شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)، مدت‌ها است كه خبرهاي دلهره‌آور از گوشه و كنار دنيا منتشر مي‌شوند. اين روزها تنها ما نيستيم كه با خواندن اخبار مربوط به حملات تروريستي نگراني به سراغ‌مان مي‌آيد، حالا سايه تروريسم بر تمام جهان سنگين شده است. در همين روزهاي گذشته درست قبل از آنكه تهران روز تلخ و پر از وحشت حملات تروريستي را تجربه كند، سه تروريست مردم بريتانيا را به وحشت انداختند. اين در حالي است كه بريتانيا ماه‌هاست راه‌هاي مختلف مبارزه با تروريسم از اقدامات پليسي و احكام زنداني گرفته تا اعمال قدرت‌هاي قانوني شديد و جديدتر را بررسي مي‌كند.
در اين ميان اما يك ايده در اروپا و آمريكا مورد توجه قرار گرفته است؛ شركت‌هاي اينترنتي به شكلي ناخواسته امكانات مختلفي را در اختيار تروريست‌ها قرار مي‌دهند. غول‌هاي تكنولوژي مانند گوگل و فيس‌بوك در كنار پلت‌فرم‌هاي ديگري كه امكان ارتباط تروريست‌ها با يكديگر را آن هم بدون دسترسي سرويس‌هاي امنيتي فراهم آورده‌اند، حالا در اين زمينه متهم هستند. اما گويا اين تنها اتهام اين شركت‌ها نيست. شركت‌هاي تكنولوژي همچنين به خاطر اجازه انتشار اخبار جعلي و غيرواقعي از طرفي و امكان حضور و فعاليت افراد تروريست و طرفداران آنها متهم هستند. اين در حالي است كه شركت‌هاي تكنولوژي در سال‌هاي گذشته معمولا به خاطر مواردي مانند ايجاد امكان سوءاستفاده افراد از قانون كپي‌رايت و همچنين زمينه‌سازي براي پورنوگرافي كودكان، مورد اتهام قرار مي‌گرفتند.در تمام اين موارد، سياستمداران مي‌خواهند شركت‌هاي بزرگ تكنولوژي مسووليت‌پذيري بيشتري در برابر آنچه در شبكه‌هاي آنها رخ مي‌دهد، داشته باشند. آنها حتي اين اجازه را به شركت‌هاي اينترنتي مي‌دهند كه فعاليت‌هاي مشكوك و غيرقانوني را محدود كنند.
شليك به اپليكيشن‌هاي پيام‌رسان
از زماني كه شبكه‌هاي جمع‌آوري داده و اطلاعات شكل گرفته‌اند، افراد زيادي از آنها براي انجام كارهاي غيرقانوني و خلاف سوءاستفاده كرده‌اند. سيستم تلگراف مكانيكي فرانسه در سال 1843 و در جريان يك كلاهبرداري تجاري از كار افتاده بود و اين اتفاق تا دو سال مشخص نشد. حالا اينترنت با ميلياردها نفر كاربر و قدرت پردازش نامحدود، قدرتمندترين شبكه اطلاعاتي جهان است. به همين دليل بايد تمركز بيشتري روي فعاليت خرابكاران و تروريست‌ها در فضاي اينترنت باشد و اين فعاليت‌ها به دقت رصد شود. اين به معناي آن نيست كه بايد اينترنت در ميان خطوط قرمز محدوديت‌ها محصور شود. آزادي آنلاين به خصوص زماني ارزشمند است كه نوآوري‌هاي نامحدود را به همراه مي‌آورد. هر فردي مي‌تواند يك مقاله منتشر كند، يك فيلم يا يك عكس را براي مخاطبان جهاني بارگذاري كند. آزادي و رهايي از مسووليت‌هايي كه ديگر شركت‌هاي رسانه‌اي تحميل مي‌كنند، يك عامل مهم و قابل توجه در صنعت نوپاي شبكه‌ها و رسانه‌هاي اجتماعي است.
با اين حال اما زمان زيادي از روزهايي كه شركت‌هاي تكنولوژي به رشد و پرورش نياز داشتند، گذشته است. اين شركت‌ها در دهه گذشته به ارزشمندترين شركت‌هاي جهان تبديل شده‌اند. همان‌طور كه در اين سال‌ها خدمات مختلف اين شركت‌ها در تمام جنبه‌هاي زندگي روزمره نفوذ كرده، فعاليت آنلاين هم پتانسيل بيشتري براي وقوع جرائم مختلف فراهم كرده است. انواع بدافزارها و باج‌افزارهايي مانند واناكراي، نمونه‌هايي ساده و رايج در اين زمينه هستند. شركت‌هاي تكنولوژي اما از اينكه تركيب تازگي و موفقيت‌هاي تجاري آنها را به هدف راحتي براي سياستمداران تبديل كرده است، ناراضي هستند. در اين ميان افرادي كه قانون‌گذاري جدي براي اينترنت را راه‌حلي ساده براي حل مشكلات پيچيده اجتماعي مي‌دانند، نارضايتي بيشتري را در ميان مديران شركت‌هاي تكنولوژي ايجاد كرده‌اند. شركت‌هاي تكنولوژي اما به دنبال حفظ موقعيت خاص خودشان تاكيد مي‌كنند كه سربازگيري و جذب نيروهاي حامي به‌صورت آنلاين، تنها بخشي از تهديد تروريسم است. اين شركت‌ها همچنين اعلام كرده‌اند كه تنها پلت‌فرم‌هاي اجتماعي هستند، نه منتشر‌كننده و به همين دليل پيگيري و بررسي همه چيز امكان‌پذير نيست.
با اين حال شركت‌هاي تكنولوژي مي‌توانند هر وقت كه بخواهند، اقدام مناسبي انجام دهند. تا پيش از آنكه ادوارد اسنودن اين اسناد را در سال 2013 فاش كند، اين شركت‌ها به شكلي كاملا بي سر و صدا به سرويس‌هاي اطلاعاتي آمريكايي و بريتانيايي براي نظارت بر عملكرد تروريست‌ها كمك مي‌كردند. هر وقت شركت‌ها و بنگاه‌هاي تجاري به دلايلي مانند استفاده از برندشان براي پورنوگرافي، اعمال غيرقانوني و افراط‌گرايي در اينترنت متهم شوند، اين شركت‌هاي تكنولوژي به سرعت پاسخگو هستند. درست مانند شرايط تصادفات رانندگي يا حملات سايبري، امنيت كامل دست‌نيافتني است. با اين حال اما رويكردي بر مبناي دفاع عميق كه تركيبي از تكنولوژي، سياست، آموزش و نظارت انساني است، مي‌تواند خطر و خسارت را به حداقل برساند.
اغلب انگيزه‌هاي تجاري براي شركت‌هاي تكنولوژي جالب توجه بوده و آنها را به واكنش ترغيب مي‌كنند. اگرچه انتشار خبرهاي جعلي رايج است و فرصت‌هايي را براي پر كردن جاي خالي تبليغات ايجاد مي‌كند، اما اين اقدامات براي اعتبار و شهرت غول‌هاي تكنولوژي بسيار نامناسب و اشتباه است. با اين اوصاف است كه گوگل و فيس‌بوك تلاش‌هاي بيشتري براي حذف سايت‌هاي انتشاردهنده اخبار جعلي از شبكه‌هاي تبليغاتي‌شان مي‌كنند و ابزارهاي جديدي براي مشخص كردن مطالب مشكوك، اخطار خوانندگان و مخاطبان به اين شركت‌ها و ايجاد لينك‌هاي ارتباطي با سازمان‌ها و نهادهاي ارائه‌دهنده اطلاعات درست و حقيقي ارائه مي‌كنند.
وقتي انگيزه‌هاي تجاري كافي نباشند، دولت‌ها مي‌توانند وارد عمل شده و شركت‌هاي تكنولوژي را به اعمال قانون ملزم كنند، همان‌طور كه قانون‌گذاران آلماني شركت‌هاي تكنولوژي و اينترنتي را به پرداخت جرايم زيادي تهديد كردند. در يك توافق اختياري و داوطلبانه با قانون‌گذاران اروپايي، شركت‌هاي بزرگ تكنولوژي اقدامي را براي مرور پست‌ها در شبكه‌هاي اجتماعي انجام دادند و در اين اقدام تنها در يك روز دست‌كم 50 درصد از مطالب از سوي كاربران به‌عنوان خطرناك و وحشت‌آور مشخص شدند. آخرين آمار در اين زمينه نشان مي‌دهد كه فيس‌بوك در طول يك روز 58 درصد از مطالب و پست‌هاي خطرناك را شناسايي كرده، در حالي كه اين ميزان در ماه دسامبر گذشته 50 درصد بوده است. توييتر اما حالا 39درصد از مطالب خطرناك و آزاردهنده را در يك روز شناسايي مي‌كند، در حالي كه اين رقم در ماه دسامبر گذشته 24 درصد بوده است. اين ارقام اما در يوتيوب رشد بسيار بيشتري داشته است. ميزان مطالب و پست‌هاي خطرناك و نامناسب در يوتيوب حالا 61 درصد در روز است، در حالي كه اين ميزان در ماه دسامبر گذشته 43درصد بوده است. قوي‌ترين معيار در اين زمينه قوانين جديد هستند. براي مثال در سال 2002 بريتانيا اعلام كرد كه اگر شركت‌هاي ارائه‌دهنده خدمات اينترنتي يا ISPها به سرعت از انتشار مطالب پورنوگرافي كودكان جلوگيري نكنند، متهم خواهند بود. به اين ترتيب ISPها از يك موسسه خيريه براي جمع‌آوري فهرستي از آدرس‌هاي اينترنتي مسدود شده كمك گرفت تا به اين ترتيب روزانه دوبار اين فهرست را به‌روزرساني كند. اين موسسه خيريه همكاري نزديكي با آژانس‌ها و نهادهاي مجري قانون در بريتانيا و خارج از آن دارد. قانون‌گذاران آمريكايي هم در سال‌هاي گذشته اقدامي مشابه را جهت كنترل سوءاستفاده از قانون كپي رايت و حق ثبت اختراع انجام داده‌اند.
با اين اوصاف همان‌طور كه در دنياي آفلاين قانون‌گذاران ملزم به ايجاد تعادل ميان امنيت و آزادي هستند، بايد اين اقدام را در فضاي آنلاين و مجازي هم انجام دهند. شركت‌هاي اينترنتي و تكنولوژي هم براي بقاي خود در دنياي مدرن با خطرات و ملزومات خود، ناگزير هستند مسووليت‌پذيري بيشتري نسبت به چنين اقداماتي داشته باشند.
منبع: روزنامه دنياي اقتصاد - شماره 4067