شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- رنگ ها روح دارند و رنده اند، رنگ ها كلمه اند و همچون كلمات سخن مي گويند ، پس براي آنكه از رنگ ها و دورن مايه آنها بتوانيم در ارائه پيام هاي بصري بهترين استفاده را نمائيم با بحثي كلي در مورد رنگ تا حدودي با آن آشنا مي شويم.

در سال 1676 نيوتن با استفاده از منشوري مثلث القاعده نور سفيد خورشيد را به طيفي از رنگ ها تجزيه كرد كه 7 رنگ معروف ( بنفش ، نيلي ، آبي ، سبز، زرد، نارنجي و قرمز ) بوجود آمد . كه اگر اين هفت نور رنگي را مجددا با هم تركيب كنيم ( از طريق عدسي همگرا ) به نور سفيد دست مي يابيم.

از اين رنگ هاي بوجود آمده در نور سه رنگ آبي ، زرد، و قرمز به عنوان رنگ هاي اصلي شناخته شده اند كه در كار نقاشي و رنگ آميزي از تركيب اين سه رنگ ، رنگ هاي ديگر بوجود مي آيند.
زرد+ قرمز = نارنجي
آبي + زرد = سبز
آبي + قرمز = بنفش

در گروه رنگ ها به سه رنگ قرمز ، زرد و آبي رنگهاي اصلي يا اوليه و به رنگ هاي نارنجي، سبز، و بنفش رنگ هاي ثانويه مي گويند.

رنگ ها در ارتباطات بصري از سه نظر قابل بررسي و تحقيق هستند:
1- نوع رنگ : CHROMA

ساختمان كامل رنگ ها را معمولا با كشيدن چرخه رنگ نمايش مي دهند ، به اين ترتيب كه سه رنگ اصلي را به فواصل مساوي روي چرخه قرار مي دهند و فواصل بين آنها را با درجات مختلف مخلوط شده آنها پر مي كنند ، رنگ ها بر اساس آنكه در چه مكاني از اين طيف قرار داشته باشند اثرات بصري مختلف دارد ، رنگ زرد بيش از همه به نور و گرما نزديك است تحرك و حالت عاطفي در رنگ قرمز مشاهده مي شود و آبي حالتي ملايم و بي حركت دارد.

در يك اثر بصري رنگ قرمز و زرد حالت انبساط و گسترش دارند، حال آنكه رنگ آبي حالت انقباض و سكون دارد . علت برجسته به نطر رسيدن رنگ زرد و قرمز در زمينه يك اثر و تو رفتگي و عمق دار جلوه كردن رنگ آبي همان كيفيات ذكر شده است.

2- ميزان اشباع : SATARATION
جنبه دوم قابل بررسي در مورد رنگ ها ميزان اشباع است . منظور از اشباع بودن رنگ ، ميزان خلوص نسبي آن است –وجود خاكستري يا سياه شده باعث كاهش خلوص رنگ مي شود – اصطلاحا به حالت ناخالصي رنگ ها ، لفظ چرك اطلاق مي گردد . رنگ هاي چرك در مقايسه با رنگ هاي اشباع شده داراي درخشش و وضوح كمتري هستند ، ولي رنگ هاي اشباع با خالص بسيار ساده و جذابند، اين نوع رنگ بيشتر مورد توجه قرار مي گيرد – هر چه درجه اشباع رنگ بالاتر باشد حامل باري عاطفي تندتري است و هرچه از ميزان اشباع آن بكاهيم بار عاطفي رنگ كم و آرامتر مي شود، در نتيجه انتخاب ميزان اشباع بودن رنگ بستگي و منظور خاص دارد كه طراح در ارتباط بصري دنبال مي كند.

3- ميزان درخشندگي رنگ :
سومين مطلبي كه درباره رنگ بايد بررسي شود به جنبه غير رنگي بر مي گردد و آن عبارت است از ميزان درخشندگي آن. در اينجا تأكيد كنيم كه اين ميزان درخشندگي به زمينه رنگ بستگي دارد.

مربعي زرد را روي زمينه سفيد نگاه كنيم ، رنگ زرد تيره تر و لطيف تر و ظريف تر به نظر مي آيد ، در حاليكه روي زمينه سياه رنگ زرد حالتي سرد و درخشنده و مهاجم وار مي گيرد . يا قرمز روي سفيد بسيار تيره تر ديده مي شود در حالي كه روي سياه گرمايي نوراني ساطع مي كند . آبي روي سياه درخشندگي خاص ولي روي سفيد تيرگي و عمق دارد.

رنگ هاي سرد و گرم
در حوزه حس بصري رنگ ، حرارت رنگ را مي توان تشخيص داد ، تجربه نشان داده است كه بيت دو آتليه كه يكي با رنگ آبيس –سبز و ديگري با قرمز – نارنجي رنگ شده باشد 5 تا 7 درجه حرارت يا برورت از طريق ذهني احساس مي شود، به عبارتي ديگر كساني كه در آتليه سبز هستند در 15 درجه سانتي گراد احساس سرما مي كردند ، اما در اتاقي با رنگ قرمز – نارنجي تا 11 در جه سانتي گراد نيز احساس سرما نمي كردند.
رنگ هاي گرم :
زرد
زرد – نارنجي
نارنجي – قرمز
نارنجي
قرمز
قرمز- بنفش
آبي – سبز به عنوان قطب سرد
قرمز- نارنجي به عنوان قطب گرم دو قطب مهم گرم و سرد تلقي مي شوند

رنگ هاي مكمل
اگر سه رنگ اصلي ( قرمز و آبي و زرد را با يكديگر تركيب كنيم ، رنگ مات خاكستري بوجود مي آيد ، در واقع اين سه رنگ براي ايجاد رنگ خاكستري مكمل يكديگر هستند – اگر مدتي مشخص به يكي از رنگ هاي اصلي خيره شويم و بهدي چشم را به صحفه خالي بدوزيم در پس زمينه ديد ما تركيب دو رنگ ديگر به نظر مي رسد . پس خصوصيات رنگ هاي مكمل آن است كه اگر مدتي به يك رنگ خيره شويم و بعد جاي ديگري را نگاه كنيم رنگ مكمل آن به چشم مي آيد – مثلا اگر به يك صفحه خاكستري كه دايره اي قرمز رنگ روي آن است مدتي خيره شويم و بعد به يك صفحه خاكستري تنها نگاه كنيم رنگ سبز روي صفحه به چشم مي آيد.

هماهنگ كردن رنگ ها يا بست كردن
والد هرينگ ewald hering فيزيولوژيست مي گويد: خاكستري ملايم يا مات از نظر بينائي و اثر آن روي دستگاه چشم به اين معني است كه جذب آن توسط چشم و تبديل آن به حالتي ديگر برابر مي باشد، به عبارتي ديگر رنگ خاكستري ملايم باعث ايجاد تعادل در چشم مي شود ، او نشان مي دهد كه چشم و مغز نيازمند خاكستري ملايم است و كمبود آن باعث ناراحتي چشم مي شود – اگر چشم به مربعي خاكستري بدوزيم و بعد به جاي ديگر نگاه كنيم بر عكس رنگ هاي ديگر كه مكمل آن جلوي چشم مي آيد باز هم خاكستري خواهيم داشت و اين بر تعادل چشم و روح تأثير مي گذارد.
پس براي ست كردن بايد از رنگ هاي مكمل استفاده كرد.
رنگ قرمز را با زرد و آبي يا ( زرد + آبي = سبز ) سبز
آبي را با زرد و قرمز يا ( زرد +قرمز= نارنجي ) نارنجي
زرد را با قرمز و آبي يا ( قرمز + آبي = بنفش ) بنفش
 

روانشناسي رنگ
رنگ هاي مختلف مي توانند اثرات گوناگون بر درك و احساس انسان داشته باشند. بازرگاني ، مهماناني را براي شام دعوت كرد –مهمانان به هنگام ورود بوي اشتها آور غذا را كه از آشپز خانه متصاعد بود استشمام كرده و همگي مشتاقانه منتظر شام بودند – وقتي ميهمانان دور ميز نشستند ميزبان آپارتمان را غرق در نو قرمز كرد – در نور قرمز گوشت اشتها آور جلوه كرد . اما اسفناج سياه و سيب زميني ها قرمز روشن شدند – پيش از آنكه مهمانان از حيرت به خود آيند نور قرمز به نور آبي تبديل شد ، كباب منظره گنديده به خود گرفت و سيب زميني ها كپك زده به نظر مي رسيد و وقتي نور زرد تابيده شد و رنگ نوشابه ارغواني به رنگ متهوع روغن كرچك تبديل شد عده اي از بانوان برخاسته و اطاق را ترك كردند . اگر چه همه مي دانستند كه اين تغييرات فقط به دليل تغيير رنگ نور است اما با اين وجود كسي به فكر خوردن نبود ، ميزبان با خنده دوباره نور سفيد را روشن كرد و بزودي روحيه شاد به مجلس باز گشت.

رنگ زرد نور افشان ترين ، در ميان همه رنگ هاست ، و اين خصلت خود را اگر با خاكستري ، سياه يا بنفش سايه وار كنيم از دست خواهد داد ..... طلايي بالاترين درجه ارتقا است پس زرد خالص از نظر سمبوليك به معني تيز هوش و سريع الانتقال است و مفهوم هايي از اين قبيل درك ، دانش و معرفت را بيان مي كند – اگر رنگ زرد را رقيق كنيم مفهوم آن بيان رشك ، خيانت، كذب ، ترديد و بي اعتمادي است و اگر غليظ كنيم شادي بخش و مسرت انگيز است.

رنگ زرد در مجاورت رنگ هاي ديگر مفاهيم مختلف را راائه مي كند ، اگر روي صورتي باشد ، درخشش آن خفيف مي شود و اگر روي نارنجي باشد خالص تر و روشن تر است ، اين دو رنگ همراه با هم مانند يك خورشيد نيرومند و پر صلابت به نظر مي آيند . زرد روي سبز موجب درخشندگي سبز مي شود.

قرمز در حلقه رنگ ها نه مايل به زرد است و نه مايل به آبي اين رنگ بسيار قابل انعطاف بوده و ويژگي هاي مختلفي دارد. از نظر تجسم مادي قرمز فعال و از نظر معنوي بي تفاوت است – قرمز وقتي به زردي يا آبي گرايش يابد بسيار حساس است.

قرمز – نارنجي متراكم و كدر است و چنان داغ كه انگار مملو از گرما و حرارت دروني است – عشق جسماني با رنگ قرمز – نارنجي نشان داده مي شود . آبي – قرمز نشانه عشق غير مادي و معنوي است . قرمز – نارنجي شرور و خبيث و روي سياه به نظر مي آيد و صورتي دل انگيز و ملكوتي

آبي خاص رنگي است كه در آن رد و نشاني از زرد يا قرمز وجود ندارد از نظر تجسم مادي آبي هميشه بردبارو منفعل اسا ليكن از نظر معنوي هميشه فعال آبي هميشه سرد است و درون گرا و در خود فرو رفته – آبي معرف دستگاه عصبي است. آبي در جو زمين از روشن ترين نيلي تا عميق ترين آبي سياه در آسمان شب هوبداست – آبي روح انسان را با نردبان ايمان به دوردست ترين جايگاه تعالي مي برد – آبي روي زرد فاقد درخشش است، تا جايي كه هوش و تحول غلبه دارد، ايمان تيره و تار است – آبي روي سياه با نيروي خالص و روشن مي درخشد – جايي كه جهالت سياه سلطه دارد، آبي ايمان همچون نوري مي درخشد و آبي روي سبز ملايم به سرخي كشيده مي شود.

سبز حد واسط زرد و آبي است – بر اساس اينكه بيشتر رنگ آبي است يا زرد ويژگي هاي مفاهيم آن متفاوت است. سبز رنگ عالم گياهان است ( اگر نسبت زردو آبي مساوي باشد ) با روري ، خشنودي ، آرامش و اميد مفاهيم رنگ سبز است و اگر سبز به زردي و يا يكي از رنگ هاي طيف زرد – سبز گرايش يابد – جواني و نيروي بهار طبيعت را احساس خواهيم كرد – در يك صبح بهاري يا اوايل تابستان بدون رنگ زرد – سبز –بدون اميد و وجدو شعف است . اگر سبز به آبي گرايش پيدا كند كيفيت معنوي و روحاني آن افزايش مي يابد – در دنياي رنگ آبي – سبز سرد و منجمد و حالت شديد و تهاجمي دارد.

نارنجي حاصل اختلاط زرد و قرمز، كانون بالاترين تحرك درخشان رنگ ها به شمار مي رود، در فضاي مادي درخشش خورشيدي دارد و بالاترين گرما و انرژي را نارنجي مايل به قرمز بدست مي آورد وقتي نارنجي را با سياه مخلوط كنيم به قهوه اي كدر – خاموش، خشكيده و پژمرده تبديل مي گردد ولي با روشن كردن قهوه اي مايه اي از بژ يا نخودي بدست مي آيد كه اگر در داخل بناها به كار رود محيطي گرم و آرام ايجاد مي كند.

تثبيت بنفش به طور كتمل و به نحوي كه نه متمايل به قرمز باشد و نه مايل به آبي بسيار دشوار است. نقطه مقابل و متضاد رنگ زرد كه رنگ آگاهي و شعور است رنگ بنفش است، كه رنگ ناخودآگاهي و بي خبري است، بنفش بر حسب تيرگي و روشني حالات مرموز خيال انگيز و گاهي جابرانه و تهديد آميز دارد، وقتي بنفش در مقياس و سطح وسيع لرائه شود به وضوح هراس انگيز و ترس آور است.

منبع مرجع:  شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)