شارا- روابط عمومي اسلامي، روابط عمومي متكي بر مفاهيم، اصول و رويكردهاي علمي، اخلاقي، رفتاري و سازماني اسلام است كه در صدد گسترش ارتباطات مفيد و آگاه دهنده، تحقق منافع مطلوب جامعه، تعميق اخلاق فضيلت محور، و شكل گيري امت اسلامي بر پايه اسلام ناب محمدي (ص) است.

دومين كنگره جهاني كارگزاران مسلمان روابط عمومي 18 و 19 آذر ماه با محوريت روابط عمومي اسلامي در تهران برگزار مي شود در همين رابطه با دكتر حسن بشير دبير كميته علمي كنگره و استاد ارتباطات بين الملل به گفت و گو  نشسته ايم كه در پي مي آيد:

برداشت حضرتعالي  از روابط عمومي اسلامي چيست؟

ارائه يك تعريف خود نيازمند تحقيقات و مطالعات فراون در موضوع مورد نظر است. از طرف ديگر، يك تعريف واحد براي هيچ مفهوم گسترده اي مانند روابط عمومي وجود ندارد. اصولا مسائل عميق انساني فقط با يك تعريف قابل تبيين نيستند. حوزه روابط عمومي آنهم با ديدگاه اسلامي نيازمند، يك شناخت كامل از سويي نسبت به حوزه هاي مختلف روابط عمومي و از سوي ديگر زمينه هاي گوناگون اسلامي است. اين يك حركت بزرگ ميان رشته اي است كه به همان اندازه كه هم روابط عمومي يك حوزه گسترده و هم ديدگاه هاي اسلامي در مبحث ارتباطات و روابط عمومي بسيار عميق و همه جانبه است، مي تواند با تعدد نگاه ها و تعاريف مواجه باشد. عليرغم اين مسائل و مشكلات شناختي، مي توان اين تعريف پيشنهادي را در اين زمينه ارايه نمود:

«روابط عمومي اسلامي، روابط عمومي متكي بر مفاهيم، اصول و رويكردهاي علمي، اخلاقي، رفتاري و سازماني اسلام است كه در صدد گسترش ارتباطات مفيد و آگاه دهنده، تحقق منافع مطلوب جامعه، تعميق اخلاق فضيلت محور، و شكل گيري امت اسلامي بر پايه اسلام ناب محمدي (ص) است.» تلاش شده است هر يك از كليد واژه هاي موجود در اين تعريف با دقت انتخاب و البته بعضا نيازمند توضيح و روشن شدن مي باشد كه انشاء الله در يك فرصت مناسب انجام خواهد گرفت.

به نظر مي‌رسد يكي از خلأهاي ما در زمينه‌ي الگوسازي، ضعف و كوتاهي در نظريه‌پردازي است. تحليل شما در اين باره چيست؟

همان گونه كه در پاسخ به سوال قبلي مطرح گرديد، نظريه پردازي يك حركت طولاني و عميق علمي است كه نيازمند محققان آگاه، تحقيقات عميق، حمايت هاي مادي، و شناخت همه جانبه نسبت به امور مرتبط با موضوع مورد تحقيق است. در حوزه روابط عمومي اسلامي، هنوز ما در مراحل اوليه هستيم. البته نمي توان گفت كه نيازمند زمان خيلي طولاني براي دست يابي به نظريات جديد بر پايه ديدگاه اسلامي داريم، ولي قطعا اين نظريه پردازي نيازمند همان مواردي است كه گفته شد. بحمدالله هم اكنون با رشد علمي موجود در كشور و ساير جوامع اسلامي مي توان در اين زمينه اميدوار بود كه نظريه پردازي در حوزه روابط عمومي و شكل گيري رويكردهاي جديد اسلامي در آن در حال گسترش بوده و اميدواريم كه در سالهاي آينده با وجود كنگره ها و كنفرانس هايي از اين قبيل شاهد تحقق نظريه پردازي هاي عميق علمي در روابط عمومي اسلامي باشيم.

به نظر شما آيا بستر نظريه‌پردازي درباره‌ي روابط عمومي اسلامي در اين كنگره فراهم خواهد شد؟

نظريه پردازي در هر حوزه علمي يك فرايند نسبتا طولاني است. نيازمند مطالعات و تحقيقات عميق و فراوان است. هم اكنون بسياري از مطالعات در علوم انساني و اجتماعي بر پايه روشهاي استقرايي شكل گرفته است. در اين زمينه نيز مي توان اولين گام را مطالعه و بررسي مفاهيم و اصول اسلامي موجود در حوزه روابط عمومي دانست. هنوز ما به طور جدي به اين مفاهيم و اصول نپرداخته ايم. اين يك حركت مطالعاتي اوليه است كه مي تواند ما را با ديدگاهها، مفاهيم و مباني اسلام در اين حوزه آشنا كند. حركت بعدي چگونگي فهم مسلمانان از اين مفاهيم و اصول است. اين مساله نيز نيازمند تحقيقات جدي است. و بالاخره كشف شكل گيري معنايي آن مفاهيم و اصول و فهم مردم از طريق رفتارها و تعامل آنان با همديگر و با جهان خارج است. بنابراين سه موضوع مهم در اينجا بايد بررسي شود: اول، كشف مفاهيم و اصول اسلامي در حوزه روابط عمومي، دوم، آشنايي كامل با فهم مردم نسبت به اين اصول، و سوم، شناخت عميق نسبت به رفتارهاي مردم بر پايه فهم آنان از اصول اسلامي. اين سه مساله براي نظريه پردازي هاي بعدي در حوزه روابط عمومي نقش مهمي ايفا مي كنند. بدون اين سه شناخت، نمي توان به نظريه پردازي عميق پرداخت. آنچه كه در اين كنگره مورد توجه است، حداقل توجه به همان حوزه اول است. به عبارت ديگر، در اين كنگره تلاش خواهد شد كه مفاهيم، اصول و مباني روابط عمومي اسلامي مورد بحث و بررسي قرار گيرند. اين موضوع به عنوان اولين گام در نظريه پردازي هاي بعدي مي تواند موثر باشد. طبيعي است كه به نسبت ميزان مشاركت اساتيد و انديشمندان و كارگزاران روابط عمومي مي توان ادعا كرد كه چه مقدار در اين زمينه با موفقيت روبرو شده ايم. عدم همكاري و همفكري علمي در اين رابطه مي تواند نظريه پردازي يا حركت به سمت آن را كند يا كلا دچار مشكل سازد.

اهداف كنگره جهاني كارگزاران مسلمان روابط عمومي چيست و چه رويكردي را دنبال خواهد كرد؟ محورهاي اصلي اين همايش چيست و بر چه اساسي انتخاب شده است؟

مهمترين و اساسي ترين رويكرد دومين كنگره جهاني كارگزاران روابط عمومي در تهران، «روابط عمومي اسلامي» با بررسي ابعاد مختلف آن مي باشد. البته در پيرامون بحث كلان روابط عمومي اسلامي، اهداف ديگري وجود دارند كه همه در راستاي همان رويكرد اصلي است. بنابراين مي توان گفت كه مهمترين اهداف دومين كنگره عبارتند از:

   1. تبيين و تقويت الگوي اسلامي روابط عمومي

2. افزايش همگرايي و هم افزايي توانمندي هاي كارگزاران مسلمان روابط عمومي در سطح جهان

3. ايجاد زمينه هاي تعامل هر چه بيشتر نخبگان و كارشناسان روابط عمومي جهان اسلام

4. اطلاع رساني لازم در مورد دين مبين اسلام و مسلمانان به ساير ملل جهان

5. تبيين نقش فرهنگي و ارتباطي انقلاب اسلامي ايران در بيداري اسلامي معاصر

محورهاي اصلي كنگره نيز بر اساس تفصيل همين رويكرد و اهداف معين شده اند. محورهاي مزبور در جلسات كميته علمي كنگره كه از نمايندگان دانشگاه هاي مختلف تشكيل شده اند مورد بحث و بررسي و تاييد قرار گرفته اند. لذا در حقيقت در اين جا ما اول با يك رويكرد اساسي كه عبارت از «روابط عمومي اسلامي» مواجه هستيم، دوم، با اهداف مهم كنگره روبرو هستيم كه پيرامون همان رويكرد اساسي تدوين شده اند و سوم، با محورهايي آشنا مي شويم كه عمدتا براي تهيه مقاله تعيين شده اند و به عبارت ديگر تبيين وسيع تر حوزه محتوايي كنگره را عهده دار مي باشند. اين محورها عبارتند از:

-  روابط عمومي اسلامي و نقش كارگزاران روابط عمومي

-  روابط عمومي اسلامي، جامعه و اخلاق حرفه اي

-  روابط عمومي اسلامي و توانمند سازي جامعه

-  روابط عمومي اسلامي، ارتباطات يكپارچه و مسئوليت اجتماعي

-  روابط عمومي اسلامي، ارتباطات بحران، بحران اعتبار و مديريت هوشمندانه امور

-  روابط عمومي اسلامي و توسعه پايدار

-   روابط عمومي اسلامي، پژوهش هاي كاربردي و مشاركت ملي و جهاني

-  روابط عمومي اسلامي، انجمن هاي روابط عمومي، سازمان هاي مردم نهاد و تدوين راهبردها

-  روابط عمومي اسلامي و روابط عمومي بين الملل

-  روابط عمومي اسلامي و روابط فرهنگي

-  روابط عمومي اسلامي و جهاني شدن

-  روابط عمومي اسلامي و انساني كردن ارتباطات

-  روابط عمومي اسلامي و مبارزه با بيگانگي و تحريف مباني ديني و اسلامي

-  روابط عمومي اسلامي و تعاملات گفتگويي

-  روابط عمومي اسلامي، عقايد و ديدگاه هاي متضاد

-  روابط عمومي اسلامي و ديپلماسي عمومي

-  روابط عمومي اسلامي و چالش هاي جهان معاصر از منظر گفتگوي اديان

-  روابط عمومي اسلامي، ترويج و اطلاع رساني شفاف

-  روابط عمومي اسلامي،رسانه و بازاريابي اجتماعي

-  روابط عمومي اسلامي و جنگ نرم و اطلاعاتي

-  روابط عمومي اسلامي و خدمات رسانه اي جديد

-  روابط عمومي اسلامي و بيداري اسلامي

-  روابط عمومي اسلامي و تقريب مذاهب اسلامي

-       روابط عمومي اسلامي و ارتباطات مردمي

كميته علمي چگونه شكل گرفت و چه فعاليت هايي تاكنون انجام شده است؟

حدود چهار سال پيش و پس از اينكه تجربه برگزاري كنفرانس بين المللي روابط عمومي ايران به يك مرحله جدي از كارايي و توسعه رسيد، اين احساس در برگزاركنندگان آن ايجاد شد كه در شرايط جديد بايد همكاري دانشگاه ها و حضور فعال آنان در اين كنفرانس افزايش يابد. قبلا نيز هميشه اين همكاري حداقل در مشاركت علمي و ارايه مقاله وجود داشت، اما كنفرانس مشاركت بيشتري را مي طلبيد. شرايط نيازمند حضور فعال تر اساتيد و دانشگاه هاي مختلف براي پربار كردن محتوايي و نيز تصميم گيري قوي تر در حوزه سياست گذاري و برنامه ريزي بود. از اين نظر، كميته علمي تشكيل شد. اينجانب اين افتخار را داشتم كه آغازگر تشكيل كميته علمي براي بزرگترين كنفرانس بين المللي روابط عمومي كشور بودم. با دعوت كردن از اساتيد دانشگاه هاي مختلف و البته از رشته هاي مرتبط، مي توانم بگويم كه همه اساتيد صميمانه با اين درخواست همكاري كردند. اينجانب به عنوان دبير كميته علمي، در خدمت اساتيد تا كنون بوده ام. در كنگره سال جاري كه يك كاري فراتر از كنفرانس بين المللي روابط عمومي است و در سطح جهاني مطرح مي باشد، كميته علمي هم از نظر تعداد نمايندگان دانشگاه هاي داخل و خارج از كشور افزايش يافت و هم محتواي آن با تنوع و غني سازي بيشتري روبرو شد. بنده در همين جا از همه اين اساتيد كه واقعا بدون هيچ گونه چشم داشتي، صميمانه و خالصانه همكاري كردند تقدير و تشكر كنم. در حقيقت، اين كميته پايه استوار علمي اين كنگره بوده و اينجانب افتخار دارم كه با اين اساتيد بزرگوار همكاري تنگاتنگي دارم. در مورد فعاليت هاي كميته نيز بايد گفت كه مهم ترين كار كميته نظارت محتوايي بر كنگره و ايجاد فضاي علمي در آن است. اين مساله براي پر بار كردن كنگره بسيار حائز اهميت است. ارزيابي مقالات واصله، تعيين سخنرانان كنگره، سياست گذاري موضوعي و نيز فرايند برنامه كنگره و بسياري ديگر از مسائل مرتبط با كنگره كه در راستاي مسائل علمي آن مي باشد با همكاري و همفكري كميته علمي طراحي و سياست گذاري آنها تعيين مي شوند.

نقش كميته علمي در افزايش سطح علمي استادان و كارشناسان روابط عمومي را چگونه ارزيابي مي كنيد؟

يكي از مهم ترين كارهاي كميته علمي تلاش براي دانش افزايي استادان، مديران و كارگزاران روابط عمومي در سطوح مختلف است. مشاركت وسيع استادان در ارايه مقالات مختلف خود نوعي از توسعه علمي است. حضور اساتيد، مديران و كارگزاران در جلسات كنگره و كنفرانس و آشنايي با ديدگاه ها و مقالات مطرح شده خود يك اقدام علمي است كه مي تواند در دانش افزايي همه تاثيرگذار باشد. بيشتر اين موارد به دليل اينكه كميته علمي همان آغاز فعاليت بر جريان محتوايي كنفرانس نظارت كامل داشته و همكاري جدي در اين زمينه مي كند، به عنوان دستاورد فعاليت هاي كميته نيز به شمار مي آيد.

كميته علمي چه برنامه هاي در كنگره پيگيري مي كند؟

گر چه در سوال قبلي تقريبا به موارد اصلي فعاليت هاي كميته علمي اشاره شد، اما به طور كلي مي توان گفت كه كميته علمي كليه كارهاي علمي كنگره را دنبال مي كند، سياست گذاري مي كند، برنامه ريزي ارائه مي دهد و در حقيقت بر فعاليت هاي علمي و محتوايي كنگره نظارت مي كند.

برنامه هاي كميته علمي پس از برگزاري كنگره چه خواهد بود؟

كميته علمي، گر چه پس از هر كنفرانس، براي مدتي جلسه اي ندارد، اما همفكري و پيگيري مسائل كنفرانس بعدي هيچگاه پس از پايان يافتن هر كنفرانس، متوقف نبوده است. برنامه ريزي يك جريان دائمي فكري است كه هر كنفرانس نيازمند همكاري كليه اعضاي كميته علمي آن مي باشد كه معمولا در طول سال صورت مي گيرد، اما بديهي است در چند ماه نزديك به برگزاري كنفرانس جلسات و كارهاي كميته افزايش مي يابد. يكي از كارهاي كميته علمي در پايان هر كنفرانس تلاش براي تبيين دست آوردهاي كنفرانس براي اساتيد و دانشجويان ديگر است كه معمولا صورت مي گيرد.

لطفا نظر خود را درباره انتشار فيلم موهن در باره پيامبر اكرم (ص) و نقش كارگزاران مسلمان روابط عمومي بيان بفرماييد؟

تهيه و پخش فيلم موهن، واقعا يك اقدام ضد اخلاقي، ضد انساني، و ضد ديني است. پيامبر اكرم (ص) نمونه كامل اخلاق و رحمت خداوند بر عالميان است. وجود مقدس ايشان، براي همه بشريت بزرگترين بركت و رحمت است. توهين به چنين وجود مقدس، توهين و بي حرمتي به همه مقدسات است كه مي توان در همه جوامع مشاهده كرد. اين حركت، قطعا يك حركت استكباري و صهيونيستي است براي بحران سازي و ايجاد اختلاف ميان امت اسلامي و ساير انسان ها از يك سو و ميان پيروان اديان ابراهيمي از سوي ديگر است. البته به نظرم مي رسد كه اين توطئه، گر چه جهان اسلام و بسياري از انسان هاي صاحب وجدان آگاه را جريحه دار كرد، اما نتوانست نتايجي را كه استكبار و صهيونيسم به دنبال آن ها بودند را محقق سازد. يكي از دلايل اين شكست، آگاهي مسلمانان به ويژه انديشمندان و علماي آنان است. تظاهرات وسيع مسلمانان و حتي مشاركت بسياري ديگر از غيرمسلمانان در اين تظاهرات بر عليه فيلم موهن، نتايج مهمي را به بار آورد كه يكي از آن ها آشكارتر شدن چهره استكبار و صهيونيسم جهاني به عنوان حاميان بي ديني، بي اخلاقي، بي حرمتي، توهين به پيامبران الهي، بي فرهنگي كامل و بالاخره توطئه و بحران سازي بر عليه مسلمانان در سطح جهان است. اين مساله، بايد توسط كارگزاران مسلمان روابط عمومي به شدت مورد توجه قرار گيرد. سازمانهاي روابط عمومي در سطح جهان ابزارهاي وسيع اطلاع رساني به كمك رسانه ها در اختيار دارند كه اگر به شكل مناسب مورد بهره برداري قرار گيرد مي تواند نتايج موثري را به دنبال داشته باشد. كارگزاران روابط عمومي با تبيين ضداخلاقي، ضد انساني و ضد ديني اين حركت به همه جهانيان مي توانند نقش بسزايي در ثبيت اخلاق، حرمت نهادن به پيامبران و تشريح اصول و مباني بلند اسلامي داشته باشند. روابط عمومي ها مي توانند از طريق ايجاد پيوندهاي مناسب و قابل فهم براي عموم انسان ها ميان پيام هاي كلامي و غيركلامي بهترين محتواي تبليغاتي و اطلاع رساني را در اين زمينه عهده دار باشند. مهم ترين چيزي كه بايد مورد توجه قرار گيرد جلوگيري از افتادن در دام توطئه هاي استكبار و صهيونيسم و تلاش براي تبيين مباني و اصول فرهنگي، اجتماعي و اخلاقي اسلام است كه همگي در وجود مقدس پيامبر اكرم (ص) تجلي يافته است. متاسفانه تاكنون اين پيوند عميق ميان مفاهيم و مباني اسلامي و پيامبر اكرم (ص) به عنوان نمونه كامل اسلام عملي است به صورت مناسبي براي جهانيان ترسيم و منعكس نشده است. هنوز جهان با اين پيامبر بزرگ الهي نا آشنا است. كارگزاران مسلمان روابط عمومي ها مي توانند در اين زمينه قدم هاي مهمي را بردارند و نقش اسلامي خود را ايفاد نمايند.

با توجه به موج بيداري اسلامي در كشورهاي اسلامي روابط عمومي ها چه نقشي در شكل دهي افكار عمومي جوامع مي توانند داشته باشند؟

اسلام دين ارتباطات است و ارتباطات بخش عمده اي از ساختارهاي جوامع اسلامي را تشكيل مي دهد. مساجد، به عنوان نمونه، مركز ارتباطات اسلامي است. حج، يك تجمع بزرگ ارتباطات ميان مسلمانان جوامع مختلف است. تاكيد بر تواصل و ارتباط ميان مسلمانان چه در بعد خانوادگي و چه در بعد اجتماعي نوعي از تاكيد بر شكل گيري ارتباطات وسيع در ميان امت اسلامي است. بيداري اسلامي، يك حركت بزرگ در جهت تغيير در ساختارهاي ارتباطي حاكم و غير اسلامي و تبديل آن ها به ساختارهاي ارتباطي اسلامي در همه حوزه ها و زمينه ها است. اين حركت ارتباطي شامل رابطه حكومت با مردم، حكومت با مقوله قدرت و مشاركت مردم، حكومت و اخلاق و فرهنگ اجتماعي، حكومت و روابط بين المللي و بالاخره حكومت و شكل گيري استقلال و آزادي از يك سو و رابطه مردم ميان خود و خدا، خود و جامعه، خود و حكومت، خود و ديگران غير مسلمان و خود با طبيعت در اشكال مختلف آن از سوي ديگر مي باشد. بيداري اسلامي، نهضتي است كه در صدد تغيير معادله ارتباطي از غيرالهي و غيراسلامي، به الهي و اسلامي است. اين تغيير مهمترين تغييري است كه در آغاز هر حركت بايد ايجاد شود. تغيير مسير ارتباطي، اولين گام براي ايجاد جامعه سالم اسلامي است. براي تحقق اين جهت گيري تغييراتي كه عمدتا در حوزه ارتباطي بايد صورت گيرد، رسانه ها مي توانند نقش اساسي داشته باشند. اطلاع رساني مناسب مي تواند در تغيير اين جهت گيري تاثيرگذار باشد. توليد پيام هاي مفيد و آگاه دهنده مي توانند نقش بسزايي در ايجاد روابط جديد داشته باشند. همه اين موارد از طريق روابط عمومي ها مي توانند تحقق يابند. اصولا روابط عمومي ها، قدرت ايجاد، تقويت و توسعه ارتباطات ميان مردم و ساختارهاي موجود در سطوح مختلف را دارند و بايد از اين قدرت به خوبي استفاده شود. شايد مهمترين گام در اين زمينه گسترش و تعميق آگاهي اسلامي در سطح كشورهاي در حال تحول به سمت اسلام است. آگاهي دادن نسبت به اصول و مباني اسلامي، آگاهي دادن نسبت به توطئه هاي استكبار و صهيونيسم جهاني، آگاهي دادن نسبت به وضعيت آينده و چگونگي حفاظت و صيانت از دست آوردهاي اسلامي، و بالاخره آگاهي دادن از چگونگي تكامل يافتن براي تحقق جامعه ايده آل اسلامي. اين حركت آگاهي دهنده يكي از مهمترين وظايف روابط عمومي هاي اسلامي است كه در عصر بيداري اسلامي مي تواند تاثيرات فراواني بر گسترش و توسعه اين بيداري در ميان امت اسلامي داشته باشد.

لطفا پيشنهادات خود را درباره نحوه برگزاري بهتر كنگره جهاني كارگزاران مسلمان روابط عمومي ارائه فرماييد؟

بنده در كنار ساير اعضاي محترم كميته علمي تلاش مي كنيم اين كنگره در بهترين شرايط ممكن برگزار شود. برگزاري هر چه بهتر اين كنگره قطعا به نحوه مشاركت اساتيد، انديشمندان، مديران و كارگزاران روابط عمومي نيز بستگي دارد. اين مشاركت، بايد وسيع، همه جانبه و عمدتا علمي و محتوايي باشد. بدون اين مشاركت نمي توان به موفقيت اين كنگره اميدوار بود. براي دست يابي به چنين موفقيتي، كميته علمي كنگره تلاش كرده است كه با اساتيد و انديشمندان مختلف داخلي و خارجي براي مشاركت علمي آنان و ارائه مقالات مفيد و كاربردي تماس برقرار كند. فرايند برگزاري كنگره را به گونه اي انجام دهد كه بتوان بيشترين بهره را در زمان برگزاري از آن داشت. برنامه هاي جنبي آن به گونه اي باشند كه در غني سازي محتوايي كنگره موثر باشند. انتشار چكيده ها و سپس مقالات كنگره در قالب كتاب يكي از كارهايي است كه مي تواند در اين زمينه مفيد فايده باشد و به بهتر شدن كنگره منجر شود. بهره گيري از نظرات اساتيد و كارگزاران روابط عمومي در قالب مصاحبه و طرح ديدگاه هاي آنان در رسانه هاي مختلف و ويژه نامه هاي كنگره، يك حركت ديگر در افزايش موفقيت كنگره است. بالاخره، پيگيري مطالبات شركت كنندگان در كنگره براي بهينه سازي وضعيت روابط عمومي ها، غني سازي علمي و محتوايي برنامه هاي درسي دانشگاهي در اين زمينه، راه اندازي رشته ها يا گرايش هاي روابط عمومي در سطح دانشگاهها و نيز حمايت از تحقيقات مرتبط با روابط عمومي مواردي است كه مي توانند در اين موفقيت سهيم باشند.