شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- سرويس يادداشت و مقاله «كانون سبحان» – علي رستمي : روابط عمومي در گذر تاريخ را مي ‏توان در امپراتوري‏ هاي باستاني مانند ايران، مصر، هند و چين رديابي كرد. روابط عمومي قدرتي چهارهزار ساله دارد. اين ريشه ‏ها شامل تأسيس ساختمان‏ ها، مجسمه ‏ها، بت ‏ها و نظام‏ هاي ارتباطي دولتي، در جوامع باستاني بسيار تكامل يافته، هستند. تدفين تشريفاتي رهبران حتي به عنوان خدايان، جزيي از تاريخچه روابط عمومي است. در تمامي جوامع باستاني، مجسمه ‏ها و ساير اشكال كنده ‏كاري شده به نحو گسترده‏ اي براي نماياندن خصوصيات و شخصيت رهبران دولتمرد مذهبي مورد استفاده قرار مي‏ گرفتند. سكه ‏ها، اغلب حاوي برخي آرم ‏ها يا تصاوير چهره به عنوان راهي براي برابر كردن شخصيت يا تصوير با هويت ملي يك ملت بود.

پيشينه روابط عمومي شامل تمامي منابع قدرت است. قدرت نه تنها براي رساندن مفهوم، بلكه براي پرورش احساس وفاداري، تسليم، تبعيت و شناسايي نشان داده مي ‏شود. صحيح نيست كه بگوييم قدرت امپراتوران، شاهان، سلاطين، فرعون ‏ها و ساير افراد با نفوذ همواره ناخوشايند بوده و تبعيت از آنها تضمين شده نبود. تمدن‏ها، اغلب هنگامي كه مردم با همكاري يكديگر، كشاورزي، علم و هنر را خلق كردند، ظاهر شدند.

دولت‏ هاي مركزي قدرتمند، منبع نيروي جمعي براي پيشبرد تحقيقات، فناوري و تجارت مورد نياز بودند. برخي محققان اين امر را به عنوان جزيي از روابط عمومي دين و دولت مي ‏دانند. بسياري از ريشه‏ هاي روابط عمومي توسط شاهان ايران و امپراتوري‏ هاي چين، ژاپن و كره بنيان نهاده شدند. مراسم تذهيب، حمايت از ابتكارات، سفر، كشاورزي، تحقيق و نيز نمايش نظامي ريشه و وظيفه روابط عمومي در اين تمدن ‏هاي كهن بوده است. ساختمان‏ هاي باشكوه، صنعت و حرفه و فاصله مكاني باعث جدايي فرمانروايان از مردم شده بود. آنچه مردم مي‏ شناختند و به آن اعتقاد داشتند، اغلب ناشي از جار زدن و بيانيه‏ هايي بود كه توسط فعاليت ‏هاي روابط عمومي آن دوران منتشر مي‏ شد. اين فعاليت‏ ها ممكن بود شامل مأمور كردن شاعران، حكيمان و آوازخوانان باشد. جار زدن‏ هاي عصر باستان، نمونه‏ هايي نظير بيانيه‏ هاي عصر جديد دارند كه توسط سخنگويان و منشي‏ هاي خبري رياست جمهوري صورت مي‏ گيرد.

نشانه ‏هاي قدرت و ارتباطات الهام بخش، ابزارهايي هستند كه به دقت بر روي آنها كار شده بود و پيشينه نشان شركت‏ ها و موسسات امروز است.

نمايش ‏هاي قدرت، بخشي از تاريخ انساني هستند. رهبران، تحت هر عنواني، اهميت ايجاد و انتشار نشانه ‏هاي قدرت را درك كرده ‏اند. چنين نشانه‏ هايي حداقل داراي دو هدف هستند كه عبارتند از تقويت هويت و وفاداري افراد معتقد و ديگري گسترش ترس و تسليم دشمنان رژيم حاكم. رنگ‏ ها، بخش مهمي از اين نوع نمايش قدرت هستند.

رومي ‏ها استادان رويداد هستند، هزاران نفر از مردم شاهد رژه ‏هاي طولاني پيروزي بودند. مياديني بزرگ ايجاد شد و گلادياتورها زندگي و مرگ را به نمايش مي ‏گذاشتند. تماشاخانه ‏هايي كه نشان مي ‏داد چگونه امپراتور و مردم مي ‏توانند تصميمات قطعي و نهايي را بگيرند. هدف از اين نمايش‏ ها نه فقط شناخته شدن نزد مردم روم، بلكه نشان دادن ميزان قدرت روم بود.

مجسمه‏ ها، حكاكي ‏ها و نقاشي‏ ها همگي تبلور و نمايش شخصيت‏ هاي مختلف بود. همان طور كه حمورابي قانوني را نوشت و بر سنگي حك كرد و در ميدان شهر گذاشت تا اطلاع ‏رساني شود.

ظهور دموكراسي، دروازه‏ هايي را به روي ديگر پيشينيان روابط عمومي مدرن گشود.

استفان لانگتون (Stephan Langton) اسقف اعظم شهر كانتر بود. وي در سال ۱۲۱۵ بنا به دلايل مختلف؟ هستند او گروهي از بزرگمردان را بسيج كرد تا با دادن اولتيماتوم به شاه در مقابل او ايستادگي كنند.

حوادثي كه به جنگ استقلال آمريكا منجر شد، زمينه را براي ظهور روابط عمومي مدرن مهيا كرد. اين تلاش شامل استفاده از تمامي اشكال ارتباطات دسته جمعي آن زمان بود و تصاوير، شعارها و تمثيل ‏ها را معرفي مي‏ كرد. در اين تلاش، از كارتون استفاده مي‏ شد. شواهد روشني در مورد آنچه با گذشت قرن بيستم «تبليغات» خوانده شد، در انتشار و ترويج مستمر انقلاب وجود داشت. مستعمره‏ نشين‏ ها از جزوه‏ ها و اوراق عريض روزنامه و نشان‏ هاي هوشمندانه ‏اي همچون تمثال‏ هاي سوخته استفاده كردند.

در ميان اين همه پيشينه ‏هاي مذكور، منشاء واژه روابط عمومي مبهم است. توماس جفرسون (Thomas Jefferson) سومين رييس‌جمهور آمريكا در سال ۱۸۰۷ در بيانيه خود درباره اطلاعات دولت از مردم، عموم را با روابط تركيب كرد. در قرن ۱۸ و ۱۹، رقابت‏ هاي ورزشي ميان دانشگاه‏ها جمعيت را به سوي اطلاع‏ رساني از طريق رسانه‏ ها جلب كرد و به صورت رسمي و بدون هيچ بحثي واژه روابط عمومي به نحوي معين و كاربردي با نامگذاري بخش ‏ها و فعاليت ‏ها توسط صنعت راه ‏آهن در اواخر قرن ۱۹ بكار برده شد.

اكنون حرفه روابط عمومي با توجه به نام و سابقه طولاني خود، قادر است با پالايش روش ‏ها و تحت تأثير فناوري‏ هاي ارتباطي نوظهور و متغير، حاصل قرن ‏ها فعاليت را برداشت كند.

علي رستمي مدرس و كارمنددانشگاه