كنند و سياست‌هاي فراگيري براي اطلاعات غلط درباره كرونا دارد، از جمله درباره محتوايي كه وجود اين ويروس را زير سوال مي‌برند يا اينكه ويروس را ۵G به وجود آورده است.
بعد از اين چه مي‌شود؟
در حالي كه تحقيق براي ساخت واكسن #كرونا ادامه دارد، حساب‌هاي كاربري و گروه‌هاي ضد واكسن و معتقدان به توطئه، شمار افزايش اعضايشان افزايش يافته است. اينها تهديدي بالقوه براي سلامت افراد هستند ولي خطر فوري به حساب نمي‌آيند.
برخي پزشكان به ما گفته‌لند مصاحبه كرديم نگران زماني هستند كه واكسن كرونا ساخته شود و چيزي كه تا مدتها يكي از دستاوردهاي بشر محسوب خواهد شد بخاطر اطلاعات غلط ناديده گرفته شود.
به دليل اتفاقاتي كه شاهدشان هستيم، آينده براي برخي متخصصان ترسناك به نظر مي‌رسد. دكتر فرناندو در پايان شيفت شب و در حالي كه ماسكش از گوشش آويزان است در اسكايپ به ما مي‌گويد: "جان افراد زيادي از دست رفته است. آنها خيلي دير مراجعه كردند. ما مرگ آنها را مقابل چشممان ديديم."
برايان براي افرادي كه به اين #تئوري‌هاي_توطئه اعتقاد دارند پيامي دارد: "مثل من احمق نباشيد تا چيزي كه براي من و همسرم اتفاق افتاد براي شما اتفاق نيفتد."