شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)، نفوذ اينترنت در بين خانوارهاي ايراني به 18/ 52 درصد رسيده و در بين افراد از مرز 44 درصد گذشته است. بيش از ۷۵ ميليون سيم‌كارت فعال و بيش از 30ميليون شماره تلفن ثابت در كشور وجود دارد و همچنين ۱۹ ميليون ايراني از اينترنت موبايل و 8/ 8 ميليون نفر از ADSL استفاده مي‌كنند. تمام اين آمار نشان مي‌دهد ارتباطات به بخش جدايي‌ناپذيري در زندگي‌هاي امروزي تبديل شده و جزو هزينه‌هاي اوليه خانوارهاي شهري قرار گرفته است. به اين ترتيب، در محاسبات هزينه خانوارهاي ساكن مناطق شهري كشور از طرف بانك مركزي، هزينه‌اي هم كه شهرنشينان براي برقراري ارتباط از طريق تلفن، فكس، تلفكس، تلفن همراه و اينترنت صرف مي‌كنند، لحاظ مي‌شود. البته هزينه صرف شده براي اينترنت از سال 91 در محاسبات بانك مركزي گنجانده شده است.

براساس آنچه در نتايج بررسي بودجه خانوار در مناطق شهري ايران سال 1394 بانك مركزي آمده، هر خانوار ساكن شهرهاي ايران در سال گذشته نزديك به 750 هزار تومان صرف خدمات اينترنتي از قبيل پرداخت قبض تلفن، قبض تلفن همراه و خريد بسته‌هاي اينترنتي كرده است.  به عبارت ديگر، 1/ 2 درصد هزينه خانوارهاي ايراني به ارتباطات اختصاص يافت تا به اين ترتيب، آنها 5/ 6 درصد بيش از سال 1393 براي اين دست از خدمات هزينه صرف كنند. در سال 93، هزينه پرداخت‌شده براي خدمات ارتباطي از سوي خانوارهاي ايراني بالغ بر 702 هزار تومان بوده و سهم هزينه ارتباطات از كل هزينه خانوارهاي ايراني در سال 93 نيز حدود 1/ 2درصد برآورد شده است.

گزارش بانك مركزي از شاخص بهاي كالاها و خدمات مصرفي در مناطق شهري ايران در سال گذشته نشان مي‌دهد تورم گروه ارتباطات در سال ١٣٩٤ معادل ٦/ ٣ بود كه نسبت بـه افزايش آن در سال ١٣٩٣ كه معادل ٨/ ١٠ درصد اعلام شد، كاهش قابل توجهي داشت. تغييـرات شـاخص بهـاي اين گروه در ماه‌هاي مختلف سال مورد گزارش نسبت به ماه‌هاي مشابه سال قبل در نوسان بود، به‌طوري كه كمترين افزايش در مردادماه معـادل ٤/ ٤ درصـد و بيـشترين آن در فـروردين مـاه معادل ٥/ ١١ درصد بوده است.  در سـال 1394 از نظـر لـوازم زنـدگي، 8/ 20 درصد خانوارهاي شهرنشين كشور از راديو ضبط و ضبط صوت، 3/ 99 درصـد از تلويزيون، 46 درصـد از ويدئو و دسـتگاه پخـش لوح فشرده، 6/ 46درصد از رايانه، 7/ 11 درصد از دوربين فيلمبرداري و 3/ 95 درصد از تلفن همراه استفاده كرده‌اند. در حالي كه نسبت خانوارهاي شهري داراي ضبط و ضبط صوت در سال 93 حدود 4/ 26 درصد، تلويــزيون2/ 99درصــد، ويدئو و دستگاه پخش لوح فشرده1/ 52 درصد، رايانه3/ 48درصد، دوربـين فيلمبرداري 2/ 13 درصـد و تلفن همراه 2/ 95درصـد بوده است.

رشد هزينه ارتباطات و سهم آن از هزينه كل خانوارها

گزارش بانك مركزي از هزينه خانوارهاي شهري نشان مي‌دهد آنها در يك دهه گذشته به‌طور متوسط 4/ 2 درصد از هزينه سالانه خود را صرف ارتباطات كرده‌اند. در واقع در اين مدت به‌جز يك مورد استثناي رشد منفي در سال 1388، هزينه ارتباطات خانوارهاي شهرنشين روند صعودي داشته و با رشد 9/ 8درصدي اين رشد منفي جبران شده و به رقم 320هزار تومان در سال بعد از آن رسيده تا اينكه در سال 1393 با رشد 7/ 22درصدي از مرز 700 هزار تومان گذشته است. البته خانوارهاي ايراني در سال 1384 تنها حدود 123هزار تومان براي برقراري ارتباطات صرف كردند. با وجود اينكه از سال 1391 كه هزينه اينترنتي به سبد هزينه خانوارهاي ايراني افزوده شد، هزينه ارتباطات حدود 12 درصد رشد كرده و به 440هزار تومان رسيده است، سهم هزينه بخش ارتباطات كمتر از سال گذشته آن است. البته با وجود رشد هزينه‌هاي اين بخش تا 573هزار تومان، سهم آن از كل هزينه خانوارها از 2 درصد فراتر نرفت. براساس اين گزارش، بيشترين سهم بخش ارتباطات از هزينه خانوارهاي شهري مربوط به سال‌هاي 1386 و 1378 است كه هر خانوار شهرنشين 6/ 2 درصد از هزينه خود را كه به ترتيب معادل 258هزار و 298هزار تومان بوده براي خريد خدمات ارتباطي صرف كرده و در همين سال 1386 بيشترين رشد هزينه ارتباطات خانوارها كه معادل 1/ 58درصد بود، روي داده است.

رابطه هزينه ارتباطات با درآمد خانوار

بخشي از گزارش بانك مركزي درباره هزينه خانوارهاي شهري كه به رابطه هزينه‌ها و دهك‌هاي درآمدي شهرنشينان اشاره دارد، نشان مي‌دهد بين هزينه صرف‌شده براي بخش ارتباطات با دهك‌هاي درآمدي شهرنشينان رابطه مثبت و مستقيمي وجود دارد؛ به‌طوري كه براساس گزارشي كه برمبناي داده‌هاي سال 93 منتشر شده شهروندان در دهك‌هاي بالاي درآمدي هزينه بيشتري را براي خدمات ارتباطاتي صرف كرده‌اند.  رقم صرف شده براي خدمات ارتباطات از سوي خانوارهاي دهك دهم درآمدي در سال 1393 حدود يك ميليون و 680هزار تومان معادل 6/ 1درصد درآمد آنها بوده در حالي كه هزينه ارتباطات دهك اول 197هزار تومان معادل 8/ 2درصد درآمد آنها بوده و اين در حالي است كه سهم هزينه اين بخش از هزينه كل خانوارها روند نزولي دارد، يعني با افزايش درآمد خانوارها، آنها سهم كمتري از درآمدشان را صرف هزينه خدمات ارتباطي مي‌كنند.

همان‌طور كه آمارهاي اين گزارش نشان مي‌دهد سهم هزينه ارتباطات از هزينه كل خانوارها به‌طور متوسط 1/ 2درصد است، در حالي كه خانوارهاي حاضر تا دهك هشتم درآمدي بيش از اين نسبت براي خدمات ارتباطاتي پرداخت مي‌كنند. روي ديگر سكه اين رابطه هزينه بخش ارتباطات خانوارها با درآمد آنها نشان مي‌دهد هرگونه سياست حذف يارانه‌ها يا افزايش قيمت مانند افزايش قيمت خط ثابت تلفن، افزايش هزينه مكالمه يا ارسال پيامك و افزايش بهاي اينترنت با تحميل فشار مالي به اقشار ضعيف در دهك‌هاي درآمدي پايين همراه است. البته در اين ميان، دولت با كاهش قيمت اينترنت و جبران اين كاهش درآمد از طريق افزايش ساير خدمات مانند بالا بردن قيمت خطوط تلفن ثابت، آن هم در زماني كه سبك زندگي مردم تغيير يافته و آنها مايل به استفاده از اينترنت به جاي ساير وسايل ارتباطي هستند، سياست قابل قبولي را پيش گرفته است. با اين حال، پايين بودن كيفيت و سرعت خدمات اينترنتي كه در حال حاضر ارائه مي‌شود، باعث شده اين سياست‌هاي مثبت دولت يا پايين بودن قيمت اينترنت در ايران نسبت به ساير كشورها نتواند رضايت شهروندان را جلب كند.

منبع: روزنامه دنياي اقتصاد - شماره 3882