تصويري از فيلم تركيه‌اي «كادي آدي: ك. او. ز. (Kadi Adi: K. O. Z.)»

شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- تلويزيون حامي حزب حاكم عدالت و توسعه تركيه، تصويري را از مخاطبانش نشان مي‌دهد كه تعدادشان رو به كاهش است.

حزب عدالت و توسعه تركيه (AKP) تاكنون از چندين تقابل و نبرد سياسي، با وجود تمامي دشواري‌ها برنده خارج شده است، اما در عرصه سينما و تلويزيون با وجود تلاش‌هاي زياد و پرهزينه در حال باختن نبرد است.

با توجه به بهره‌مندي از حمايت‌هاي انتخاباتي بالا، اين حزب براي مدتي بيش از يك دهه دولت را در اختيار داشته است و قدرت خود را در تمامي دستگاه‌ها تقويت نموده است، حجم بالايي از سرمايه را در اختيار تاجران حامي خود قرار داده است و به ايجاد شبكه رسانه‌اي حامي خود پرداخته است. هم اكنون تمامي برنامه‌هاي تهيه شده در حمايت از اين حزب، چه در سينما و چه در تلويزيون با وجود هزينه‌هايي گزاف در حال شكست خوردن هستند.

فيلم :كاد آدي: ك. او. ز. را در نظر بگيريد: يك فيلم تبليغاتي-انتخاباتي كه عنوان آن («كاد آدي» به معناي اسم رمز)، كلمه تركي «Koz» (شيپور) را به عنوان خلاصه‌اي از عبارت «زمان عمليات شكستنِ موج فرار رسيده است» مورد استفاده قرار مي‌دهد.

«كاد آدي: ك. او. ز اقدامي براي به نمايش در آوردن روايت و قصه برتر حزب عدالت و توسعه تركيه در پيش چشم توده هاي مردم بود- روايتي كه اساساً موضوعش اين است كه رئيس جمهور تركيه و رئيس اطلاعات كشور دو قهرماني هستند كه عليه جاسوسي بين‌الملي به نبرد بر مي‌خيزند، اقداماتي جاسوسي كه متحدان سياسي پيشين تركيه يعني،گولنيست‌ها و بريتانيا در آن پيشقدم بودند.

اين فيلم اكشن و هيجاني در تاريخ 24 بهمن 93 به شكلي جاه‌طلبانه در بيش از 850 سينما در سطح تركيه به نمايش در آمد، و هدف از آن شكستن ركورد فروش در سطح كشور بود، امري كه در حال حاضر در اختيار يك فيلم كمدي با موضوع مربي تيم فوتبال كودكان است، اين فيلم «رجب ايوديك 4» نام دارد، اثري كه در سال گذشته 7.3 ميليون بيننده داشته است.

اما «كادي آدي: ك. او. ز» سرانجام در ماه گذشته و پيش از اتمام مهلت مقرر باقي ماندن روي پرده سينما، تنها با 312294 بيننده در كشوري كه بيش از 77 ميليون جمعيت دارد از گيشه سينما كنار گذاشته شد. با توجه به گزارش روزنامه Cumhurieyet، در هفته پاياني نمايشش، اين فيلم فقط يازده بيننده داشته است.

اين فيلم كه تقريباً تمامي منتقدان سينماي تركيه آن را شديداً مورد انتقاد قرار داده‌اند، مطابق نظر هزاران بيننده ترك، مي‌تواند فقط در يك ليست رتبه «نخست» را داشته باشد، يعني در صدر ليست «صد فيلم مزخرف» قرار بگيرد.

با وجود برخورداري از حمايت اوليه و منابع مالي، اگر فيلمي موفق به جذب تعداد بالايي از مخاطبين نشود، امري عجيب جلوه خواهد كرد. كيفيت توليد اين فيلم خوب بوده است و يك روزنامه نگار ترك گزارش داده است كه برخي از سينماها آن را براي چند هفته به صورت رايگان به نمايش در آورده‌اند، اين در حالي است كه حداقل يكي از كارفرمايان حزب عدالت و توسعه تركيه قوياً به پرسنل خود گفته است كه اگر نمي‌خواهند از كار خود اخراج شوند يايد بليطي را مبني بر تماشاي اين فيلم به او نشان دهند.

وسدي سيار، منتقد سينماي تركيه در حين مصاحبه درباره فيلم «كاد آدي: ك. او. ز.» در تاريخ 23 بهمن 93 گفته است: رژيم «رايش سوم [مربوط به نازي‌ها] نيز از فيلم سازان سازماني مختص خود برخوردار بود، اما هرگز چنين فيلم بدردنخوري را حتي از آنها تا بحال نديده‌ام»، - ساير منتقدان هم از عباراتي نظير «آشفتگي» و «تبليغات مزخرف» براي توصيف اين فيلم استفاده كرده‌اند.

برنامه‌هاي اين حزب در تلويزيون هم عملكرد ناموفقي داشته است.
«Reaksiyon» (واكنش) يك مجموعه تلويزيوني اكشن سبك «وطني» است كه موضوع آن پيرامون ارتش تركيه و افسران اطلاعاتي است، موضوع اين فيلم نيز توطئه بين‌المللي و مشابه با فيلم سينمايي فوق‌الذكر مي‌باشد. كمتر از سه ماه پس از آنكه اولين قسمت از اين مجموعه تلويزيوني در شهريور سال 93 به نمايش در آمد، نمايش اين محصول پرهزينه توسط تلويزيون خصوصي استار، با توجه به امتياز غيرقابل قبولي كه مخاطبان به آن دادند، متوقف شد.

«Kizilema» (سيب سرخ) نيز يك مجموعه تلويزيوني ديگر است كه در شبكه تلويزيوني ملي TRT تركيه، صريحاً به ستايش سازمان اطلاعات ملي تركيه مي‌پردازد، شبكه‌اي كه بودجه آن از ماليات شهروندان ترك تامين مي‌شود. حتي آهنگ مبارزه انتخابي حزب عدالت و توسعه نيز در اين فيلم توسط تهيه كننده مورد استفاده قرار گرفته است، فردي كه براي سريال تلويزيوني جنجالي «دره گرگ‌ها» شناخته مي‌شود، اما حتي اين كار هم نتوانست با توجه به امتياز ضعيف مخاطبين به آن، از توقف پخشش جلوگيري كند.

در اين بين، مجموعه كارگاه عثماني با نام «Filinta» (زيبارو) هنوز هم عليرغم امتيازات پاييني كه از مخاطبين دريافت كرده است در حال نمايش مي‌باشد- شايد اين امر بازهم به دليل توجه رجب طيب اردوغان، رئيس جمهور تركيه و بذل و بخشش‌هاي او به تلويزيون TRT مي‌باشد.

اردوغان، كه پسرش بلال، مطابق با گزارش‌ها يكي از شركاي تجاري تهيه كننده فيلم فيلينتا است، از مجموعه اين فيلم در ماه گذشته ديدن كرد و به تهيه كننده آلماني آن قول داد كه درخواست او براي دريافت حق شهروندي تركيه هرچه زودترً مورد قبول واقع خواهد شد.

«فيلينتا» تنها مجموعه نمايشي تاريخي نيست كه تلاش مي‌كند به توجيه سياست خارجي نئوعثماني حزب عدالت و توسعه تركيه بپردازد.

با تمركز بر جد موسس امپراطوري عثماني و نبردش با صليبيان، فيلم «ديريليس: ارتوگرول» (Dirilis: Ertugrul) (رستاخيز: ارتوگرول) طرح هاي غالب برنامه‌هاي حامي حزب عدالت و توسعه را با هم تركيب مي‌كند: يعني طرح‌ و قالب‌هاي نئوعثمان‌گرايي و نظريه‌هايي پيرامون توطئه بيگانه‌هراسي-مرزي. رسانه‌هاي حامي دولت گزارش داده‌اند كه مورخان بدليل اشتباهات و عدم دقت اين برنامه تلويزيوني‌، به شدت از آن انتقاد كرده‌اند، اگرچه تلويزيون TRT از آن حمايت مالي كرده است.

به نظر مي‌رسد كه توضيح شكست واضح فيلم‌ها و برنامه‌هاي تلويزيوني دشوار باشد. حزب عدالت و توسعه تركيه در انتخاب محلي سال گذشته 19 ميليون راي را به خود اختصاص داد، اما تقريباً 313000 نفر به سينما رفتند تا فيلم «كاد آدي: ك. او. ز.» را تماشا كنند.

عملكرد بد برنامه‌هاي تلويزيون حامي اين حزب حائز اهميت است چرا كه تركيه پس از آمريكا، بزرگترين صادر كننده سريال‌هاي تلويزيوني مي‌باشد.

امتياز بينندگان، كه از طريق تعداد گيرنده‌هاي تلويزيوني دريافت كننده يك برنامه يا سريال تعيين مي‌شود ذكر نموده‌ است كه: « فيلم واكنش»: 8 الي 18درصد، «فيلينتا»: 7 الي 10 درصد و پس از نمايش دو قسمت اول آن، امتياز «كيزيللما» به پايين‌ترين ميزان ممكن يعني سه درصد رسيد.

«ديريليس: ارتوگرول» از نظر امتياز بينندگان عملكرد بهتري داشت و به امتياز 14 الي 23درصد دست يافت، اما حتي اين امتياز هم خيلي پايينتر از 3/43 نظراتي است كه اين حزب در انتخابات محلي سال قبل به خود اختصاص داد.

چگونه اختلاف بين تعداد آراي اين حزب و عدم توجه به داستان‌هاي بلند ساخته شده در حمايت از اين حزب، در كشوري برخوردار از چندقطبي شديد سياسي و اشتياق عمومي براي سريال‌هاي تلويزيوني و سينمايي را مي‌توان توضيح داد؟

يك توضيح شايد اين باشد كه حزب عدالت و توسعه از طريق تاثيرگذاري مثبت بر زندگي مردم بواسطه سياست‌هايش محبوبيت اجتماعي يافته است، سياست‌هايي نظير نظام مراقبت‌هاي بهداشتي و سلامت. اين نقطه تماس «واقعي» در تركيب با گفتمان ايدئولوژيك پيشين آن كه براي فرد معمولي راي دهنده، «صادق» به نظر مي‌رسيد، مي‌تواند به سادگي به راي و اعتماد اجتماعي بدل شود.

اما، فيلم‌هاي حزب عدالت و توسعه تركيه و روايات بزرگ و جديد آنها درباره توطئه‌هاي خارجي، و همچنين بازبيني‌گرايي تاريخي ممكن است كه از نظر يك بيننده معمولي در تركيه، به عنوان نقطه تماس با حقايق زندگي روزمره ديده شود.

در حقيقت، شايد جلب هزاران بيننده به برنامه هاي تبليغاتي ممكن باشد، اما ذهيت «عوامانه» حزب عدالت و توسعه تركيه براي تسلط صنعت فرهنگ تركيه در دهه گذشته، استعدادهايي را كنار گذاشته، تضعيف نموده يا بيگانه خوانده است كه قادر بودند آثار ملموس‌تر و باورپذيرتري را توليد كنند. اكنون تقريباً تمامي آن استعدادها در اردوگاه جبهه مخالف اين حزب هستند.

بنابراين، وقتي كه فردي نه در تبليغات مهارت دارد، نظير ميخيل چيائورلي و لني ريفنستاهل، و نه هاليود شخصي فرد كه نمي‌تواند كاري را به روش‌هاي ماهرانه انجام دهد، نبايد با پايان همراه با شكستي مفتضح نظير سرانجام «كاد آدي: ك. او. ز» متعجب بشود. -

اِمره كيزيلكايا
مقاله، روزنامه پالس تركيه