شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- بانك‌اجتماعي، بانكي است كه در انجام فعاليت‌هاي حرفه‌اي خود ميان منافع صاحبان بانك و ذينفعان آن، از يك سو و سازمان‌ها و شركت‌هاي‌عمومي، دولتي وخصوصي جامعه، از سوي ديگر، تناسب منطقي و مبتني برمنافع‌عمومي برقرارمي‌كند. به‌عبارت‌ديگر، بانك‌ها به عنوان عناصري اجتماعي و بخشي از يك سامانه بزرگ‌تر يا نظام اقتصادي، و همزمان عنصري از عناصر يك جامعه كل، موظف‌اند وظايف و تعهداتي را به عهده بگيرند كه براساس وجدان جمعي مديران وكاركنان و روحيه عمومي جامعه قابل تحقق بوده و براساس آن، منافع فردي واجتماعي به صورتي عادلانه هماهنگ مي شوند.
اين بانك‌ها بايد بر روي فعاليت‌هاي‌اجتماعي، فرصت‌آفريني براي محرومان و همه آحاد جامعه بدون تبعيض، حفظ‌محيط‌زيست و رعايت اصول‌اخلاقي درتجارت وفعاليت‌هاي‌اقتصادي‌ومالي عام‌المنفعه ومبتني برپيشبرندگي رقابت منطقه‌اي وجهاني كشور متمركز شوند. سرمايه‌گذاري‌هاي پيشبرنده منافع‌عمومي، ثبات‌اقتصادي و تأكيد بر روش‌هاي اسلامي وام‌دهي بدون‌ربا تضمين كننده كيفيت بهتر زندگي بيشترين افراد در جامعه است.
بانك‌هاي‌اجتماعي تنها به حداكثرسازي سودخود نمي‌انديشند ومنافع‌عمومي، پيشرفت كشور وحفظ‌محيط‌زيست براي آنان اولويت دارد. همچنين، بانكداري‌اجتماعي برفعاليت‌هايي مبتني برتوسعه اجتماعي، پيشرفت‌انساني و آينده‌نگري ارتقاي جامعه در رقابت‌هاي جهاني استوار است. بانكداري‌اجتماعي به دنبال تحقق عدالت‌اجتماعي است. دربانكداري اجتماعي، تخريب محيط‌زيست جرم‌انگاري مي‌شود و بانك‌ها از تعامل و دادوستد با مخربان محيط‌زيست پرهيز مي‌كنند. درواقع، بانكداري‌اجتماعي، يك مسير ارزش‌محور بانكداري را تشريح مي‌كند كه علاوه بر تاثيرات مثبت اجتماعي و زيست‌محيطي، ثبات‌اقتصادي را مدنظرقرارمي‌دهد.
عبور بانكداري اجتماعي از بحران
بحران مالي جهاني كه درسال‌هاي 2007 تا 2012 به وقوع پيوست و 3.9 تريليون دلار خسارت به بار آورد، صاحبان بانك‌ها را متوجه ايرادات‌بنيادي بانكهاي مبتني بر ربا كرد و تحقيقات نشان داد كه بانكهاي اجتماعي متكي به اصول اخلاقي واجتماعي وقواعدحرفه‌اي كسب‌وكار، به شكلي منطقي، از اين بحران اقتصادي خسارت كمتري ديدند. درفاصله سال‌هاي2007 تا 2010 بانكهاي اجتماعي باداشتن نرخ‌رشدسالانه بيش از30درصد، ازموفق‌ترين بانكهاي دنيا بوده‌اند، درحالي‌كه دراين دوره، بيشتر بانك‌ها بخاطر بحران‌اقتصادي جهان، دچار مشكلات عديده و ورشكستگي شدند. در اين دوره7ميليون آمريكايي و2ميليون اروپايي شغل خود را از دست دادند وحدود 10ميليون نفر ازنظراقتصادي زيرخط‌فقر قرارگرفتند. دراين دوره بحراني، بسياري از خانواده‌ها، خانه‌ها و پس‌اندازهايشان را ازدست دادند.
ويژگي‌هاي بانك‌اجتماعي
بانك‌اجتماعي، نسبت به بانك‌هايي كه منافع ذينفعان خود را برجامعه ترجيح مي‌دهند، متمايز است. اين بانك بالحاظ منافع‌عمومي، منافع بلندمدت و رضايت آميز به دست مي‌آورد. اين بانك با هنرمندي تمام‌عيار، منافع جامعه را با منافع سازماني گره زده و از طريق اخلاق‌حرفه‌اي به كسب محبوبيت ومقبوليت اجتماعي دست مي‌يازد. به طوركلي مسئوليت‌پذيري، يكي از مهم‌ترين ويژگي‌هاي اين بانك‌هاست. آن‌ها مشترياني را انتخاب مي‌كنند كه نسبت به منافع‌عمومي و محيط‌زيست و بهينه‌سازي روندهاي زندگي مشترك احساس مسئوليت دارند. مسئوليت‌اجتماعي ازنظرآنان دردرجه اهميت نخست قراردارد و بنابراين، بانك‌اجتماعي از وام‌گيرندگان خود انتظار دارد كه تسهيلات دريافتي را درجهت بهبود شرايط اجتماعي و رفاه‌عمومي استفاده كنند.
آن‌ها همچنين از وام‌گيرندگان مي‌خواهند كه وجوهشان به‌صورت عقلاني و اخلاقي سرمايه‌گذاري شود. به عنوان‌مثال: بانك‌انصار درپرداخت وام‌هاي مربوط به‌طرح‌خاتم هم ازتوليدكنندگان لوازم‌خانگي وصنعت‌داخلي حمايت و هم جوانان را به پيروي از سنت نيكوي ازدواج تشويق كرد. همچنين، طي سال‌هاي متمادي در پرداخت وام به افرادحقيقي وحقوقي توليد كالاهاي اساسي داخلي را ملاك نخست واگذاري تسهيلات قرارداد. بانك‌انصار درعين‌حال، با تعريف رويه‌هاي روشن در ارايه، مصرف و نحوه بازپس‌گيري اقساط تسهيلات، شفافيت را در جريان واگذاري و مصرف تسهيلات مورد توجه قرارداد.
حرفه‌اي‌گرايي را مي‌توان دومين ويژگي برجسته بانك‌هاي‌اجتماعي به‌شمارآورد. براساس اين ويژگي، رقابت‌پذيري راستين، دانش‌بنياني فرايندهاي توليدمحصول، آينده نگري وآينده پژوهي، حفظ زيست‌بوم، توسعه كسب‌وكار، مشتري‌مداري، نوآوري، رسانه‌محوري، كيفيت زندگي و رفاه و منافع‌عمومي مولفه‌هاي موردتأكيد بنگاه‌هاي مالي و بانك‌ها هستند. همچنين، رعايت حقوق مشتريان به منظور رسيدن به حداكثر مطلوبيت مصرف وجلب مشاركت مشتريان ومصرف كنندگان در فرايندهاي توليد و مقرون‌به‌صرفه‌شدن فرايندهاي اقتصادي مدنظربانكداران‌اجتماعي‌قرارمي‌گيرد. مزيت‌رقابتي، كليدواژه‌حرفه‌اي‌گرايي‌است. به‌عبارت‌بهتر، بانكداران‌اجتماعي با لحاظ ظرفيت‌هاي رقابتي رقبا، تأمين شايسته نياز مصرف‌كنندگان، به‌رسميت‌شناسي حق و افزايش دامنه اختيارات مصرف‌كنندگان، تعهداخلاقي خود را به حرفه‌گرايي و ايجاد محيط كسب‌وكار حرفه‌اي نشان مي‌دهند.
حفظ محيط زيست، يكي ديگر از ويژگي هاي بنيادي بانكداري اجتماعي است. محيط‌زيست، بستر حيات انسان و همه موجوداتي را به وجود مي‌آورد كه از نعمت زيستن برخوردار شده و بنابراين، بايد از حقوق مرتبط با اين نعمت برخوردارباشند. حفظ‌محيط‌زيست اساسي‌ترين ويژگي بانكداري‌اجتماعي است و بدون تحقق آن هيچ مزيتي براي تلاش هاي انسان باقي نمي‌ماند. بانكداران اجتماعي با استفاده از فناوري ها و دستاوردهاي بشري و خلاقيت و نوآوري هاي پيش آيند، مصرف انرژي ها را مديريت مي كنند.
تعهد به منافع راهبردي، ويژگي ديگر بانكداري‌اجتماعي است. درحالي‌كه در بانكهاي غيراجتماعي سود مستعجل ذينفعان سازماني محور هر كوشش توليدي و تعامل در دنياي كسب وكار مالي است. آنان بدون برخورداري از يك راهبرد روشن حرفه اي مي كوشند تا در دوره‌هاي كوتاه مدت سود سرشاري را نصيب سهامداران خود كنند. بانكهاي اجتماعي به جاي آن، درصددكسب سودهاي بلندمدت هستند. سود راهبردي، از طريق لحاظ ضعف‌ها و قوت‌هاي دروني به منظور منطقي و عادلانه كردن سود حاصله در توليد و توجه به فرصت ها و تهديدهاي بيروني به منظور پيروزي در مجاب كردن مشتريان در مقابل رقبا براساس مزيت رقابتي است.
حفظ منافع‌عمومي ويژگي حائزاهميت ديگري است كه در بانكداري‌اجتماعي، موردتوجه قرارمي‌گيرد. منافع‌عمومي، سنگ‌بناي كسب‌وكار بانكداران اجتماعي است. اين محوريت از آن رو رخ نموده است كه رضايت‌خاطر آحاد مردم، سياستمداران و فعالان و حداكثرسازي دامنه نفوذ در دنياي كسب وكار، وسوسه انگيز است و بانكداران نمي‌توانند از سود حاصل از كثرت حضور سازمان‌ها و شركت‌ها و افراد براي سپرده‌گذاري و مشاركت مالي صرف‌نظر كنند.
اخلاق بانكداري
اخلاق جمع خُلق و به معناي خُلقيات وعادات رفتاري دريك جامعه است كه در حوزه‌هاي گوناگون مربوط به مناسبات‌اجتماعي به شكل خاص جلوه‌گر مي‌شود. به عنوان‌مثال اخلاق‌تجارت، اخلاق‌علمي و اخلاق‌ديانت كه هم خصيصه‌هاي اصلي نظام‌اخلاقي جامعه را شامل مي‌شوند و هم ويژگي‌هاي منحصربه‌فردي در حوزه‌هاي خاص دارا هستند. همچنين، اخلاق، به مجموعه‌اي ازصفات باطني و رفتاري انسان اطلاق مي‌شود كه از باورهاي دروني سرچشمه مي‌گيرد و به صورت اعمال و رفتارهاي جهت‌دار بروز مي‌كند. اخلاق درعين‌حال، امري داراي استمرار است و مي‌تواند به شكل الگو ازنسلي به نسل ديگر منتقل و آموخته شود. نكته حائزاهميت ديگر درخصوص اخلاق اين است كه اخلاق به طورمعمول مربوط به جوامع با خصيصه هاي متفاوت و متغيير است و مي‌تواند دچارتغييرشده و در قالب‌هاي متناسب با دگرگوني‌هاي جامعه بروزكند. اخلاق بانكداري متكي به تعهد بانكداران به رعايت ارزش‌ها و هنجارهايي است كه نهادهاي اجتماعي برآن تأكيد دارند و در زمره باورهاي قلبي اكثريت جامعه قرار دارد.
بانكداري‌اسلامي و بانكداري‌اجتماعي
اساس و پايه‌هاي وجودي بانكداري‌اجتماعي بر رفتارهايي استوار است كه بانكداري‌اسلامي با آن موافق است. اين امر در تأكيد اسلام بر عدالت، انصاف، مرضي‌الطرفين بودن فرايندهاي تجارت و اقتصاد، مشاركت و تقسيم سودوزيان و اصولي همانند اين‌ها نهفته است. به‌عبارت‌ديگر، بانكداري‌اجتماعي در برخي حوزه هاي كليدي با بانكداري اسلامي هماهنگ است و آن‌ها هر دو بر ارزش‌هايي تكيه مي‌كنند كه جايگاه انسان را در جامعه و در دنياي كسب‌وكار فراتر از تعاملات وسودهاي مادي زودگذر موردملاحظه قرار مي‌دهد.
نتيجه گيري
بانكداري‌اجتماعي، شكل پيشرفته، حرفه‌اي و انساني‌تر بانكداري در دنياي كسب‌وكار است. اين بانكداري تجربه ركودهاي دهه اول هزاره‌سوم را به خدمت ترويج مباني خود مي‌گيرد. اين بانكداري بر واقع گرايي استوار است و هنگامي كه فرايندهاي توليدمحصول بر اولويت‌هاي اجتماعي استوار باشند، و منافع‌عمومي، مسئوليت‌اجتماعي، حفظ‌محيط‌زيست، منافع‌راهبردي و حرفه‌اي‌گرايي اصول چندگانه دنياي كسب‌وكار را تشكيل دهند، بانكداري‌اجتماعي آينده نگر آغاز مي‌شود و به پيش مي‌رود.
منبع مرجع: شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)