شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- افغانستان (سرزمين افغانها) يك كشور كوهستانى و محاط به خشكه است كه در آسياى مركزى موقعيت دارد.
اين كشور كه تاريخ پنج هزار ساله دارد ، نخست به نام آريانا و بعداً به نام خراسان يادگرديده ، اما در سال ١١٢٦ خورشيدى در زمان حاكميت احمد شاه بابا،افغانستان جاى تمام آريانا و خراسان را گرفت.
بعضى از مؤرخين تعين دقيق سرحدات امپراطورى افغان را كار دشوار دانسته ، اما گفته اند كه زمانى الى ١٦ درجه طول البلد وسعت داشت.
آنها مى گويند كه سرحدات اين امپراطورى در شرق به سرهند كه در ١٥٠ كيلومترى دهلى موقعيت دارد، در غرب الى مشهد كه از درياى حزر با همين فاصله موقعيت دارد و عرض اين امپراطورى از درياى آمو گرفته و در جنوب الى خليج فارس امتداد مى يافت .
وسعت امپراطورى احمد شاه بابا وقتاً فوقتاً بنابر اختلافات ميان نواسه هاى وى و بعداً ميان برادران محمدزى رو به زوال گرديد.
موقعيت جغرافيايى افغانستان فعلى :
شمال و جنوب غرب افغانستان مناطق خشك و هموار زيادى دارد و در جنوب آن نزديك به مرز پاكستان دشتهاى ريگزار موقعيت دارد . افغانستان در شرق و جنوب ٢٤٣٠ كيلومتر با پاكستان ، در غرب با ايران ٩٣٦ كيلومتر ، در شمال غرب با تركمنستان ٧٤٤ كيلومتر ، در شمال با ازبكستان ١٣٧ كيلو متر ، در شمال شرق با تاجكستان ١٢٠٦ كيلو متر و با چين ٧٦ كيلومتر مرز مشترك دارد .
افغانستان با داشتن ٦٥٢٨٦٤ كيلومتر مربع مساحت بعد از كشورهاى چين ، ايران و پاكستان چهارمين كشور بزرگ در منطقه ميباشد . اين كشور از نظر واحدها به ٣٤ ولايت و ٣٩٨ ولسوالى تقسيم گرديده است .
جنگ ها در افغانستان :
افغانها در طول تاريخ براى آزادى كشور شان در برابر سكندر مقدونى ، صفوى هاى ايرانى ، مغول و ديگران به جنگ و مبارزه پرداخته است .
انگليس نيز با افغانها زورآزمايى نموده است . جنگ اول افغان –انگليس در سالهاى ١٢١٧- ١٢٢١ شمسى ، جنگ دوم در سال ١٢٥٧ و جنگ سوم در سال ١٢٩٨ شمسى بوده است .
افغانها بعد از جنگ سوم افغان –انگليس از استعمار انگليس استقلال خود را دوباره بدست آورد .
اين كشور بعد از استرداد استقلال كشور، تا سقوط رژيم محمدداوود كه در سال ١٣٥٧ از طريق احزاب طرفدار شوروى ( خلق و پرچم ) صورت پذيرفت ، شاهد بعضى از بى نظميها و ارج مرج ها بود، اما نسبتاً آرام و در حال پيشرفت قرار داشت .
اما يك بار ديگر جنگ و ناامنى ها زمانى در اين كشور آغاز يافت كه مردم افغانستان در مقابل حاكميت احزاب يادشده براى جهاد كمر بستند .
نيروهاى مجهز با وسايل پيشرفته اتحاد شوروى وقت به تاريخ شش جدى سال ١٣٥٨ بر افغانستان هجوم نمودند،اما مردم افغانستان در مقابل آنها ايستاده گى نموده و تا زمانى به جهاد شان ادامه دادند كه غرور ارتش متجاوز را در هم كوبيد و به تاريخ ٢٦ ماه ميزان سال ١٣٦٧ از افغانستان اخراج نمودند .
تعداد دقيق تلفات ناشى از تجاوز شوروى وقت معلوم نيست ، اما گفته ميشود كه بيش از يك ميليون افغان در نتيجه اين تجاوز جان باختند، ميليونها تن مهاجر شدند، زيربناهاى كشور از بين رفت و ١٥٠٠٠ سرباز شوروى نيز به قتل رسيد .
مجاهدين افغان بعد از اخراج نيروهاى متجاوز ، رژيم داكتر نجيب الله را كه به حمايت شوروى به وجود آمده بود، سقوط داد و حضرت صبغت الله مجددى بنابر مشوره احزاب جهادى به تاريخ ٨ ثور سال ١٣٧١ به كرسى قدرت تكيه زد.
اما ديرى نگذشته بودكه بر سر بدست آوردن قدرت ميان احزاب مختلف مجاهدين جنگهاى داخلى آغاز گرديد و درا ين درگيرهاى مليشه هاى جنرال دوستم رژيم نجيب نيز شامل شدند.
حركت طالبان در سال ١٣٧٣ با تعهد از بين بردن بى نظميها و حفظ ارزشهاى اسلامى دركندهار به فعاليت آغاز نمود و تا سال ١٣٧٥ تعداد زياد ولايات به شمول كابل را تصرف نمود.
اسامه بن لادن رهبر سازمان القاعده كه باشنده اصلى عربستان سعودى ميباشد و در مقابل قشون سرخ شوروى در كنار مجاهدين افغان ايستاده بود ، نيز با طالبان مسلح يك جا گرديد.
اما اسامه بن لادن از طرف امريكا به دست داشتن در رويداد ١١ سپتمبر سال ٢٠٠١ ميلادى متهم گرديد و امريكا از طالبان خواست تا وى ( اسامه ) را از افغانستان خارج نمايند .
اما زمانى كه طالبان اين خواسته امريكا را نپذيرفتند، در ماه اكتوبر همين سال نخست بر طالبان حمله هوايى و بعداً به كمك ائتلاف شمال دست به حملات زمينى زدند و رژيم طالبان را سقوط دادند.
براى از بين بردن مخالفين مسلح دولت افغانستان و القاعده ، ٤٢٠٠٠ نيروى ٤٦ كشور جهان با يكصد هزار نيروى امريكايى يكجا گرديده ، اما با آنهم نه تنها امنيت در كشور تامين نشده ، بلكه فعاليتهاى مخالفين مسلح ( طالبان ، حزب اسلامى به رهبرى گلبدين حكمتيار ، گروه حقانى و غيره ) روز به روز وسعت پيدا كرد و اكنون دامن ناامنى ها از جنوب به ولايات شمال كشور نيز گسترش يافته است .
بارك اوباما رئيس جمهور امريكا در ماه مارچ سال ٢٠٠٩ ميلادى هنگام اعلان نمودن ستراتيژى جديد خود در قبال پاكستان و افغانستان ، وضعيت هر دو كشور را بسيار خطرناك خواند .
اوباما در ماه دسمبر همين سال گفت كه خروج سربازان خود را در ماه جولاى سال ٢٠١١ از افغانستان آغاز خواهد كرد . نيروهاى ناتو نيز سال ٢٠١٤ را براى سپردن امور امنيتى به نيروهاى افغان را تاريخ نهايى تعين نموده است .
انواع دولت ها در افغانستان :
الف حكومت:
محمد داؤد به تاريخ ٢٦ سرطان سال ١٣٥٢ براى نخستين بار در تاريخ افغانستان نظام جمهورى را به عوض نظام شاهى به ميان آورد . بعد از آن ، بدون طالبان كه امارت اسلامى را اعلام نموده بودند ، نظامى هاى كشور جمهورى بوده ، اما بدون حكومت منتخب كرزى ، حكومتهاى ديگر از طريق حركتهاى نظامى و يا كودتاه ها به ميان آمده است .
محمد داؤد از طريق كودتاى سفيد به قدرت سيد و محمد ظاهر شاه را از ملك تبعيد نمود . رژيم محمد داؤد از طريق كودتاى خونين احزاب طرفدارى شوورى ( خلق و پرچم ) از هم پاشيد ، داؤد را يكجا با اعضاى خانواده وى به قتل رساند و به عوض وى نور محمد تره كى را به حيث رئيس جمهور اعلان نمود .
تره كى مربوط به حزب خلق در ماه سنبله سال ١٣٥٨ توسط حاميان حفيظ الله امين عضو ديگر اين حزب به شكل مرموز در ارگ به قتل رسيد و امين كه تره كى شاگرد وفادار خود مى دانست ، به حيث رئيس جمهور به كار آغاز نمود .
اما نيروهاى شوروى بر افغانستان حمله نمودند ، امين را در دارالامان كابل به قتل رساند و ببرك كارمل مربوط حزب پرچم به حمايت از نيروهاى شوروى به قدرت رسيد .
كارمل در ماه ثور سال ١٣٦٥ از رياست كميته مركزى حزب استعفى داد و در ماه عقرب همين سال از رياست جمهورى نيز كناره گرديد و داكتر نجيب الله عضو ديگر اين حزب به قدرت رسيد .
نيروهاى شوروى هنگام حاكميت نجيب از افغانستان اخراج گرديد و حكومت نجيب نيز توسط مجاهدين به تاريخ ٨ ثور سال ١٣٧١ سقوط كرد و صبغت الله مجددى به مشوره احزاب جهادى به حيث ممثل دولت اسلامى تعيين گرديد .
مطابق مشوره احزاب جهادى ، دو ماه بعد صبغت الله مجددى قدرت را به برهان الدين ربانى رهبرى جمعيت اسلامى تسليم نمود و ربانى به تاريخ ٩ جوزاى سال ١٣٧١ از طرف شوراى اهل حل و عقد براى دو سال به حيث رئيس جمهور تعيين گرديد .
اما ربانى به حكومت خود ادامه ميداد كه در سال ١٣٧٥ كابل در دست طالبان افتيد و امارت اسلامى را اعلان نمودند، اما حاكميت طالبان در نتيجه حمله نظامى امريكا از بين رفت و حامد كرزى در نشست بن براى شش ماه رئيس اداره مؤقت و بعداً از طريق لويه جرگه اضطرارى براى دو سال به حيث رئيس اداره انتقالى تعيين گرديد .
قانون اساسى فعلى افغانستان كه به اساس آن نظام كشور جمهورى اسلامى است ، به تاريخ ١٣ جدى سال ١٣٨٢ از طرف لويه جرگه تصويب گرديد . به اساس اين قانون در تشكيل دولت افغانستان رئيس جمهور منتخب ، دو معاون وى ، شوراى ملى متشكل از دو مجلس ( ولسى جرگه و مشرانو جرگه ) و قوه قضايى وجود دارد . اعضاى ستره محكمه توسط رئيس جمهور تعيين و از ولسى جرگه راى اعتماد مى گيرند .
رئيس جمهور و معاونين وى از طريق راى مستقيم مردم براى پنج سال تعيين مى گردند . اگر يك نامزد در مرحله اول پروسه انتخابات ٥٠ در صد جمع يك راى را بدست نياورد، در اين صورت دو نامزد كه بلندترين آرا را داشته باشند، براى بار دوم در پروسه انتخابات سهم ميگيرند . رئيس جمهور براى دو دوره رياست جمهورى خود ر ا نامزده كرده ميتواند .
نخستين انتخابات رياست جمهورى به تاريخ ١٨ ميزان سال ١٣٨٣ به اشتراك هشت ميليون تن كه تقريباً نصف آنها را زنان تشكيل ميداد ، برگزار گرديد و حامد كرزى با بدست آوردن ٥٤ در صد آرا به حيث رئيس جمهور تعيين گرديد .
كرزى در دور دوم انتخابات رياست جمهورى كه به تاريخ ٢٩ اسد سال ١٣٨٨ راه اندازى گرديد، نيز در حالى براى پنج سال به حيث رئيس جمهور تعيين شد كه شكايات زيادى در رابطه با تقلب در انتخابات وجود داشت .
دولت مركزى در مناطق روستايى نفوذ كمى دارد، زيرا ضوابط اسلامى و سنتى در حل مشكلات شخصى به شمول فعاليتهاى قومى نقش مهم دارد . جامعه افغانى با داشتن رسوم قومى و اسلامى بر اساس پايه هاى قرابت و خويشاوندى استوار است ، در حالى كه اين سطح در مناطق شهرى تا حدى كاهش دارد.
ب : شورا ملى ( پارلمان )
تلاش ايجاد شوراى ملى در افغانستان براى نخستين بار در زمان امان الله خان آغاز گرديد. در اين دوره نخستين قانون دولت ( نظامنامه اساسى دولت در افغانستان ) از طرف لويه جرگه تصويب و در اين قانون به نام شوراى دولت پيش بينى صورت گرفت.
شوراى ملى در زمان حاكميت نادرخان در ماه سنبله سال ١٣٠٤ خورشيدى تشكيل گرديد، اما رئيس آن ( عبدالاحد مايار نماينده وردك ) توسط خود نادرخان تعيين گرديد .
بعد از آن كه نادرخان در سال ١٣١٦ ذريعه شليك تفنگچه يك شاگرد مكتب به قتل رسيد ، محمد ظاهر پسر ١٩ ساله وى به حيث شاه افغانستان تعيين گرديد، اما امور دولت عملاً توسط صدراعظم محمد هاشم خان انجام مى گرديد .
در دوره صدرات هاشم خان ( ١٣١٢- ١٣٢٥ شمسى ) دوره هاى دوم ، سوم ، چهارم ، پنجم و ششم پارلمان به كار خود ادامه داد .
بعضى از مؤرخين مينويسند كه حكومت در دوره صدارت شاه محمود درانتخابات دور هفتم پارلمان ( ١٣٢٨ –١٣٣١ ) هيچ مداخله نكرد و تعداد زياد مردم در آن سهم داشتند .
برخلاف پارلمان هاى ديگر ، درا ين دوره بر كار دولت انتقاد صورت مى گرفت ، در آن مباحث جدى صورت مى گرفت ، اما بعد از آن الى دهه دموكراسى ( ١٣٤٢-١٣٥٢) شوراى هاى ملى تا حد زيادى تحت تاثير حكومت قرار داشت .
در دهه دموكراسى ،چون اكنون ، شوراى ملى داراى ٢١٦ عضو داراى دو مجلس ( ولسى جرگه و مشرانو جرگه ) بود .
مؤرخين مينويسندكه اين شوراى ملى در مقايسه با شوراى هاى قبلى در وضع قوانين و اتخاذ تصاميم قدرت زيادى داشت .
اما پارلمان در سال ١٣٥٢ در نظام جمهورى داؤد خان لغو گرديد و پارلمان تا زمانى در كشور وجودنداشت كه داكتر نجيب الله در سال ١٣٦٧ بعد از اعلان مصالحه ملى پارلمان را به ميان آورد.
شمارى از مؤرخين مينويسند كه پارلمان در زمان حكومت نجيب تحت نظارت حزب و حكومت حزبى كار مى كرد و در عمل استقلال نداشت .
در زمان حاكميت برهان الدين ربانى و طالبان شوراى ملى در كشور وجود نداشت ، اما بعد از سقوط رژيم طالبان ، به اساس قانون اساسى جديد انتخابات دور اول ولسى جرگه براى ٢٤٩ كرسى به تاريخ ٢٧ سنبله سال ١٣٨٤ برگزار گرديد و دور دوم آن به تاريخ ٢٧ سنبله سال ١٣٨٩ برگزار خواهد شد .
در شوراى كه از طريق انتخابات سال ١٣٨٤ به وجود آمده ، نماينده گان ولايات مختلف كه داراى مفكوره هاى مخلتف سياسى اند عضويت دارند و شمارى از آنها وابسته به احزاب نيز ميباشند .
مردم :
نفوس مجموعى افغانستان حدود ٢٦ ميليون تن تخمين گرديده است كه از جمله هر هفت تن يكتن آنها دركابل زنده گى ميكنند. شهر كندهار در درجه دوم قرار دارد كه بيش از نيم ميليون نفوس دارد ، بعد از آن شهر هرات در غرب ، مزار شريف در شمال و شهر جلال آباد در شرق كشور شهرهاى بزرگ ميباشند . حدود ٢،٥ ميليون مهاجر ثبت شده افغان تا حال در پاكستان و ايران زنده گى ميكنند .
از جمله لسانهاى پشتو ، درى ، ازبكى ، تركمنى ، بلوچى ، پشه يى ، نورستانى و لسانهاى مروج ديگر در كشور پشتو ودرى لسانهاى رسمى دولت ميباشد .
تناسب جنسيت طورى است كه در مقابل هر ١٠٠ زن ١٠٣،٢ مرد موجود اند و تعداد اوسط فاميلها ٦،٣ تن ميباشد .
مذاهب :
بيش از ٩٩ فيصد نفوس افغانستان را مسلمانان تشكيل ميدهد كه ٨٠ در صد آنها سنى ، ١٩ در صد شيعه و يك در صد پيروان مذاهب ديگر مانند هندو ، سكها و تعداد كم عيسوى ها ميباشند.
تعليم و تربيه :
سطح سواد در افرادى كه سن آنها بالاتر از ١٥ سال مى باشد، ٣٤ در صد بوده ، در مردان ٤٣،١ در صد و در زنان ١٠ الى ١٥ فيصد ميباشد .
تا سال ١٣٨٩ بيش از هفت ميليون دختر و پسر در سطح كشور شامل مكتب شدند ، اما وزارت معارف مى گويد كه هنوز پنج ميليون تن ديگر به مكاتب دسترسى ندارند.
به همين ترتيب مشكلات قابل ملاحظه در بخش تعليم و تربيه چون نبود بودجه و تعمير مكاتب ، رواجهاى موجود در جامعه و كمبود مكاتب مسلكى مخصوصاً در مناطق روستايى وجود دارد .
اين درحاليست كه تعليم رايگان است و تعليمات ابتدايى لازمى است ، اما دسترسى به تعليم و تربيه يك مشكل مى باشد . صرف ١٧،٤ در صد اطفال به مكاتب ابتدايه در قريه هاى خود دسترسى دارند و ٣٧ در صد بايد جهت رفتن به نزديكترين مكاتب ٥ كيلو متر سفر نمايند و ٢٩،٩ فيصد شاگردان بايد بيش از ١٠ كيلومتر سفر نمايند تا به مكتب برسند.
مشكلات مكاتب متوسط نيز مشابه به مكاتب ابتدايه است . ٧،٧ فيصد شاگردان اين مكاتب در قريه هاى خود مكتب دارند و ٤١ فيصد بايد براى رفتن به مكتب بيش از ١٠ كيلومتر فاصله را طى كنند تا به مكتب برسند.
وضعيت ليسه ها خرابتر از آن است ، چرا كه از جمله هر ٥ شاگرد ٣ تن آنها بيش از ١٠ كيلومتر فاصله را طى مى كند تا به مكتب برسند و از جمله پنځ طفل تنها يك طفل در پنج كيلومترى ليسه دارند.
در زمان حاكميت طالبان مكاتب دولتى دختران از بين رفته بود، اما در حال حاضر ٣٤ درصد شاگردان را دختران تشكيل ميدهد و ٣٠ فيصد ١٧٥ هزار معلم را زنان تشكيل ميدهند.
بنابر تخمين يونيسف ، بيش از هشتاد فيصد دختران و حدود ٥٠ فيصد پسران به مراكز تعليم دسترسى ندارند. به گفته وزارت معارف ، در حال حاضر ( ١٠ سنبله سال ١٣٨٩ ) ٤٢٠ باب مكتب به علت ناامنى در سطح كشور مسدود ميباشد .
صحت :
ارقام مرگ ومير در افغانستا ن بلندترين رقم مرگ و مير در سطح جهان مى باشدكه در هر ٥ پنج طفل يك طفل قبل از سن پنج سالگى جان ميدهد و در هر ٨ خانم يك خانم به علت مشكلات نسايى ولادى مى مرد.
همچنان ٧٠ فيصد تمام نفوس افغانستان دست رسى به آب صحى آشاميدنى ندارند، حد اوسط زنده گى براى خانمها و اقايان در افغانستان ٤٤سال اندازه گرديده است، مردم افغانستان قبل از جنگهاى كه در سال ١٣٥٧ آغاز گرديد يك سيستم صحى اصلاح شده داشت و در شهر ها مانند كابل يك سيستم صحى مراقبت نيمه پشرفته وجود داشت. طى حمله روس وجنگهاى داخلى سيستم مراقبت صحى تنها در شهر ها باقى ماند كه بعداً بطور كلى از بين رفت.
حدود ٣٠سال جنگهاى مسلسل تقريباً يك ميليون افغان را در كشور معلول نموده است و حدود ٨٠٠٠٠ فرد در اثر ماينها پاهايشان را از دست داده كه اين بلند ترين رقم در جهان مى باشد
بعد از سال ١٣٨١ سيستم مراقبت به صحت در كشور به كمكهاى جامعه جهانى انكشاف يافت و تاكنون تعداد زياد از شفاخانه ها و مراكز صحى ديگر در كشور ايجاد گرديده است.
اما با آن هم در شهر ها٩٠فيصد و در مناطق دهاتى ٦٥فيصد مردم دستر سى به خدمات صحى دارند.
اقتصاد:
افغانستان يك كشور زراعتى و رو به انكشاف است، ميوه خشك، قالين، پشم وترياك ازعمده ترين صادرات افغانستان مى باشد.
مسؤولين دولتى اخيراً گفته اند كه افغانستان معادن طبيعى مانند گاز، نفت خام، سنگ زغال، مس، كرومايت، تالك، باريت، سلفر، سرب، جست، آهن، نمك، سنگ قيمتى و نيمه قيمتى غير استخراج شده به ارزش سه تريليون را دارد.
به اساس گزارش هاى سال ١٣٨٦، توليد مواد مخدر افغانستان بيش از نصف اقتصاد كشور را تشكيل ميدهد كه در حكومت طالبان توسعه يافته بود. بيش از ٩٠ فيصد ترياك جهان كه مواد خام هيرويين است، در اين كشور تهيه مى شود.
رسانه ها:
در افغانستان بارى نخست در سلطنت امير شيرعلى خان در سال ١٢٩٠ جريده شمس النهار به نشر رسيد و در سال ١٢٤٨شمسى در زمان حاكميت امير حبيب الله خان سراج الاخبار از چاپ بر آمد كه در زمان امير عبدالرحمن خان نيز به نشر ميرسيد.
در دوران امانى مجله اناث تحت نام ارشاد النسوان و انيس كه اكنون به گونه روزنامه به نشر ميرسد و ده نشريه ديگر چاپ مى گرديد.
بعد از به پايان رسيدن حاكميت امان الله خان در سال ١٣٠٧، تا زمانى كه محمدظاهر در سال ١٣٤٣ آزادى مطبوعات را اعلام نمود ، مطبوعات در سانسور وكنترول دولت بود.
مطبوعات در زمان حاكميت محمد داؤد و بعداً در زمان حاكميت احزاب خلق و پرچم تحت سانسور دولت بود، اما در اواخر حكومت داكتر نجيب يك تعداد از احزاب نيز نشرات را آغاز نمودند.
رسانه ها در زمان رژيم طالبان نيز به طور كلى در اختيار حكومت قرار داشت و تلويزيونهاى دولتى نيز اجازه فعاليت را نداشت .
اما بعد از سال ١٣٨١به رسانه هاى آزاد اجازه فعاليت داده شد و اكنون تعداد زيادى از رسانه هاى دولتى، شخصى و ولايتى(محلى) به مصارف اداره هاى شخصى و كمك خارجيها ايجاد گرديده است.
منبع: www.pajhwok.com