شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- روابط عمومي يعني ياد بگيريم كه به جاي اينكه بر سر هم فرياد بزنيم، بنشينيم و با هم گفتگو كنيم. شايد اين تعبير به نوعي بتواند پاسخگوي اين نوع روابط عمومي در ايران باشد كه هنوز ديده مي شود بر سر هم فرياد مي كشند.
در اين نوشتار قصد نداريم كه كسي را تخريب كنيم. همچنين قصد نداريم كه راهي را ترويج كنيم. صرفا مي خواهيم روندهاي جاري جهاني را كه در آن زندگي مي كنيم و روابط عمومي به عنوان بخشي از آن در حال رشد است، مورد مداقه قرار دهيم.
اينكه جامعه امروز ايران، حقيقتا در شرايط بسيار وخيمي از حيث رويارويي با نظام هاي فرهنگي و فكري غربي قرار گرفته است، بر هيچ كس پوشيده نيست اما سوال اينجاست كه در اين درياي مواج ايدئولوژي ها و انديشه هايي كه بر پيكره كشتي طوفان زده روابط عمومي مي كوبد، كدام راه مي تواند ما را به ساحل نجات برساند؟
و به عنوان يك عضو در جامعه روابط عمومي چه وظيفه اي داريم و چگونه مي توانيم به بهترين نحو ممكن اين وظايف را به سر انجام برسانيم. شايد با مطالعه سوالاتي كه متعاقبا مطرح مي شود بتوانيم راهي را باز كنيم و در فضاي گفتماني كه در آن قرار داريم به توسعه و بازسازماندهي خودمان از ابعاد گوناگون بپردازيم.
روابط عمومي دولتي و خصوصي يا روابط عمومي خصولتي؟
روابط عمومي جرياني يكتا در يك فضا نيست. بلكه روابط عمومي جرياني با جهت هاي متفاوت در بافت ها و زمينه هاي مختلف است. بخش عمده روابط عمومي ما در نهادهاي دولتي اتفاق مي افتد كه به زور بخشنامه ها و دستورالعمل ها اين احساس نياز در سال هاي گذشته براي آنها ايجاد شده است كه بايد روابط عمومي داشته باشند. يعني شايد حتي امروز در برخي از سازمان ها مدير سازمان اعتقادي به آن نداشته باشد و صرفا به دليل ساختار سازماني، واحد روابط عمومي را سرپا نگه داشته است.
اين سازمان ها كم كم خصوصي سازي شده اند و دقيقا در همين سازمان هايي كه البته در مورد نحوه خصوصي شدن آنها انتقاداتي وجود دارد، امروز بهترين مكان براي رشد روابط عمومي است. چراكه اولا اين نهادها از نظر قدرت اقتصادي بسيار قوي هستند و مي توانند تمام بخش هاي ساختار روابط عمومي را در خود داشته باشند و از طرف ديگر مديران قوي در آنها وارد مي شوند كه معمولا نگاه منطقي نسبت به روابط عمومي دارند.
روابط عمومي در بخش خصوصي نيز همچون گذشته بيشتر به بازاريابي و تبليغات پهلو مي زند و فكر نمي كنم بتوانيم انتظار خاصي از آنها داشته باشيم. مگر در شرايط استثنايي كه فعاليت هاي گوناگون در اين نهادها به ويژه در بخش روابط عمومي الكترونيك در سال هاي اخير انجام شده است.
مجامع و انجمن هاي روابط عمومي
در حوزه روابط عمومي ايران، عده اي افراد حضور دارند كه از نظر قدمت به اندازه كافي قديمي هستند و از نظر فعاليت نيز فعاليت هاي كم و بيشي را به به طور مستمر انجام داده اند و عمده اين فعاليت ها در انجمن هاي روابط عمومي انجام شده است.
انجمن هاي روابط عمومي در ايران قدرت زيادي ندارند و اگر هم دارند تا امروز هيچ چيز خاصي از آنها شاهد نبوده ايم. بيشتر اين انجمن ها رئيس محور و مدير محور هستند. يعني اگر افراد ذي نفوذ در آنها حضور پيدا كنند مي توانند كارهاي بزرگي را در آنجا انجام داد و اگر افراد كمي آكادميك و دانشگاهي باشند، تقريبا هيچ كاري در اين انجمن ها به جز فعاليت هاي روتين آن انجام نمي شود.
بنابراين نشان مي دهد كه جايگاه انجمن هاي روابط عمومي در ايران به اندازه كافي تثبيت نشده است. البته به جز چند كشور صنعتي پيشرفته، در ساير كشورها نيز روابط عمومي جايگاه متفاوتي ندارد. بنابراين بخشي از اين وضعيت به مساله سياستگذاران در حوزه هاي مختلف باز مي گردد.
موسسات خصوصي روابط عمومي
تقريبا به جرات مي توان گفت اين نهادها و موسسات تخصصي خصوصي هستند كه بيشترين بار را براي توسعه روابط عمومي ايران بازي مي كنند. موسسات خصوصي روابط عمومي برگزار كننده گردهم آيي ها و كنفرانس ها و همايش هاي روابط عمومي هستند و با تلاش اين ها جمعي از اساتيد دانشگاه ها كه ارتباط بسيار محدودي با بخش هاي اجرايي و صنعتي دارند، از اين طريق وارد حوزه اجرا و عمل مي شوند.
متاسفانه جو حاكم بين موسسات روابط عمومي در ايران با ايده آل خود فاصله دارد. يعني اين نهادها به نوعي رقيب همديگر هستند و گاهي اين رقابت ها به تخريب مي انجامد.
تخريب اساسا ماهيتي از بين برنده دارد در حاليكه رقابت ماهيتي پويايي بخش دارد. گاهي اوقات نيز نيروهاي فشاري براي تامين منافع خودشان به اين تخريب ها دامن مي زنند تا از آب گل آلود ماهي بگيرند. در هر حال وضعيت اين موسسات فعلا در جايگاه مطلوب نيست. اما اگر بتوانند از اين مسائل حاشيه اي عبور كنند، بهترين فضا براي رشد روابط عمومي در حال حاضر در اين موسسات وجود دارد.
سايت ها و تارنماهاي روابط عمومي
بخش فعال روابط عمومي در ايران كه هر روز مي تواند حرف جديدي براي گفتن داشته باشد، سايت ها و وبلاگ هاي روابط عمومي در ايران است. اين سايت ها و وبلاگ ها فضاي گفتماني بسيار خوبي را ايجاد مي كند، كه نسبت به تخصصي بودنش، توانسته است، مقبوليت زيادي در بين مردم و متخصصان برخوردار شوند.
سايت شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا) قوي ترين سايت در اين حوزه است، و سايت هاي شخصي و وبلاگ هاي قوي نظير وبلاگ روابط عمومي و صفحات فيسبوك، لينكداين و گوگل پلاس نيز در حوزه روابط عمومي فضاي بسيار خوبي را تدارك ديده اند.
با اين حال مشكل عدم مشاركت مخاطبان، در اين فضاها و صرفا يك طرفه بودن اين رسانه هاي متعامل، معضل ديگري است كه بيشتر از اينكه به گردانندگان اين سايت ها برگردد، به دانش محدود كارشناسان و ترس از حضور آنها در اين مكان ها باز مي گردد.
جوايز روابط عمومي
در سراسر جهان جايزه هاي زيادي در حوزه هاي مختلف سالانه و يا هر چند سال يكبار به برترين ها اهدا مي شود. در ايران نيز به پاس بزرگداشت دكتر نطقي، اين جايزه با نام دكتر نطقي توسط موسسه كارگزار روابط عمومي اهدا مي شود.
علاوه بر اين جايزه، جوايزي نيز به كارشناسان برتر و روابط عمومي هاي برتر در حوزه هاي مختلف توسط نهادهاي مختلف از قبيل انجمن متخصصان روابط عمومي و ... اهدا مي شود.
گاهي شركت كنندگان در اين جوايز زياد مي شود و گاهي اوقات به افراد زيادي اين جايزه ها تعلق مي گيرد. اين بدين معنا نيست كه اين افراد اين جايزه ها را خريداري كرده اند.
اما گاهي اوقات به دليل برخي رقابت هاي خارج از حوزه اخلاق مشاهده مي شود كه نوشتارهايي طعنه آلود و با ادبياتي ناپسند كه در شان روابط عمومي كشور نيست، اين جوايز را لكه دار مي كنند.
در حاليكه روابط عمومي امروز ايران بيشتر از اينكه نيازمند چالش هاي اينچنيني باشد نيازمند فضايي براي رشد و حمايت است.
دانشگاه ها و نهادهاي آكادميك روابط عمومي
روابط عمومي در دانشگاه هاي سراسري، آزاد، علمي كاربردي و موسسات آموزش عالي آموزش داده مي شود. هر كدام از اين مراكز نوعي گرايش خاص را نسبت به روابط عمومي ارائه مي دهند و به دليل بافت دانشجوياني كه در آنها حضور پيدا مي كنند شرايط خاصي بر آنها حاكم است.
در دانشگاه هاي دولتي، دو دانشگاه تهران و علامه طباطبايي اين رشته را ارائه مي كنند. البته در دانشگاه تهران گرايش به سمت جامعه شناسي و مباحث مطالعات فرهنگي است تا روابط عمومي. در دانشگاه علامه بيشتر دانشجويان خود روابط عمومي را مي خوانند و از اين حيث دانشجويان دانشگاه علامه براي ورود به بازار كار روابط عمومي شرايط مساعدتري را دارند. دانشجويان دانشگاه تهران، براي ادامه و با جهت گيري هاي تئوريك آموزش مي بينند.
در دانشگاه آزاد نيز بسته به اساتيد گرايش ها متفاوت است. سنت خاصي در دانشگاه آزاد ديده نمي شود اما دانشجويان زيادي از اين دانشگاه در روابط عمومي هاي كشور مشغول به كار هستند.
دانشگاه علمي كاربردي به دليل ماهيت دانشجويانش كه بيشتر شاغلين را تشكيل مي دهد، به سمت كاربردهاي روابط عمومي پيش مي روند و در چند دانشگاه نيز از قبيل دانشگاه علمي و كاربردي كيش، دانشجويان قوي فارغ التحصيل شده اند.
نتيجه گيري
روابط عمومي در ايران ساختار واقعي خود را نگرفته است و به دليل پارادايم هاي متفاوتي كه در آن وجود دارد شاهد مشكلات زيادي هستيم كه بايد براي رفع آن مطالعه و طرح هايي را اجرا كرد.
همچنين بايد سعي كرد با اشاعه اخلاق حرفه اي در ميان روابط عمومي ها به توسعه حرفه اي آن كمك كرد.