شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)، طرح اتصال فيبر نوري به منازل (Fiber To The Home – FTTH) با نام تجاري «تانوما...» با تبليغات گسترده‌اي در رسانه‌ها و بيلبوردهاي سطح شهر حدود سه ماه قبل از سوي شركت مخابرات ايران رونمايي و فاز اول آن در تاريخ چهارم ارديبهشت ماه با حضور معاون اول رئيس‌جمهوري رسما افتتاح شد.  مدير عامل شركت مخابرات ايران در آن مراسم وعده اتصال يك ميليون پورت نوري در سال جاري را داد كه طي مصاحبه‌هاي بعدي مسوولان مخابرات تا يك و نيم ميليون پورت هم افزايش يافت.  يك هفته پس از آن خبر سرمايه‌گذاري مستقيم MTN و شراكت با شركت ايرانيان نت (اپراتور فيبر نوري كشور) منتشر شد و به اين ترتيب شرايط تمديد مجوز اپراتورچهارم (حوزه ارتباطات ثابت در بستر فيبر نوري) فراهم آمد.

به نظر مي‌رسيد دولت با هدف ايجاد رقابت بين دو اپراتور در انديشه افزايش سرعت و بهبود كيفيت زيرساخت‌هاي فيبرنوري كشور به خصوص در لايه‌هاي دسترسي و توزيع و فراهم كردن شرايط ايجاد كسب وكارهاي جديد روي اينترنت است. اما با توجه به سابقه موضوع نسبت به عملياتي شدن به موقع طرح FTTH به ديده شك و ترديد نگاه مي‌شود. به گونه‌اي كه كارآفرينان و سرمايه‌گذاراني كه قصد توليد محتوا يا ايجاد كسب و كار جديد در بستر اينترنت پر سرعت را دارند هنوز به اطميناني نرسيده‌اند كه در آينده نزديك ظرفيت شبكه و برنامه اپراتورها در توسعه زيرساخت‌ها بتواند جوابگوي نيازشان باشد.  براي اينكه مشخص شود طرح مذكور صرفا يك برنامه تبليغاتي در يك مقطع زماني خاص نبوده لازم است همه اركان پروژه با روشن كردن ابعاد كار و برنامه اجراي آن همچنين ارائه گزارش‌هاي دوره‌اي پيشرفت نشان دهند اولا عزم و اراده لازم براي اجراي آن وجود دارد، ثانيا اجراي طرح طبق برنامه پيش مي‌رود تا به اين ترتيب ميل و رغبتي براي كارآفرينان و سرمايه‌گذاران براي راه‌اندازي استارت‌آپ‌هاي جديد و پيشبرد طرح‌هاي كسب و كار جديد در بستر اينترنت پرسرعت ايجاد شود.

به‌عنوان نمونه لازم است مشخص شود طرح مذكور در چه گستره‌اي و ظرف چه مدتي قرار است عملياتي شود؟ آيا يك ميليون (يا يك و نيم ميليون) پورت وعده داده شده براي سال جاري اصولا در زمان مورد نظر اجرايي مي‌شود؟ آيا در اين مرحله صرفا بنگاه‌هاي اقتصادي و اماكن تجاري پوشش داده مي‌شوند يا كاربران خانگي نيز مدنظر هستند؟ اپراتور چهارم در كدام شهرها و طبق كدام طرح و برنامه زماني شبكه نوري مورد نياز را توسعه خواهد داد؟ چه مدلي براي تامين بودجه مورد نياز در نظر گرفته شده آيا هزينه‌هاي ايجاد خط در همان ابتدا از مشتركان دريافت مي‌شود يا بعدا از طريق سرويس‌هايي كه داده مي‌شود به تدريج از ايشان اخذ مي‌شود ؟ برنامه تامين تجهيزات اكتيو و پسيو شبكه همچنين كابل نوري مورد نياز اپراتورها براي اجراي طرح FTTH نيز از موضوعات بسيار مهم ديگري است كه از ابهامات بسيار زيادي برخوردار است.

اين ابهامات و نبود هماهنگي با توليدكنندگان داخلي ممكن است منجر به واگذاري بازار به توليدكنندگان خارجي شود در حالي كه امكانات بالقوه و بالفعل بسيار خوبي در داخل كشور براي توليد بسياري از آنها وجود دارد.  به‌عنوان نمونه مشخص نيست كابل نوري مورد نياز براي واگذاري يك ميليون پورت نوري در سال جاري چگونه تامين مي‌شود. چنانچه در بهترين شرايط كابل نوري اين مشتركان تا محل كافو كشيده شده باشد, به‌طور متوسط 500 متر كابل نوري از محل كافو تا در ساختمان به علاوه 50 متر كابل نوري (drop cable) ساختمان تا هر آپارتمان مورد نياز است كه چنانچه در انتها از اسلپليتر 1 به 16 استفاده شود و به‌طور متوسط 10 مشترك در هر ساختمان باشد حداقل يكصد هزار كيلومتر كابل نوري در سال جاري مورد نياز است، اين در حالي است كه بزرگ‌ترين توليدكننده كابل‌هاي نوري (كارخانجات شهيد قندي) به دليل هزينه‌هاي مالي زيادي كه عمدتا به واسطه بدهي‌هاي معوقه اپراتور‌ها يا شركت‌هاي دولتي عملا با نصف ظرفيت اسمي كار مي‌كند و توليد حدود 15 هزار كيلومتر كابل نوري را در برنامه سال جاري خود دارد.

ضرورت برنامه‌ريزي براي تامين كابل نوري زماني آشكارتر مي‌شود كه داده‌هاي رسمي جهاني نشان مي‌دهد اجراي طرح FTTH در كشورهاي مختلف به يكباره مصرف فيبر نوري را به شدت افزايش داده و رشد مصرف طي چند سال متوالي ادامه داشته است. به‌عنوان مثال كشور چين كه طي سال 2004 تنها 10 ميليون كيلومتر فيبر نوري مصرف كرده بود، با شروع اجراي FTTH رشد مصرف14 برابري طي 10سال را تجربه كرده و در سال 2014 مصرف آن به بيش از 140 ميليون كيلومتر در سال رسيد و پيش‌بيني مي‌شود روند مصرف تا سال 2020 همچنان صعودي باشد. طبق بررسي‌هاي انجام شده در حال حاضر در برخي از مراكز مخابراتي استان تهران (به‌عنوان پيشتاز در اجراي فيبر نوري) در بهترين شرايط كابل نوري تا Street Cabinet) FTTC) يا حداكثر تا Distribution Point) FTTDp) اجرا شده است.

راه‌حلي براي حل مشكلات توليد فيبر نوري

در اكثر كشورها، اپراتورها در بخشي از سهام شركت‌هاي توليد فيبر و كابل نوري سهيم مي‌شوند تا به‌صورت متقابل از اين شراكت بهره‌مند شوند. به اين ترتيب هم اپراتورها مي‌توانند روي تامين به موقع كابل نوري مورد نياز حساب باز كنند و هم توليدكنندگان اطمينان مي‌يابند كه سرمايه‌گذاري آنها در توسعه ظرفيت و تنوع بخشي به سبد محصولات در آينده بدون مشتري نخواهد ماند.  همچنين رشد سهم توليد داخل در اجراي پروژه‌هاي توسعه‌اي نياز به تدوين سياست‌گذاري‌هاي شفاف در زمينه واردات دارد. به شكلي كه منابع ارزان خارجي بي‌كيفيت جايگزين محصولات داخلي نشود.  ايجاد جوينت ونچر با توليدكنندگان مطرح خارجي براي توليد فيبر نيز يكي از راهكارهاي بسيار كارآمد و مفيدي است كه مي‌تواند با حمايت دولت عملياتي شود. واقعيت اين است زنجيره تامين فيبرنوري در كشور بدون در نظر گرفتن توليد سخت‌افزار و نرم‌افزار و حتي توليد محتوا كامل و دقيق نخواهد بود. بستر شبكه فيبر نوري زماني ارزش‌هاي واقعي براي كشور ايجاد مي‌كند كه تمام چرخه به‌طور ويژه ديزاين شود.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد - شماره 4094