شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- مديرعامل خبرگزاري‌هاي فارس و ايرنا با حضور در يك برنامه تلويزيوني به بررسي عملكرد رسانه به ويژه از لحاظ اخلاقي در انتشار اخبار مربوط به انتخابات مجلس شوراي اسلامي و خبرگان پرداختند.
به گزارش خبرنگار بخش رسانه ايسنا، شنبه (17 بهمن ماه)، محمد خدادي (مديرعامل ايرنا) و نظام‌الدين موسوي (مديرعامل فارس) با حضور در برنامه «متن حاشيه» به بررسي عملكرد رسانه‌ها در انتخابات پرداختند.
سوالاتي چون رسانه‌ها چطور مي‌توانند بين منافع سياسي و اخلاق انتخاباتي تعادل برقرار كنند؟ اينكه وظيفه رسانه‌هاي بيطرف كه به نوعي هزينه‌هاي آن‌ها از بودجه‌هاي عمومي كشور تأمين مي‌شود در انتخابات چيست؟ و همچنين رسانه‌ها چطور مي‌توانند هم به واقعيات بپردازند و از احزاب و گروه‌هاي سياسي دفاع نكنند؟ در برنامه شامگاه گذشته مورد بررسي قرار گرفتند.
اخلاق رسانه‌اي در انتخابات رعايت مي‌شود؟
خدادي با بيان اينكه اساسا انتخابات از جنس رقابت است و ذات آن نظرات موافق و مخالف در بر دارد، اظهار كرد: فضاي رقابتي تمايز و تفاوت ايجاد مي‌كند؛ در رقابت، افراد بايد به صورت متفاوت ظاهر شوند و ديدگاه‌هاي خودشان را ارائه دهند و به همين شيوه است كه مي‌توانند در بستر و نظر مردم قرار گيرند تا آن‌ها بتوانند گزينه اصلح را انتخاب كنند. من فكر مي‌كنم فضاي انتخاباتي رسانه‌هاي كشور تا امروز قابل قبول و منطقي بوده و در اين زمينه هيچ بحراني وجود نداشته است.
اما موسوي درباره‌ي فضاي اخلاقي رسانه‌ها در انتخابات خاطرنشان كرد: شايد نتوان ارزيابي دقيقي از فضاي اخلاقي رسانه‌ها در انتخابات در اين برنامه ارائه داد، چون اين موضوع مستلزم اين است كه تعاريف مختلف از برخورد اخلاقي با انتخابات را لحاظ كنيم، بشناسيم و شاخصه براي آن ارائه دهيم؛ ضمن اينكه هنوز رقابت‌هاي انتخابي به آن معناي واقعي شروع نشده و فعلا در مرحله بررسي صلاحيت نامزدهاي انتخاباتي هستيم.
او متذكر شد: اما از منظر مقدمات انتخابات و مباحثي كه جريان‌ها و جناح‌هاي سياسي و به دنبال آن‌ها رسانه‌هاي وابسته به اين جريان‌ها در آن دخيل بوده‌اند، تاكنون بداخلاقي‌هايي وجود داشته است؛ برخي از مواردي كه از طرف رسانه‌ها به نهادهاي قانوني كشور به دنبال رد صلاحيت‌ها وارد شد، از جمله مصداق‌هاي بداخلاقي و بي‌اخلاقي رسانه‌اي است. شايد يك مقدار دور از شأن كشور ما باشد كه تصور كنيم با چند بيان رسانه‌اي و بداخلاقي، كليت انتخابات تحت شعاع قرار خواهد گرفت.
آيا رسانه‌ها به عملكرد شوراي نگهبان هجمه وارد كرده‌اند؟!
مديرعامل ايرنا اظهار كرد: در مهارت كار رسانه‌اي ميان آنچه هستيم و آنچه كه بايد باشيم فاصله زيادي وجود دارد؛ به اين معني كه دانش رسانه‌اي وجود دارد ولي زماني كه مي‌خواهد به مهارت تبديل شود دچار مخاطره مي‌شود؛ به عنوان مثال آنجا كه مي‌گوييم نقد مي‌كنيم از نقد ما برداشت تخريب مي‌شود و مرز بين نقد و تخريب هنوز جاي بحث دارد.
خدادي با اشاره به رعايت اخلاق رسانه‌اي گفت: مگر مي‌شود رسانه‌اي بگويد ما بي‌اخلاق هستيم! همه مدعي اخلاق‌اند. يكي از مشكلات ما اين است كه رسانه به ابزاري براي چهره‌ها و افراد تبديل شده است و وقتي رسانه در صحنه عمل قرار مي‌گيرد، كمتر به عنوان يك نياز به آن نگاه مي‌شود.
او با اشاره به رد صلاحيت‌هاي نامزدهاي انتخاباتي توسط شوراي نگهبان، متذكر شد: اينكه بگوييم به عملكرد شوراي نگهبان نقد داريم، تا اينكه بگوييم از عملكرد اين نهاد راضي نيستيم دو بحث متفاوت است. بايد اجازه دهيم نظرات در چارچوب قانون بيان شوند، چرا كه بي‌نظري منجر به تحول، توسعه، رشد و بالندگي نمي‌شود و مهمتر از همه اين‌ها، بايد بتوانيم نظرات يكديگر را تحمل كنيم.
مديرعامل ايرنا با تأكيد بر اينكه به طور كلي نقدها بايد در چارچوب قانون صورت بگيرند، ادامه داد: جاهايي كه ما نتوانستيم نظرات را تحمل كنيم و حرف كارشناسي بزنيم، عبور نكرديم؛ ولي هر جا كه دچار كلي‌گويي شديم، به منافع شخصي‌مان مراجعه كرديم و كار كارشناسي شده را كنار گذاشتيم، به بحران رسيديم.
خددادي در پاسخ به اين پرسش كه آيا رسانه‌ها به شوراي نگهبان هجمه وارد كرده‌اند؟ اظهار كرد: ممكن است هجمه‌هايي بوده باشد ولي من اينجا ليستي در اختيار ندارم كه اين حرف را بزنم؛ بايد اين حرف‌ها كاملا مستند گفته شود. به هر حال اين موضوع طبيعي است كه در كشوري با سابقه 37 سال كاركرد سياسي و اجتماعي آواها و صداهاي مختلفي وجود داشته باشند.
او ادامه داد: اگر من وارد اين بحث شوم كه كدام رسانه‌ها به عملكرد شوراي نگهبان هجمه وارد كرده‌اند، مشكل از همين جا آغاز مي‌شود. ما بيشتر عادت كرده‌ايم حرف بزنيم و نظر دهيم، تا اينكه اطلاعات مستندي را ارائه دهيم. من به عنوان مسئول خبرگزاري جمهوري اسلامي ايران اين مسئوليت را ندارم كه رسانه‌ها را رصد كنم؛ اما به عنوان كارشناس رسانه آنچه كه در روح كلي رسانه‌اي مي‌بينم، فضاي هجمه و حمله نبوده است.
در همين زمينه مديرعامل خبرگزاري فارس اظهار كرد: بخشي از رسانه‌هاي فعال در كشور چه به صورت رسمي و چه غيررسمي تريبون احزاب و گروه‌هاي سياسي هستند؛ در ايران برخلاف دنيا ما كمتر ارگان حزبي داريم. به همين خاطر شايد كمي رسانه‌ها مظلوم واقع شدند، به طوري كه همه مشكلات و مسائلي كه براي موضوعي مثل انتخابات در كشور به وجود مي‌آيد به رسانه‌ها نسبت داده مي‌شود. در حالي كه در اين موضوع بايد يك مرحله به عقب رفت، يعني كساني كه طراحي و رسانه‌ها را وارد مسيرشان مي‌كنند.
موسوي نيز در پاسخ به اين پرسش كه آيا رسانه‌ها به عملكرد شوراي نگهبان براي رد صلاحيت‌هاي نامزدهاي انتخاباتي هجمه وارد كردند؟ توضيح داد: من معتقدم هجمه‌هايي نه تنها به شوراي نگهبان بلكه به هيات‌هاي اجرايي منصوب دولت نيز وارد شد؛ بعضي‌ها عدم تأييد صلاحيت‌ها را برنتابيدند و اين موضوع بيش از آنكه رسانه‌اي باشد مربوط به طراحي سياسي است.
او در ادامه مطلب بالا خاطرنشان كرد: برخي از جريان‌هاي سياسي قبل از بررسي صلاحيت‌ها اعلام كرده بودند كه ما مي‌خواهيم نهضت سياسي را راه‌اندازي كنيم؛ به همين خاطر به افرادي گفته بودند در انتخابات ثبت‌نام كنند كه واجد صلاحيت نبودند؛ علت اين كار تنها اين بود كه آمار رد صلاحيت‌ها را بالا ببرند. اين هجمه‌هايي كه ما در رسانه‌ها عليه شوراي نگهبان و هيات‌هاي اجرايي ديديم، در واقع طراحي برخي از عناصر سياسي بود.
موسوي متذكر شد: متأسفانه بخشي از جريان رسانه‌اي ما تحت فرمان جريان سياسي فعاليت مي‌كنند. احساس مي‌كنم در آستانه‌ي انتخابات بخشي از رسانه‌ها كه بايد به فضاي عمومي كشور كمك كنند، كارهايي انجام مي‌دهند كه ممكن است به اصل انتخابات لطمه وارد كنند.
تكليف رسانه‌اي كه مي‌خواهد نقد كند چيست؟
خدادي اظهار كرد: در همه جاي دنيا اين موضوع وجود دارد و ما نبايد خودمان را از دنيا جدا كنيم. ما بايد بتوانيم در محدوده قانون عمل كنيم و آن را ملاك قرار دهيم در حالي كه هميشه به يك نفر ديگر عمل به قانون را سفارش مي‌كنيم.
او با تاكيد بر اينكه بخش زيادي از فضاي رسانه‌اي كشور به شبكه‌هاي اجتماعي اختصاص دارد، افزود: به همين خاطر بايد كلان‌تر به موضوعات نگاه كرد. ما رسانه‌ها بپذيريم كه همه در چارچوب نظام هستيم و تعاريف واحد و مشخصي براي توسعه، تعالي و آرمان وجود دارد.
موسوي نيز با اشاره به اخلاق رسانه‌اي متذكر شد: اول بايد مشخص كنيم فضيلت‌هاي انتخاباتي چه هستند كه ما از رسانه‌ها مي‌خواهيم آن را رعايت كنند؛ براي نمونه يكي از فضيلت‌هاي اخلاقي در فضاي عمومي و رسانه عمل به قانون است.
موسوي در پاسخ به اين پرسش كه تكليف رسانه‌اي كه مي‌خواهد نقد كند چيست؟ اظهار كرد: نقد در عالي‌ترين سطوح در نظام ما عيبي ندارد؛ هيچكس در جمهوري اسلامي ايران نسبت به مقوله نقد ايرادي وارد نمي‌كند. همان‌طور كه امام (ره) فرمودند تخطئه از نعمت‌هاي الهي است. اما انتقاد نسبت به يك مسئله با تلاش براي برخوردي غير از راه قانوني بسيار متفاوت است. اگر كسي بگويد من به شوراي نگهبان نقد دارم تا اينكه هجمه تبليغاتي عليه اين نهاد را سازماندهي كند، بسيار متفاوت است.
مديرعامل فارس با اشاره به رد صلاحيت كانديداي انتخابات توسط شوراي نگاهبان يادآور شد: ممكن است كسي نقدي به اين موضوع داشته باشد، اما زماني كه اين نقد تبديل به بي‌قانوني مي‌شود با اصرار به يك عمل غيرقانوني تفاوت دارد؛ اگر كسي از قانون عبور كند هم كار غيرقانوني و هم غيراخلاقي انجام داده است. كسي كه قانون را نمي‌پذيرد و مي‌خواهد از موازين قانون به نفع منافع خودش استفاده كند و گاهي مردم را نيز تحريك كند، كارغيرقانوني انجام داده است.
رويكرد رسانه‌هاي دولتي به اتنخابات بايد چگونه باشد؟
خدادي درباره رويكرد رسانه‌هاي دولتي نسبت به انتخابات يادآور شد: جواب اين سوال واضح است. مگر مي‌شود كسي بودجه عمومي بگيرد و به نفع يك جناح ديگر از آن استفاده كند؛ اين منطق را كسي نمي‌تواند بپذيرد. اما وقتي در مصاديق وارد مي‌شويم گير مي‌افتيم. براي مثال خبرگزاري جمهوري اسلامي در دوره‌هاي مختلف فراز و نشيب داشت ولي هر زمان كه كار حرفه‌اي انجام داد و منطبق با قوانين و مسئوليت خودش خبررساني كرده، مورد قبول مردم بوده است.
او ادامه داد: ولي اساسا مشكل اين است كه كاركرد دستگاه‌ها را از موضوع‌شان درآورده‌ايم و بهره‌برداري ديگري از آن‌ها مي‌كنيم. چند درصد توليدات رسانه ما نقد، اطلاعات، تخريب و نظر است؟ ما بيشتر نظر توليد مي‌كنيم، چون خيلي راحت‌تر است. امروز بايد از آنچه كه بر ما گذشته چه در دولت آقاي احمدي نژاد و چه در دولت‌هاي قبل، هر آنچه بد بوده است ديگر انجام ندهيم.
موسوي نيز درباره‌ي عملكرد رسانه‌هاي دولتي به رسانه ملي اشاره كرد و گفت: رسانه ملي كار خود را خوب انجام داده است؛ البته هجمه به برخي نهادها و سازمان‌ها مثل رسانه ملي هميشه وجود داشته است. كاركرد رسانه ملي در حوزه ايجاد شور اجتماعي و آموزش نگاه كارشناسي براي مردم بسيار مفيد و موثر بوده است.