شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- تاريخچه استفاده از پست الكترونيكي يا ايميل (Electronic Mail) به پيش از ابداع و استفاده از آرپانت (ARPANet) يا پدرخوانده اينترنت امروزي باز مي گردد. سالها بود كه تنها راه رساندن پيام به ديگران استفاده از سيستم انتقال فيزيكي كاغذ از طريف راه هاي مواصلاتي مرسوم بود. در دوران قديم با استفاده از اسب و كبوتران نامه بر و در دوران مدرن به وسيله  قطار و هواپيما.

تاريخچه پست الكترونيكي – شروع راه
با ساخت كامپيوترهاي اوليه در دهه ۶۰ ميلادي روش جديدي براي رساندن پيغامها به ديگران ابداع شد. در اين روش كه در واقع بر پايه ساختار درختي پوشه ها يا File Directory بود براي رساندن پيغام به شخص موردنظر محتويات پيغام در قسمت فايل هاي شخص موردنظر كپي مي شد و هر وقت كه گيرنده پيام به دستگاه دسترسي پيدا مي كرد محتويات پيغام به نمايش در مي آمد. اين نمونه ابتدايي در واقع اولين سيستم پيغام رساني الكترونيكي بود.

 اولين بار در ميانه دهه ۱۹۶۰ ميلادي و در دانشگاه تكنولوژي ماساچوست كشور ايالات متحده آمريكا (Massachusetts Institute of Technology) از سيستمي به نام MAILBOX استفاده شد. همچنين نرم افزار ساده اي به نام SNDMSG نيز نوشته شده بود كه به تبادل پيغام ها مي پرداخت.

مشكل اصلي اين سيستم اين بود كه تنها امكان تبادل پيغام بين كاربران يك دستگاه كامپيوتر مشترك وجود داشت و هنوز راهي براي ارتباط پيدا كردن با كاربران كامپيوترهاي ديگر وجود نداشت.

آرپانت (ARPANet)
 در اوايل دهه ۱۹۷۰ ميلادي وزارت دفاع ايالات متحده آمريكا به منظور متصل كردن دانشگاه ها و مراكز تحقيقاتي كل كشور اولين شبكه كامپيوتري را كه بر اساس سيستم جابجايي بسته هاي اطلاعاتي بين دو دستگاه كامپيوتر كار مي كرد را معرفي نمود. اين سيستم  كه توسط  دونالد داويس (Donald Davies) دانشمند و محقق علوم كامپيوتري بريتانيايي و لارنس رابرتس (Lawrence G. Robert) دانشمند آمريكايي طراحي و اجرا شد آرپانت (ARPANet يا Advanced Research Project Agency Network) نام داشت.

ابتدا قرار بود از اين سيستم فقط براي همان منظور اوليه يعني اتصال مراكز علمي به همديگر استفاده شود اما با مشاهده قابليت ها و ويژگي هاي قابل توجه آن آرپانت بستري شد براي تشكيل اينترنت امروزي و استفاده از پروتكل HTTP. با متصل شدن دستگاه هاي كامپيوتري به همديگر بوسيله شبكه بزرگ آرپانت مشكل انتقال پيغام ها كه در گذشته فقط به كاربران يك كامپيوتر خاص محدود بود از بين رفت. بطوريكه در اواسط دهه ۷۰ ميلادي بيش از ۷۵ درصد حجم ترافيك آرپانت توسط پست الكترونيكي يا ايميل اشغال شده بود. همچنين هزاران نفر از كاربران اين شبكه نيز از كاركنان وزارت دفاع و همچنين اعضاي ارتش ايالات متحده آمريكا بودند.

ابداع آدرس پست الكترونيكي
از اينجا به بعد بود كه همراه با سير تكامل كامپيوترها و ارائه كامپيوترهاي خانگي سرعت پيشرفت اين سيستم پيغام رساني نيز بسيار زياد شد. در سال ۱۹۷۲ محققي به نام ريمنوند تاميلسون (Raymond Samule Tamilson) برنامه نويس جوان آمريكايي كه جزو سرويس دهندگان شبكه آرپانت بود سيستم استاندارد ايميل امروزي را ابداع نمود.
همانطور كه براي ارسال يك نامه فيزيكي به آدرس گيرنده نياز بود و با توجه به زياد شدن تعداد كاربراني كه از اين سيستم استفاده مي كردند  لازم بود تا هر شخصي بطور خاص با يك نام شناسايي خاص و ساده مشخص شده و داراي يك آدرس منحصر بفرد باشد. ريموند تاميلسون با انتخاب كاراكتر at بر روي كيبورد كامپيوتر با نشانه @ و اختصاص بخش سمت چپ نشانه به نام كاربر و بخش راست به نام كامپيوتر مورد استفاده كاربر سيستمي را براي نامگذاري انتخاب نمود كه تا به امروز نيز ادامه دارد. به اين ترتيب بود كه آدرس پست اكترونيكي با استانداردي كه امروز مي شناسيم بوجود آمد.

دهه نود – سالهاي طلايي
 با راه يافتن كامپيوترهاي شخصي به داخل خانه ها و همه گير شدن شبكه آرپانت كه حال با استفاده از پروتكل HTTP براي صفحات گرافيكي وب و استاندارد SMTP براي سرويسهاي پست الكترونيكي به شبكه جهاني اينترنت تبديل شده بود‚ واسطه سريع و كم هزينه اي به نام پست الكترونيكي براي رساندن پيغامها به ديگران بوجود آمد. اين مديوم جديد در اواسط دهه ۱۹۹۰ ميلادي تقريبا بطور كامل سيستم قبلي انتقال پيام و ارسال پيغام از طريق نامه هاي كاغذي را از گردونه خارج كرد و با توجه به تقريبا آني بودن و مقايسه آن با ارسال در كسري از ثانيه پست الكترونيكي لقب پست حلزوني (Snail Mail) را به آن نسبت داد.

شركت هاي بزرگ مخابراتي آمريكا از جمله شركت اي. تي. اند. تي AT&T و آمريكن آن لاين AOL كه همگي سرويس هاي اتصال به شبكه جهاني اينترنت را ارائه مي دادند علاوه بر ارائه سرويس هاي تلفني خود به كاربران آدرس پست الكترونيكي با نام انتخابي را ارائه ميدادند و آدرس پست الكترونيكي به بخشي جدا ناپذير از نوشته هاي بر روي كارتهاي ويزيت اشخاص و شركتها و همچنين سريع ترين و مطمئن ترين پل ارتباطي بين افراد تبديل شد.

نرم افزارهاي گوناگوني نيز براي استفاده ساده تر از پست الكترونيكي طراحي شدند. برنامه هايي براي مديريت نامه ها و مرتب كردن و يا نرم افزارهايي براي دسترسي خارج از شبكه يا آف لاين (Offline) به صندوقهاي پست الكترونيكي با ظاهر ها مختلف و چذاب تر و كاربر پسند تر.
با ورود شركتهايي همانند بخش سرويس هاي اينترنتي شركت مايكروسافت (Microsoft) يعني ام. اس. ان (MSN) و ياهو! (YAHOO) در اواسط دهه ۱۹۹۰ ميلادي به حوزه خدمات پست الكترونيكي و ارائه صندوقهاي پستي رايگان به كاربران‚ رقابت بر سر تعداد كاربران نيز شروع شد. اين شركتها با ارائه خدماتي از قبيل فضاي بيشتر براي ذخيره تعداد بيشتري نامه الكترونيكي و يا امكان پيوست نمودن فايل هاي كامپيوتري با حجم هاي محدود و مشخص هر روز بيش از روز قبل قابليتهايي را به كاربر ارائه مي كردند.

در انتهال دهه ۱۹۹۰ ميلادي شركت گوگل (Google) كه درحال حاضر از بزرگترين شركتها در حوزه اينترنت و فن آوري است با ارائه سرويس پست الكترونيكي خود به نام جي. ميل (GMail) انقلابي در عرصه سرويس هاي پست الكترونيكي بوجود آورد. اختصاص فضاي فوق العاده زياد ۱۰۰ مگابايت در دوراني كه حجيم ترين هارد ديسك كامپيوتريهاي خانگي نهايتا قابليت نگهداري ۱ گيگا بايت اطلاعات را داشت قدمي فراتر از تصور و بسيار اغوا كننده بود. با همين ترفند بود كه شركت گوگل توانست البته اين سرويس در ابتها كاملا” قابل دسترسي نبود و براي عضويت در آن مي بايست ابتدا كسي كه نام كاربري و پست الكترونيكي شركت گوگل را دارد كاربر جدبد را دعوت كند.

ورود اينترنت و پست الكترونيكي به ايران
اواسط دهه ۱۳۷۰ هجري شمسي ايران نيز با اين موج عظيم جهاني همراه شد و پاي شبكه جهاني اينترنت و پست الكترونيكي نيز به داخل كشور راه يافت. اگرچه هميشه سرعت و قابليتهاي اينترنت در ايران چندين سال عقب تر از كشورهاي حتي متوسط بود. در ايران شركتهايي مثل شركت ندا رايانه و شركت پارس آن لاين از پايه گذاران نسل جديد ارتباطاط جهاني با ارائه سرويس اينترني تلفني يا Dial-Up و اينترنت آفلاين‚ سرويس پست الكترونيكي را به كاربران معرفي كردند. هرچند قيمت استفاده از اين سرويس ها نسبت به در آمد متوسط جامعه بسيار زياد بود و اغلب افرادي كه از امكانات مالي خوبي بهره مند بودند توانايي استفاده از اين سرويسها را داشتند.

كاربران مجبور بودند با استفاده از مودم هاي عموما اكسترنال (External) شماره سرويس دهنده مورد نظر را با استفاده از برنامه هاي اتصال شبكه اي از جمله نرم افزار پي. سي. اني ور (PCAnywhere) شماره گيري نموده و پس شنيدن بوقهاي گوشخراش به شبكه محلي خود متصل بشوند. محيط كاربري با توجه به نبود سيستم عامل گرافيكي ويندوز(Windows)  تحت سيستم عامل داس (DOS) شركت مايكروسافت اچرا مي شد. گرافيك صفحه متني و معمولا در سايز ۳۲۰ پيكسل در ۲۴۰ پيكسل با تعداد رنگ ۱۶ تا ۲۵۶ رنگ بود.

كاربران بطور آف لاين به سرويس پست الكترونيكي خود دسترسي داشتند. به اين صورت كه پست الكترونيكي توسط كاربر و در محيط شبكه محلي نوشته مي شد. سپس شبكه محلي جداكانه به شبكه جهاني اينترنت متصل شده و نامه هاي الكترونيكي را ارسال مي كرد. در مورد دريافت ايميل نيز پروسه به همين صورت بود. كاربر به شبكه محصلي متصل مي شد و در صورتيكه نامه الكترونيك دريافت شده بود از طريق شبكه محلي خود آن را به حساب خود انتقال داده و به صورت آف لاين به مشاهده آن مي پرداخت.

در واقع اين شبكه هاي محلي تلفني اولين شبكه هاي اجتماعي كاربران بودند كه براي اولين بار باعث شدند كاربران بدون اينكه شناخت فيزيكي از همديگر داشته باشد به تبادل اطلاعات و تجربيات بين همديگر بپردازند.

با وجود سختي و كند بودن سرعت اينترنت (حداكثر ۱.۵ كيلوبايت در ثانيه در سال ۱۳۷۵) راه كاربران خانگي به اينترنت باز شد. طي چند سال پس از آن و با تاسيس شركتهاي مختلف و عمومي تر شدن و در نتيجه ارزان تر شدن هزينه استفاده از خدمات اينترنت و تبديل شدن كامپيوتر خانگي از يك دستگاه گرانقيمت به يكي از ملزومات خانگي دسترسي كاربران به اينترنت و استاندارد http ساده تر شد.

با معرفي مودم هاي ۵۶K كه قابليت دريافت اطلاعات تا حداكثر ۶ كيلو بايت در ثانيه را داشتند اينترنت به يكي از پر مصرف ترين خدمات مخابراتي تبديل شد. در سالهاي اخير نيز با همه گير شدن سرويسهاي در حال حاضر قديمي ADSL كاربران ايراني در كنار ۱ ميليارد كاربر ديگر پست الكترونيكي در حال استفاده از اين بزرگترين سرويس اينترنتي جهان يعني پست الكترونيك (E-Mail) هستند.

البته در چند سال اخير شركتهاي ارائه خدمات اينترنتي مثل شاتل با ارائه سرويسهايي با سرعت خوب و قابل قبول حتي در سطح جهاني و ارائه خدمات بي سيم براي كاربران خانگي مشكل عدم وجود زير ساخت مناسب در سيستمها مخابراتي دولتي و نظامي را بر طرف كرده اند. اما هنوز براي دريافت يك سرويس مناسب در سطح جهاني بايد مبلغي در حدود ۱ ميليون تومان در سال پرداخت كرد.

در مطلب بعدي به معرفي تعدادي از بزرگترين و محبوب ترين سرويس دهندگان رايگان پست الكترونيك در سطح جهان و ايران خواهيم پرداخت.
منبع : تكرا