اشاره: در اين شماره فصل چهارم از كتاب شخصي‌سازي محيط كار را آغاز مي‌كنيم. فصل چهارم اساسا به دوركاري اختصاص داده شده و از آنجا كه مهم‌ترين و موثرترين نوع دوركاري، عموما كار مجازي است، تمركز خاصي بر اين موضوع دارد و نخستين بحث خود را نيز با كار مجازي آغاز مي‌كند.
 

همان‌طور كه از فصل نخست و فصل دوم كتاب به ياد داريم، شخصي‌سازي محيط كار به معناي همه‌ تكنيك‌ها و سياست‌هايي است كه براي سازگار كردن زندگي و كار به كار مي‌روند. اكنون كه در فصل سه با مهم‌ترين موارد مربوط به انعطاف‌پذيري (برنامه‌هاي بديل، هفته‌هاي كاري فشرده، سهيم‌شدن در كار، كار پاره‌وقت، كار مجازي يا دوركاري) آشنا شديم، در اين فصل به يكي از مهم‌ترين تكنيك‌هاي ذكر شده در فصل سوم، يعني دوركاري يا كار از خانه خواهيم پرداخت.

وعده‌هاي دوركاري براي كسب‌وكار
آينده‌اي را تصور كنيد كه در آن همه‌ نسل آن موقع آمريكا «سر كار بروند»، آن هم با لم دادن در اتاق‌هاي مجهز خودشان در خانه‌هايشان وقتي پشت كامپيوتر هستند و به ديگر همكاران آنلاين خود مي‌پيوندند. شايد آنها صبح با مشتري‌شان كنفرانس ويدئويي برگزار كنند، آخرين نسخه‌ گزارش‌شان در مورد سرور امنيتي را بعدازظهر ارسال كنند و قبل از آنكه كارشان تمام شود، چندين پيام براي همكاران عقب‌‌مانده از ضرب‌الاجل بفرستند. اين كارگرهاي آينده با شنيدن داستان‌هاي مربوط به كاركردن در نسل گذشته و مسيرهاي طولاني كار و محدوديت‌هاي محل كار آه خواهند كشيد، درست همان آهي كه اكنون ما با شنيدن داستان مدرسه‌رفتن مادربزرگ‌ها («هر روز صبح بايد پنج كيلومتر از اين روستا به آن روستا پياده‌روي مي‌كردم») مي‌كشيم. بله، اين نسل كار مجازي است، نسلي كه با سرعت نور در حال ظهور است.
در واقع، كارگران مجازي همين حالا هم وجود دارند و تعدادشان پي در پي زياد مي‌شود. بر حسب بررسي گروه پژوهش‌هاي دايرينگر، حدود 2/17 ميليون آمريكايي دست كم يك روز در ماه در سال 2008 دوركاري كرده‌اند و اين آمار افزايشي 39 درصدي را نسبت به سال 2006 و 74 درصدي نسبت به سال 2005 نشان مي‌دهد. كارگران مجازي را آن عده‌اي از آدم‌ها مي‌دانند كه كارشان را در خانه، در جاده، يا هرجايي كه دفتر كاري سنتي و متعارف نباشد، انجام مي‌دهند. يكي از رايج‌ترين خصيصه‌هاي كارگران مجازي اين است كه آنها كارشان را با استفاده از تكنولوژي الكترونيكي انجام مي‌دهند.
يك خط تلفن ساده و ارتباط با اينترنت مي‌تواند امروز كارگران را قادر سازد كه از دوردست به شبكه‌ كاري خود متصل شوند، كار كنند و كسب و كارشان را هدايت كنند (اغلب كارگران در خانه اين كار را مي‌كنند، اما خوب، مي‌توانيد لب ساحل هم دوركاري كنيد!). تكنولوژي پشتيبان كار مجازي از پايه‌اي‌ترين تكنولوژي ـ خط تلفن و مودم ـ تا پيچيده‌ترين سيستم‌ها با فايروال‌ها و ديگر وسيله‌هاي حفاظتي جهت حفاظت از شركت يا داده‌هاي مشتري، اينترانت‌ها، ويدئوكنفرانس‌ها و بسياري چيزهاي ديگر را در بر مي‌گيرد.
كار مجازي براي بسياري از كارگران خوب است و تنها به درد نويسنده‌هايي نمي‌خورد كه داخل كافي‌شاپ‌ها در سرتاسر شهرها وول مي‌خورند و چيز مي‌نويسند: مثلا براي كارگران پيرتري كه مي‌خواهند بازنشسته شوند، آنهايي كه نياز به انعطاف‌پذيري بيشتر دارند، چون با مشكلات جسمي دست و پنجه نرم مي‌كنند، كساني كه در مكان‌هاي دور مي‌زيند، يا آنهايي كه همزمان دو شغل دارند و نمي‌توانند در محل كار هر دو شغل حاضر شوند. بله، همه‌ اين افراد كار مجازي را با آغوش باز مي‌پذيرند. اگرچه كار مجازي اغلب توسط حرفه‌اي‌هايي با حقوق بالا پي گرفته مي‌شود كه مي‌توانند از گوشي‌هاي هوشمندشان ايميل بفرستند و از بالاي كوه ويدئو كنفرانس برگزار كنند، اما كارگران با دستمزدهاي پايين نيز به طور موثري از اين گزينه بهره مي‌برند. براي مثال، مراكز تلفن كه وقتي در ساختمان‌هاي بزرگ مستقر مي‌شوند، پرجمعيت، پرازدحام و پر از استرس هستند، مي‌توانند با استفاده از كار مجازي و داشتن كارمنداني كه از خانه كار مي‌كنند، شغلي آرامش‌ بخش به كارمندانشان عرضه كنند. براي كارگران با دستمزد پايين هم توانايي مديريت زندگي جداي از كار و اجتناب از هزينه‌هاي رفت و آمد (چه مادي و چه زماني) بسيار مهم است. در واقع، نزديك به 60 درصد كاركنان ـ طبق آمار يكي از مطالعات صورت‌گرفته درباره‌ بهره‌وري كارمندان ـ معتقدند كه دوركاري بهترين و ايده‌آل‌ترين موقعيت كاري است.
كار مجازي به نفع كارفرمايان هم هست، خواه براي شركت بزرگي مثل آي.بي.ام يا براي عده‌اي كه مي‌خواهند شركت تازه‌اي تاسيس كنند. همان‌طور كه در فصل سه گفتيم، بسياري از شركت‌هاي بزرگ همين حالا هم دوركاري را در برنامه‌هاي اضطراري خود گنجانده‌اند و توانايي‌هاي اين تكنيك براي دفاع از كسب و كار در برابر خسارت‌هاي احتمالي و كاهش بهره‌وري به رسميت شناخته اند؛ خسارت‌هايي كه بر اثر بيماري، سيل، توفان، كولاك، و قطع برق پيش مي‌آيد.
دوركاري مي‌تواند در مجموع به رونق كسب و كار بينجامد، زيرا تحقيقات نشان داده كه كار مجازي مي‌تواند هزينه‌هاي محيط كار را كاهش دهد و كارگراني خوشحال‌تر و بهره‌ورتر توليد كند. برخي از مهم‌ترين مديران شركت‌هاي بزرگ گزارش داده‌اند كه دوركاري و كار مجازي 20 تا 25 درصد بهره‌وري كارمندان را ــ به طور خاص در زمينه‌هاي مربوط به تكنولوژي ــ افزايش داده است.
آنهايي كه به طور مجازي براي آمريكن اكسپرس كار مي‌كنند، نسبت به همتايان دفتري خويش 43 درصد بيشتر توليد كاري دارند. همچنين تغييرات بزرگ در كسب و كار همچنين سازماندهي دوباره يا انتقال دفتر اصلي به جايي ديگر مي‌تواند بسيار هزينه‌بر باشد. اما در مقايسه با چنين چيزي، بهبودهاي كسب و كار با استفاده از كار مجازي به آساني قابل دسترسي است و هزينه‌هاي املاك و مستغلات را نيز شامل نمي‌شود. براي مثال، آي.بي.ام با صدور اجازه‌ دوركاري براي 25 درصد از كاركنان خود ــ كه اكنون از خانه‌هايشان مشغول كار هستند ــ توانسته است حدود 700 ميليون دلار صرفه‌جويي در هزينه‌ها داشته باشد.
اما لازم نيست كسب‌وكاري ميليارددلاري داشته باشيد تا از دوركاري سود ببريد. دوركاري حتي براي كارآفرينان تازه‌كار نيز مزاياي خاص خود را داراست. مشاوران كسب و كاري كه براي شروع‌به‌كار شركت‌ها مورد نياز هستند، مي‌توانند از خانه‌هايشان مشاوره بدهند و دوركاري كنند، بنابراين هزينه‌هاي مربوطه بسيار كاهش مي‌يابد.
كار مجازي واقعا فايده‌بخش و اثرگذار است، به همين دليل نيز تعداد روزافزوني از بخش‌هاي كسب و كار آن را مي‌پذيرند. اگرچه كار مجازي به درد همه‌ انواع سازمان‌ها، تيم‌ها و كارگرها نمي‌خورد، اما مي‌توان استفاده از آن را بسيار گسترده‌تر از اكنون كرد و انعطاف‌پذيري بيشتري را به مردم بيشتري عرضه داشت. علاوه بر آن، پيشرفت‌هاي تكنولوژيك و سياست‌هاي كسب و كار كه پشتيبان و مروج كار مجازي هستند، مي‌تواند دورنماي كسب و كاري را كه ما مي‌شناسيم اساسا دگرگون كنند و سازگاري بين كار و زندگي را افزايش دهند و بنابراين هم محيط سالم‌تري پديد آورند، و هم هزينه‌ها را كاهش دهند. خلاصه، نتايج و فعاليت‌هاي كسب و كار در اثر دوركاري و كار مجازي بهبود قابل توجهي خواهد يافت. كار مجازي همه‌ انواع امكانات را براي كارگران نيازمند انعطاف‌پذيري مي‌گشايد و به كسب‌و‌كارهايي كه بايد در اين اقتصاد جهاني همواره متغير رقابت كنند، بخت بيشتري اعطا مي‌كند؛ چراكه در اقتصاد جهاني نوين تكنولوژي و استعداد انساني حكمفرما است.
كارفرماياني كه از امكانات ارائه‌شده به‌واسطه‌ تكنولوژي [و مهم‌ترين آنها، كار مجازي] به هر دليلي احتراز مي‌كنند يا آن را نمي‌پذيرند، در حال از دست دادن فرصت بسيار مناسبي براي افزايش بهره‌وري و انعطاف‌پذيري و كاهش هزينه‌ها هستند. چه بسا آنها در آينده و بر حسب محيط كارهاي آينده كسب و كارهايي منسوخ شوند.
آنهايي را يادتان هست كه وي.اچ.اس را ناديده مي‌گرفتند؟ آيا بتامكس باقي ماند؟ نه، هرگز اين طور نشد. [وي.اچ.اس و بتامكس نام دو نوع كاست مغناطيسي ويدئويي است كه بتامكس پس از ظهور وي.اچ.اس هفت سال بعد از آن، كم كم كنار گذاشته شد و ديگر توليد نشد].
به نظر ما خوب است كه همه‌ امكانات مربوط به كار مجازي را در يك پيوستار يا طيف مشاهده كنيم. در يك سوي طيف ما «فرد مجازي» را داريم. فرد مجازي كسي است كه از دور، كاري منفرد انجام مي‌دهد و ممكن است اين كار را براي شركتي انجام دهد كه دفتر مركزي دارد. اين فرد عموما كارمندي شهري است كه وقتي بچه‌ها به خاطر تعطيلي مدرسه نرفته‌اند يا وقتي همسرش در حال نقل و انتقال از اين سر كشور به آن سر كشور است و بايد به او كمك كند، داخل خانه يا هتل‌اش مي‌نشيند و كار مي‌كند. خوب، اينجا بررسي كار مجازي را آغاز مي‌كنيم.
به علاوه، قسمت‌ها، بخش‌ها يا دپارتمان‌هايي درون يك شركت وجود دارند كه به طور كامل از دور كار مي‌كنند. نام اين موقعيت را «تيم مجازي» مي‌گذاريم. براي مثال، ممكن است نود درصد شركت در آتلانتا مشغول به كار باشد و ده درصد باقي تيمي مجازي متشكل از افرادي از 15 كشور مختلف باشد. يك شركت بزرگ شايد محل ساخت و توليد خود را يكجا برقرار كند، اما اجازه دهد برخي كاركنان‌اش در خانه كار كنند. تيم مجازي بر خلاف فرد مجازي با تكوين شركت تكوين مي‌يابد، و سياست‌هايي هماهنگ‌تر با سياست شركت دارد.
و بالاخره در آن طرف طيف مي‌توانيم «سازمان مجازي» را بيابيم؛ چيزي كه هنوز در دنياي كنوني كسب و كار ما معمول نيست اما به خاطر خصيصه‌هاي ويژه‌اش بايد نگاهي به آن انداخت. سازمان مجازي هيچ دفتر مركزي فيزيكي‌اي ندارد و تمام كارمندان آن مجازي هستند. شيوه‌ كار آدم‌ها در سازمان‌هاي مجازي و مزاياي آن و نيز چالش‌هاي پيش رويش مي‌تواند نشانه‌اي از محيط كار در آينده باشد.
وقتي مي‌‌گوييم كار مجازي طرحي نيست، كه يا به درد همه بخورد يا به درد هيچ كس نخورد، اميدواريم شما يا كارفرمايان شما دست كم يكي از مثال‌هاي اجراي موفق اين طرح را كه در اين فصل ارائه خواهيم داد بخوانيد و سپس تصميم بگيريد كه آيا پي گرفتن چنين سياستي به نفع شما و آنها خواهد بود يا خير. ما دوست داريم شما تفكري خلاقانه داشته باشيد و با اين تفكر خلاقانه به انواع راه‌هايي بينديشيد كه مي‌توانيد كار مجازي را براساس آنها با كسب و كار خودتان تطبيق دهيد.