شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)-|| انجمن علمي دانشكده ارتباطات و رسانه دانشگاه صداوسيما نشست تخصصي رسانه و بحران را با موضوع «بررسي عملكرد رسانه‌ها در حادثه سيل نوروز ۹۸» برگزار كرد.
به گزارش ذاكرنيوز، در اين نشست تخصصي اردشير زابلي زاده عضو هيئت علمي دانشگاه صداوسيما، داوود نعمتي اناركي عضو هيئت علمي دانشگاه صداوسيما، اكبر نصراللهي رئيس دانشگاه ارتباطات دانشگاه آزاد، حسن عابديني قائم مقام خبرگزاري صداوسيما حضور داشتند و هر كدام درباره بازتاب‌هاي رسانه‌اي اتفاق اخيري كه در كشور رخ داد سخنراني كردند.
**مديريت بحران در كشور ما خودش بحران زده است
داوود نعمتي عضو هيئت علمي دانشگاه صداوسيما در ابتداي اين نشست تخصصي گفت: اميدواريم با مديريتي كه شكل گرفته ديگر شاهد اين اتفاق ها نباشيم. تا به حال مسائل زيادي درباره سيلي كه در ايران آمد مطرح شده كه برخي ها از عدم مديريت و برخي از موارد ديگر سخن مي گويند.
نعمتي در ادامه با اشاره به مشاهدات خود از نزديك در مناطق سيل زده و در پاسخ به اينكه ما روزنامه نگاري بحران داريم يا نه؟ افزود: پاسخ اين سوال مي تواند ما را در مقابله با بحران هاي اجتماعي مصون دارد. روزهاي ابتدايي كه سيل آمده بود به اين دليل كه در آغاز تعطيلي‌ها بوديم و مديران در تعطيلي به سر مي بردند و همه جا تعطيل بود همه چيز دست به دست هم داد كه شرايط اين‌گونه شود.
وي افزود: مديريت بحران در كشور ما خودش بحران زده است و در روزهاي اول سيل مردم در شهرها خودشان به كمك هم وطنان خود آمدند. غافلگيري بوجود آمد و مردم غافلگير شدند و من خودم باران هاي شديدي در صومعه سرا را ديدم و باراني نبود كه به اين شكل سيل شود و خرابي هايي به بار بياورد.
وي ادامه داد: اين سردرگمي مردم به اعتماد مردم آسيب مي رساند و وقتي ترس فراگير شود، تصميم گيري در برابر بحران را سخت مي كند و عصبانيت ناشي از آن هم عدم تصميم گيري درست را شامل مي شود.
نعمتي در ادامه با اشاره به همدلي مردم در سيل گفت: مردم با قايق هايي كه تهيه كرده بودند لوازم مورد نياز را به خانه هم وطنان خود مي رساندند و از آنجايي كه مردم نمي توانستند از منزل خود بيرون بيايند لوازم را در كيسه گذاشته و با طناب به دستشان مي رساندند.
وي افزود: ما روزنامه نگاري بحران نداريم. دستور العملي كه رسانه ها را پرورش مي دهد كه با شرايط بحران چطور برخورد كنند در كشور ما وجود ندارد. بايستي بدانيم تهيه گزارش و خبر و ... در شرايط بحران متفاوت تر از شرايط عادي و طبيعي است. روزنامه نگار ما بايد بداند شرايط ارتباطات ما در زمان بحران به چه صورت است. جريان ارتباطي در شرايط بحران با شرايط عادي كاملا متفاوت است و بايد تاملي در اين زمينه صورت بگيرد.
نعمتي با بيان اينكه نمي دانم چرا در شرايط بحران برخي ها سعي در پديد آوردن جريان سياسي و بحران سياسي هستند، گفت: برخي ها مي خواهند با استفاده از اين چنين حرف هايي شرايطي را پديد آورند كه گروهي عليه گروه ديگري قرار دهند و من اين موضوع را در هفته اول سيل در شمال كشور ديدم كه به شدت آسيب زننده است.
عضو هيئت علمي دانشگاه صداوسيما در ادامه در خصوص عملكرد رسانه ها در سيل اخير نيز افزود: رسانه هاي ما دو سه روز بعد از بحران متوجخ عمق بحران شدند و تلاش كردند تا مديريت رسانه اي بحران را به نحو مطلوب انجام دهند. در اين ۱۷ روز مطبوعات تعطيل بود و خبرگزاري ها و سايت ها اين اخبار را پوشش دادند.
وي افزود: تاثير كاركرد و نقش هاي اطلاع رساني و آگاهي بخشي رسانه ها بوده كه توانسته عده اي را در مناطق سيل زده بسيج كند.
نعمتي درباره تفاوت باطلاع رساني در رسانه ملي و ساير رسانه ها ادامه داد: رسانه ملي از همان روزهاي اوليه سعي در پوشش اخبار داشت و بر همان اساس و بعد از آن شبكه هاي مجازي آغاز به كار كردند. تركيب اطلاع رساني صداوسيما با شبكه‌هاي مجازي باعث شد تا آسيب هاي جهاني كاهش پيدا كند. ما پروتكل حرفه اي در شرايط بحران نداريم و اگر بخواهم مثالي بزنم كاري بود كه آقاي حسيني باي در يكي از گزارش هاي خود انجام داد. معتقدم اگر او به جاي در آب رفتن به روي پشت بام يك خانه مي رفت و از آنجا گزارش مي داد خيلي بهتر بود و همه اينها به دليل عدم نداشتن سواد در حوزه روزنامه نگاري بحران است.
نعمتي افزود: در مواردي گفتمان ما در پوشش خبرها احساسي بود در صورتيكه نبايد احساس را وارد خبر كرد و بايد گفتمان شرايط بحران را تغيير داد. ما بايد به جاي كميت به كيفيت خبرها در آن شرايط توجه بيشتري داشته باشيم. رسانه هاي جريان اصلي مثل صداوسيما خبرگزاري ها و مطبوعات بايد در اطلاع رساني به مخاطبان خود توجه ويژه داشته باشند.
نعمتي ادامه داد: ما نبايد عمق بحران را تقليل دهيم و بايد زواياي عميق بحران را واكاوي كنيم تا مسئولين بدانند چه اقدامي در شرايط بعد از بحران انجام دهند.
وي در پاسخ به اين سوال كه ما در حوزه رسانه و روزنامه نگاري به موضوع آموزش توجه داشتيم؟ گفت: اين بحران نشان داد كه در اين زمينه كوتاهي و غفلت داشتيم. حوزه آموزش به خبرنگارهاي خودمان و آموزش به جامعه كه در شرايط بحراني بايد براي مقابله با بحران چه كار كنند؟ قبل از شرايط بحراني بايستي آموزش هايي به خبرنگارها داده شود كه اصولي رفتار كنند.
وي درباره نظام هماهنگي بين رسانه ها گفت: صداوسيما با عضويت در مديريت كلان جامعه سعي كرده اين هماهنگي را انجام دهد اما به نظر مي آيد بايد باز تعريف شود. پوسته پوشش خبري بحران را نبايد خطي ببينيم و حتما بايد موجي يا ضربه اي باشد. براي مثال صرف اينكه فلان منطقه بايد تخليه شود درست نيست. اين بحران نشان داد كه صداوسيما شوراي راهبردي مقابله با بحران و اثرهاي پس از آن تشكيل دهد. وظيفه اين شورا اين است تا با بهره گيري از نظر كارشناسان بيايد و شرايط بعد از بحران را در شهرها بررسي كند.
هچنين نعمتي در پاسخ به اينكه چه كنيم تا از شايعه‌ها در شرايط بحران جلوگيري كنيم؟ گفت: مسلما در شرايط بحراني شايعه به شدت اوج مي گيرد و رسانه هاي جريان اصلي در دسترسي به مسئولين و اخبار موثق راحت‌تر عمل مي‌كند كه مي‌تواند جلوي شايعه‌ها را بگيرد. اما رسانه‌ها سعي مي‌كنند در شرايط بحران فقط اطلاع رساني كنند و در اين جريان تعدادي اخبار غير واقعي هم ممكن است منتشر شود و مي‌توانيم با ارزيابي صورت گرفته با شرايط بحران كنار بياييم.
وي در پاسخ به سوال ديگري درباره عملكرد رسانه ها در سيل شيراز و آق قلا نيز گفت: سيل شيراز و آق قلا هر دو ضعف مديريتي در انعكاس اخبار به چشم مي امد اما نتيجه هر دوي اين سيل ها تخريب است و خط خبري رسانه ها اين بود كه روي موج اطلاع رساني در وضعيت بوجود آمده متمركز شده بودند. اما بعد از وقوع حادثه است كه رسانه ها بايد منسجم تر عمل كنند.
يكي از دانشجويان حاضر در اين‌نشست ضمن انتقاد از عملكرد رسانه ملي گفت: تصويري كه رسانه ملي از سيل نشان داد، واقعي نبود و در اصل تلويزيون در حادثه سيل، رسانه دولت بود و اينكه فرمانده بحران ها در منطقه هاي سيل زده چه كسي بود. من در تلويزيون تصاوير دلخراشي از سيل ديدم و بعد كه به همراه عده اي به همان شهر سفر كردم تصوير ديگري ديدم. رسانه ملي تصويري منفي از سيل نشان داد. نعمتي در پاسخ گفت: ۹۰ درصد از آنچه شما مي گوييد به مديريت بحران ربط دارد و در روزهاي شروع سيل مديريت بحران ما شگفت زده شده بود. البته در جاهايي بايد واقعيت را گفت و اينها را در استان گلستان و ساير استان ها ديديم كه بايد هر دو بعدش نشان داده شود.
اردشير زابلي زاده عضو هيئت علمي دانشگاه صداوسيما در ادامه گفت: ما انتظار داريم اگر چنين بحراني اتفاق مي افتد در وهله اول نسخه غير قابل دسترس برايش نپيچيم و دستوري دهيم كه بتوان آن را انجام داد.
حسن عابديني قائم مقام خبرگزاري صداوسيما در ادامه اين نشست درباره بحران گفت: واژه بحران در دو رشته معناي مختلفي دارد. در حوزه رسانه هر آنچه از حالت عادي خارج شود و سبب ازدحام خودروها شود بحران ناميده مي شود اما در روابط بين الملل بحران يعني كه منافع يك كشور مورد حمله قرار گيرد.
برخي از شهرهايي كه سيل آمد بحران نبود اما از نظر رسانه ما آن را بحران تلقي كرديم. ما امسال شيفت هاي نوروزي را بسته بوديم و بعد اين اتفاق افتاده بود و با اين حاا پيش بيني كرده بوديم و يك سوم بچه ها در نوروز سر كار خود حاضر بودند. ما ۳۳ مركز استان در كشور دارين و همه آنها درگير سيل بودند و تنها يك خبرنگار نيست و از فيلمبردار و راننده اس ان جي و مسئول ارسال ماهواره و .... افراد زيادي هستند.
وقتي تمام ارتباطات داخلي و خارجي ايلام قطع مي شود دست ما نيست! قضاوت هاي اينچنيني درست نيست و من تجربه ده ها بحران دارم و حتي در جنگ سي و سه روزه بودم. آنجا مي گفتند چرا خبرنگار مي رود پشت بام؟ و اينجا مي گويند چرا خبرنگار مي رود داخل آب؟
وي ادامه داد: ما تعداد زيادي كوآت كوپتر به مناطق سيل زده فرستاديم و اينها را هم در نظر بگيريد. به نظر مي رسد همه كارهاي عالم و آدم را به گردن خبرنگار مي اندازند! ما وظيفه آموزش قبل از بحران بايد داشته باشيم و نبايد حين بحران انتقاد كنيم!
وي ادامه داد: منزل هاي مسكوني بيمه نيست و همه تقصيرها به گردن دولت مي افتد. وقتي فيلم سيل دروازه قرآن شيراز پخش شد ما با خبرنگارهايمان تماس گرفتيم و گفتند اينجا اصلا باران نمي بارد! بنا به فرمايشات مقام معظم رهبري رودخانه يعني خانه رود و وقتي شما خانه رود را خانه خود مي كنيد رود هم خانه شما را مي گيرد.
عابديني در ادامه گفت: اولين هلي كوپتري كه براي انتقال استاندار به منطقه فرستاديم دو خبرنگار هم با آنها فرستاديم و هر كاري لازم بود انجام داديم. ما حدود ۷ هزار ارتباط زنده با اغلب شبكه هاي راديويي و تلويزيوني داشتيم و اولين حلقه را شكل داديم. دومين حلقه مركز استان ها بودند و اس ان جي نيروي كمكي و خبرنگارهايي به منطقه ها فرستاديم.دستور العمل ها به طور جدي داده شد و تا جايي كه توانستيم در شبكه هاي مجازي هم ورود كرديم.
گاهي اوقات ما برنامه و بسته هايي داريم تحت عنوان اينكه چه چيزي در شبكه هاي مجازي داغ شده است. روزهاي اولي كه سيل آمده بود خيلي ها مي گفتند چرا سوري ها عراقي ها و لبنايي ها به كمك ايراني ها نمي آيند؟! ما روايت واقع بينانه از آنچه عين واقعيت بود داشتيم. حتي تصاويري كه واقعيت بوده و توسط افرادي براي ما ارسال شده را در كانال هاي شبكه هاي مجازي گذاشتيم تا مردم از جزئيات سيل آگاه شوند. برخي تصويرها را هم در آيتم خبري بدون تعارف پخش كرديم.
وي افزود: خيلي ها شايعه هايي كردند كه صحت نداشت.مردم ما تصاويري در خوزستان ثبت كردند كه فوق العاده انساني بود. ما ده هزار و هشتصد خبر مكتوب داديم و تمام توانمان را به كار گرفتيم. نمي خواهم بگويم ما مي توانيم عمق فاجعه را بگوييم اما از همه ظرفيت ها استفاده كرديم. ما بايد در مسير پوشش رسانه اي بيشتر عمل كنيم و بايد بعد از پايان هر ماجرايي ايرادهايي كه هست را ببينيم و به كار ببتديم دقيقا اتفاقي كه بعد از پوشش راهپيمايي ۲۲ بهمن افتاد و از انتقادها استفاده مفيدي شد.
عابديني در ادامه ضمن نقدهايي كه به حضور حسيني باي در حادثه سيل شده است، نيز گفت: وظيفه رسانه اين است كه واقعيت ها را نشان دهد و اگر نقدي به حضور حسيني باي داخل آب است، در دنيا و بحران ها بي سابقه نبوده است. گاهي اوقات موضوع هايي را به اين شكل واقع نمايي مي كنند و در آن لحظه تصميم خبرنگار بوده كه اشتباه هم نبوده است.
عابديني در ادامه عنوان داشت: ما بايد از همه ظرفيت ها استفاده كنيم و رزمايشي در رسانه ملي برگزار شد. ۹ ماه پيش نتانياهو سايتي تاسيس كرده و گفته كه ۹۸ درصد از مردم ايران به دليل خشكسالي ناچار به مهاجرت مي شوند و سيل آمد!
نعمتي در ادامه با بيان ورود به بحران گفت: ورود به بحران وظيفه رسانه ها است اما نحوه ورود به بحران ها بايد به چه شكل باشد؟ تصوير گفتمان و .. خاص شرايط بحران است كه در حوزه رسانه آموزش داده نشده است و كارشناسان همچنان در حال بيان اين تفاوت ها بين شرايط عادي و بحران هستند. ما كتابچه راهنما در حوزه بحران نداريم.
وي در واكنش به گزارش حسيني باي در سيل نيز گفت: من مخالف كاري كه حسيني باي كرد نيستم در هر حال او هم به عنوان يك خبرنگار دوست داشته از اين طريق شرايط بحران را به مخاطبين خبر نشان دهد. يكي از ويژگي هاي روزنامه نگاري بحران، گزارشگري بر مبناي شرايط بحران است اما شرايط ديگري هم دارد كه بايد به صورت منسجم در اختيار خبرنگارها قرار بگيرد.
عابديني در ادامه با اشاره به وظايف رسانه ها در بحران گفت: در برخي شرايط رسانه ها مسئوليت مديريت بحران را دارند يا اينكه مسئوليت انتقال بحران را دارند. بحث ديگري درباره واژگان سازي است. گاهي مي گوييم سيل گاهي مي گوييم آب گرفتگي.بحث ديگر در زمان وقوع بحران است كه باير اطلاع رساني را سرلوحه خود قرار دهيد. در شرايط بحران نمي شود نقد كرد براي مثال ما گفت و گوي ويژه خبري بگذاريم و در آن از مديران سوال بپرسيم و نقدش كنيم كه درست نيست.
وي در ادامه افزود: اين اتفاق هم نعمت بود و هم نقمت. تمامي قنات ها در كرمان و يزد بهبود پيدا كردند و ما نبايد فقط نقطه هاي منفي را ببينيم.
زابلي‌زاده در ادامه گفت: خبرنگارها بايد بدانند به خبرها چگونه نگاه كنند و درمورد سيل واژهايي چون نعمت و نقمت را چگونه به كار ببرند.
اكبر نصراللهي استاد دانشگاه رسانه كه به دليل كمك به مردم سيل زده به آق قلا رفته بود در ارتباط زنده تصويري گفت: بايد سعي كنيم در بحران‌هاي بعدي بتوانيم از شرايطي كه پيش آمده بود جلوگيري كنيم.
وي درباره تصويري كه رسانه ها درباره سيل نشان دادند و واقعيت حادثه گفت: رسانه ها نتوانستند به خوبي خبرها را انعكاس دهند. در راه تلاش مردم و همدوستي و حضور نيروهاي جهادي را در اينجا مي بينيم كه خداروشكر شرايط بسيار بهتر از ابتداي سيل است.
وي ادامه داد: اينكه بگوييم روزنامه نگاري بحران نداريم و رسانه ها تلاش نكردند را قبول ندارم و بايد تلاششان را ببينيم اما اين تلاش بايد بيشتر شود. كشور ما در وقوع بحران هاي مختلفي قرار دارد.
وي افزود: روزنامه نگاري دوره بحران مشكلاتي دارد و يكي از آنها اين است كه تمركز در همان زمان بحران است. در دوره بحران هم روزنامه نگارها توكلشان بر مسئولين است.نكته سوم اين است كه رسانه ها بعد از بحران مطالبات مردم را آنطور كه بايد و شايد توجه نمي كنند و به وعده هاي خود عمل نمي كنند و رسانه ها بايد مطالبه گري كنند و به مردم گزارش دهند.
وي ادامه داد: در دوره بحران از موضوع هاي اخلاقي و اصول مديريت بحران سو استفاده مي شود و اجازه نمي دهند مطالبه گري ها بيان شود. نكته مهم ديگر اين است كه تعدادبحران ها در كشور ما زياد است اما در هر صورت در چنين شرايطي متاسفانه هيچ سخنگوي واحدي نداريم و همين باعث مي شود مسئولين مختلف و مردم از منابع غير رسمي اخبار را دريافت كنند.
اكبر نصراللهي استاد دانشگاه رسانه كه به دليل كمك به مردم سيل زده به آق قلا رفته بود در ارتباط زنده تصويري گفت: بايد سعي كنيم در بحران هاي بعدي بتوانيم از شرايطي كه پيش آمده بود جلوگيري كنيم.
وي درباره تصويري كه رسانه ها درباره سيل نشان دادند و واقعيت حادثه گفت: رسانه ها نتوانستند به خوبي خبرها را انعكاس دهند. در راه تلاش مردم و همدوستي و حضور نيروهاي جهادي را در اينجا مي بينيم كه خداروشكر شرايط بسيار بهتر از ابتداي سيل است.
وي ادامه داد: اينكه بگوييم روزنامه نگاري بحران نداريم و رسانه ها تلاش نكردند را قبول ندارم و بايد تلاششان را ببينيم اما اين تلاش بايد بيشتر شود. كشور ما در وقوع بحران هاي مختلفي قرار دارد.
وي افزود: روزنامه نگاري دوره بحران مشكلاتي دارد و يكي از آنها اين است كه تمركز در همان زمان بحران است. در دوره بحران هم روزنامه نگارها توكلشان بر مسئولين است.نكته سوم اين است كه رسانه ها بعد از بحران مطالبات مردم را آنطور كه بايد و شايد توجه نمي كنند و به وعده هاي خود عمل نمي كنند و رسانه ها بايد مطالبه گري كنند و به مردم گزارش دهند.
وي ادامه داد: در دوره بحران از موضوع هاي اخلاقي و اصول مديريت بحران سو استفاده مي شود و اجازه نمي دهند مطالبه گري ها بيان شود. نكته مهم ديگر اين است كه تعدادبحران ها در كشور ما زياد است اما در هر صورت در چنين شرايطي متاسفانه هيچ سخنگوي واحدي نداريم و همين باعث مي شود مسئولين مختلف و مردم از منابع غير رسمي اخبار را دريافت كنند.
مظفري مدير روابط عمومي سازمان پيشگيري از بحران در ادامه اين نشست گفت: با شرايطي كه نوروز پيش آمد و باران فراواني كه در تهران آمد بايد سيل راه مي افتاد اما به دليل لايه روبي كه صورت گرفته بود اين اتفاق نيفتاد.
وي ادامه داد: بزرگترين مشكل ما در مديريت بحران همكاري دستگاه ها است كه بايد ببينيم چقدر با يكديگر همكاري مي كنند.
مظفري در ادامه نيز گفت: خيلي ها مي گويند صداوسيما به موضوع آموزش بحران تمايلي نشان نمي دهد. همچنين ما خبرنگار بحران نداريم و دوستان خبرنگار در مواقع بحران به سمت مديرهاي عملياتي مي روند و بايد باور كنيم در زمان بحران وقت مطالبه نيست.