مطالعه ميزان سواد رسانه اي و نقش آن در جامعه ايراني

 (مطالعه موردي:دانشجويان شهرستان محمودآباد)

نويسندگان:

دكتر علي اصغر كيا

عنايت داودي

ناهيد كرمي

چكيده

اين مقاله درصدد مطالعه ميزان سواد رسانه اي و نقش آن در جامعه ايراني مي باشد. براي تبيين فرضيه هاي تحقيق از  نظريه جيمز پاتر و نظريه هاي استفاده و خشنودي و نيز كاشت استفاده شد. با كاريرد روش پيمايش و با استفاده از تكنيك پرسشنامه بر روي 375 نفر از دانشجويان شهرستان محمود آباد  كه از طريق نمونه گيري تصادفي طبقه اي انتخاب شدند،داده هاي پژوهش جمع آوري شدند و با استفاده از نرم افزار spssتجزيه و تحليل گشتند. جهت احتساب روايي شاخص ها از ضريب آلفاي كرون باخ استفاده شد.يافته هاي پژوهش نشان داد كه متغير هاي مدت ،ميزان،نوع استفاده از رسانه ها،واقعي تلقي كردن محتواي رسانه ،انگيزه و هدف مخاطبان،پايگاه اقتصادي- اجتماعي و ميزان تحصيلات رابطه معني داري با سواد رسانه اي دارد.

كلمات كليدي: رسانه، سواد رسانه اي، جامعه ايراني، دانشجويان شهرستان محمود آباد.

مقدمه

با توجه به ظهور فناوري­هاي ديجيتال فرصت­ها و چالش­هاي مهم نويني را در پيش روي آموزگاران آموزش رسانه نمايان ساخته است. در يك طرف، اين فناوري­ها مجموعه­اي نو از ابژه­ها و فرآيندها براي مطالعه و تحقيق فراهم مي­كنند و باعث در دسترس تر شدن جنبه­هاي مختلفي از توليد رسانه­اي مي­شوند. (باكينگهام، 1389، 300)

از لحاظ ديگر هم زمان با ورود به قرن 21، نظام­هاي اطلاعاتي و ارتباطي به طور فزاينده­اي دچار پيچيدگي و همه جانبه گرايي شده­اند. اين پيچيدگي­ها موجب شده­اند تا پيام­هاي توليد شده توسط رسانه­ها، مخاطبان خود را در گوشه و كنار جهان دچار نوعي سردرگمي و ترديد در انتخاب پيام­ها نمايند. (اكرمي، فياض، بيچرانلو، 1390، 90)

در حال حاضر هر رسانه­اي دستورالعمل و سياست خاص خود را دارد و واقعيت­ها را به شيوه خاص خود تدوين مي كند اين موضوع مورد تاكيد و هشدار محققان ارتباطات نيز است هربرت شيلر در اين زمينه معتقد است (گردانندگان وسايل ارتباط جمعي براي سرپوش گذاشتن بر فريب دهي و دستكاري فكري مخاطبان خود كه به طور نامريي انجام مي­شود بر اصل بيطرفي روزنامه نگاران تكيه مي­كنند و بدين ترتيب واقعيت­ها را به عنوان رويدادهاي عيني ارائه مي­دهند در حالي كه در واقع به علت تعارض­هاي اجتماعي و منافع طبقاتي امكان عيني گرايي، وجود ندارد. (غفاري چراتي، 1381، 13)

الوين تافلر آينده شناس معروف آمريكايي در دهه 1980 پيش بيني كرده بود كه عصر فردا را گستره اي از فرستنده ها، رسانه ها، پيام گيران و پيام سازان شكل مي دهند و شيوه هاي تبادل اطلاعات، محور مانور آينده را شكل خواهند داد. در حال حاضر بخشي از اين پيش بيني تحقق يافته و بخشي ديگر در راه است. حال نسل امروز و فردا براي جذب فرصت ها و دفع تهديدهاي ناشي از اين پديده به اين درك نياز خواهند داشت كه رسانه هاي جمعي چگونه بر جامعه تاثير مي گذارند. مسلماً آن كسي كه توانايي دسترسي، ارزيابي و تحليل انتقادي پيام هاي ارتباطي (سواد رسانه اي) را داشته باشد، بهتر مي تواند به اين درك برسد. دركي كه تنها از رهگذر تكامل سواد رسانه اي تحقق مي پذيرد. زيرا سواد رسانه اي مهارت هاي لازم را براي برقراري ارتباطي متفكرانه و آگاهانه با رسانه ها مي آموزد و در عين حال ديدگاهي تحليلي و نقادانه نسبت به پيام هاي رسانه اي فراهم مي كند. با وجودي كه سواد رسانه اي پرسش هاي انتقادي را در خصوص تاثيرات رسانه ها پديد آورده هدف اصلي آن، اين است كه مخاطبان رسانه ها را در برابر آثار سوء رسانه اي محافظت نموده و آنان را در كنترل آنچه مي بينند، مي شنوند و مي خوانند توانمند سازد. (اكرامي، فياض، بيچرانلو، 1390، 91)

امروزه درجه نفوذ رسانه ها در جوامع و شكل دهي روابط در آنها به حدي است كه سواد رسانه اي را به امري اجتناب ناپذير تبديل كرده است از اين رو در برخي از كشورها سواد رسانه اي آن قدر اهميت داشت كه آن را به عنوان يك ماده درسي در ميان مواد درسي دوره هاي تحصيلي راهنمايي تا مقطع ديپلم به رسميت شناختند و حتي آن را براي سنين بزرگسال و مقاطع تحصيلي بالاتر نيز طراحي كردند. به عبارت بهتر لزوم فراگيري سواد رسانه اي در دنيايي كه رسانه ها از جهات مختلف آن را شكل داده در آن رسوخ كرده امري ضروري به نظر مي رسد.

لذا، هدف اصلي اين پژوهش عبارت است از مطالعه ميزان سواد رسانه اي و نقش آن در جامعه ايراني (مطالعه موردي:دانشجويان شهرستان محمود آباد)

تعاريف موجود از سواد رسانه­اي در ايران

اما تعاريفي كه در ايران ارائه شده است، سواد رسانه­اي را سوادي مي دانند كه مخاطب به مدد آن
مي­آموزد كه در شرايط انبوه شدن پيام، چگونه پيام هاي مورد نياز را جستجو كند و اهداف پيام را تشخيص دهد.

كاظم معتمدنژاد پدر علم ارتباطات در ايران و استاد دانشگاه علامه طباطبايي، سواد رسانه­اي را درك ماهيت و كاركردهاي رسانه­ها مي داند و تأكيد دارد كه ژانرهاي رسانه­اي است كه در آن طرف توجه قرار مي گيرد. (شكرخواه، سايت اينترنتي دات، 1384)

پرويز علوي، داراي دكتري علوم سياسي و روابط بين الملل و عضو هيئت علمي دانشگاه “سواد رسانه­اي را مقوله­اي مي داند كه سعي مي كند دركي عميق و منتقدانه از پيام­هاي وسايل ارتباط جمعي ايجاد كند و هدف از آن افزايش و تقويت انديشه­ي انتقادي، با استفاده از رسانه­هاست.” (علوي، 16:1388)

غلامرضا ارجمندي، عضو هيئت علمي گروه جامعه شناسي دانشكده علوم اجتماعي دانشگاه پيام نور، سواد رسانه­اي را اينگونه تعريف مي كند: “سواد رسانه­اي به بياني كلي، تأكيدي است بر اين مطلب كه برخلاف تصور رايج، درك پيام­هاي رسانه­اي و اساساً شيوه­ي رفتار با رسانه، به دانش و مهارتهاي خاصي نياز دارد و در بياني دقيق­تر، عبارت است از مهارت تفكر استدلالي و نقاد به نحوي كه مخاطب بتواند، درباره­ي محتواي رسانه قضاوتي مستقل داشته باشد.” (ارجمندي، 5:1384)

“سواد رسانه­اي” در يك تعريف بسيار كلي عبارت است از يك نوع درك متكي بر مهارت كه براساس آن مي توان انواع رسانه­ها و انواع توليدات آنها را شناخت و از يكديگر تفكيك و شناسايي كرد. اين تعريف را يونس شكرخواه، عضو گروه مطالعات بريتانيا – دانشكده مطالعات جهان، دانشگاه تهران و صاحبنظر در زمينه ارتباطات ارائه كرده است. (سايت اينترنتي همشهري آن لاين، 1388)

يحيي كمال­پور، رئيس دپارتمان ارتباطات و هنرهاي خلاق در دانشگاه پوردو آمريكا، سواد رسانه­اي را شامل تحقيق، تحليل، آموزش و آگاهي از تأثيرات رسانه­ها (راديو، تلويزيون، فيلم، موسيقي، روزنامه، مجله، كتاب و اينترنت) بر روي افراد و جوامع مي داند. (سايت اينترنتي مجله علوم اجتماعي، 1386)

مهدي محسنيان راد، استاد علوم ارتباطات بر اين تأكيد دارد كه آي سي تي[1] موجب پيدايش سواد رسانه­اي شده است، وي مي گويد: "در حقيقت ورود به عصر ارتباطات و اطلاعات و پيدايش ابزار نوين آي سي تي، سوادي، آن هم با عنوان سواد رقومي متولد ساخته است. وي اولين مخاطبان سواد رسانه­اي را ميانسالان دهه 1990 مي داند كه مي­بايست تحت تعليم استفاده از فناوري هاي نوين براي رويارويي با خروجي رسانه­ها و اصلاً كاركرد آنها قرار مي گرفتند.” (افراسيابي، 4:1387)

محمد الستي، مدرس علوم ارتباطات در تعريف سواد رسانه­اي اظهار مي دارد: “سواد رسانه­اي در واقع معياري از توانايي و قابليت فردي در درك مستقل رسانه است.” (همان منبع)

اكثر صاحبنظران اين تعريف سواد رسانه­اي را پذيرفته­اند كه: سواد رسانه­اي به معناي توانايي دسترسي، تجزيه و تحليل، ارزيابي و انتقال اطلاعات در اشكال مختلف اعم از مكتوب يا غيرمكتوب است. همانطور كه سواد سنتي شامل مهارتهاي خواندن و نوشتن است، سواد رسانه­اي نيز شامل توانايي­ها و مهارتهاي خواندن يا رمزگشايي (درك) و همچنين نوشتن يا رمزگذاري (خلق، طرح و توليد) است. (حيدري زهراپور، 157:1383)

“بنابراين مي توان سواد رسانه­اي را به صورت هاي زير تعريف كرد:

- اگرچه در سواد رسانه­اي از رسانه­ها انتقاد مي شود، اين به معناي استفاده نكردن از رسانه نيست.

- سواد رسانه­اي، به معناي محدود كردن تماشاي تلويزيون نيست، بلكه به معناي تماشا با دقت آن است.

- سواد رسانه­اي، كشف ساده اهداف سياسي، كليشه­ها و بازنمايي­هاي انحرافي نيست، بلكه فهم نكاتي است كه در رسانه­ها، هنجار تلقي مي شوند.” (سپاسگر، 133:1384)

با توجه به تعاريف متعدد صاحبنظران حوزه ارتباطات از سواد رسانه­اي، تعريف كريست و پاتر كه سواد رسانه­اي “توانايي دسترسي، تحليل، ارزيابي و برقراري ارتباط با پيام هاي رسانه­اي در اشكال مختلف است." را به عنوان تعريف اصلي از سواد رسانه­اي در اين پژوهش بكار خواهم برد.

چارچوب نظري

با توجه به نقاط مثبت و منفي درباره نظريه­هاي ارتباطي مرتبط با سواد رسانه­اي كه در بخش مباني نظري شرح داده شد و همچنين اهداف پژوهش، دو نظريه استفاده و خشنودي و نظريه شكاف آگاهي در اين پژوهش به عنوان چارچوب نظري مورد استفاده مي باشند؛ همچنين الگوي نظري پاتر از “سواد رسانه­اي” از عوامل گوناگون “ساختار دانش” ، “جايگاه مخاطب” و “پردازش پيام” تشكيل شده است كه يكديگر را نيز پشتيباني مي كنند و در يك منظومه منسجم قرار دارند. به نظر مي رسد، اين الگو، نسبت به دو الگوي ديگر (الگوي نظري هابز و تومن)، از شبكه سازي گسترده­تري برخوردار است و مي تواند حدود دانش مخاطب نسبت به رسانه­ها، مهارتهاي لازم براي استفاده از رسانه­ها و مهمتر از همه؛ نظام معناجويانه و معناساز پيام را مورد بررسي قرار دهد.

يكي از نظريه هايي كه در چارچوب نظري مورد استفاده قرار مي گيرد نظريه شكاف آگاهي است؛ در نظريه شكاف آگاهي كساني كه پايگاه اجتماعي – اقتصادي بالاتري دارند، (كه به گفته تانبرگ اين فقط مربوط به پايگاه اجتماعي – اقتصادي بالاتر نيست و مي تواند بين كساني كه بهترين آگاهي اوليه را دارند، مصداق پيدا كند)، هنگام دريافت اطلاعاتي كه به آنها عرضه مي شوند، بهتر از كساني كه پايگاه اجتماعي – اقتصادي پايين­تري دارند، عمل مي كنند.

باتوجه به نظريه هايي كه در چارچوب نظري پزوهش مطرح شد.متغير ها و فرضيات پژوهش در جدول 1معرفي و ارائه مي شود.

جدول 1. بررسي پيشينه

نام متغير	نوع متغير	نظريه اخذ متغير	فرضيه اخذ متغير
سواد رسانه اي	وابسته	رويكرد جيمز پاتر
مدت استفاده دانشجويان از رسانه	مستقل	نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و مدت استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.
ميزان استفاده دانشجويان از رسانه	مستقل	نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.
نوع استفاده دانشجويان از رسانه	مستقل	نظريه استفاده و خشنودي و نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و نوع استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد
انگيزه و هدف دانشجويان از استفاده از رسانه	مستقل	نظريه استفاده و خشنودي	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد وانگيزه و هدف دانشجويان از استفاده رسانه هاي مختلف  رابطه معني داري وجود دارد
واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه ها از سوي دانشجويان	مستقل	نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.
پايگاه اقتصادي- اجتماعي دانشجويان	مستقل	نظريه استفاده و خشنودي و نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و پايگاه اقتصادي-اجتماعي آنها رابطه معني داري وجود دارد.
تحصيلات دانشجويان	مستقل	نظريه استفاده و خشنودي و نظريه كاشت(پرورش)	بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان تحصيلات آنها رابطه معني داري وجود دارد.

هدف اصلي

هدف اصلي اين پژوهش عبارت است از: مطالعه ميزان سواد رسانه اي جامعه ايراني و نقش آن(مطالعه موردي:دانشجويان شهرستان محمود آباد)

اهداف فرعي

1.      شناخت  مدت استفاده از رسانه هاي مختلف در بين دانشجويان شهرستان محمودآباد در سال تحصيلي 93-92

2.      شناخت ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف در بين دانشجويان شهرستان محمودآباد در سال تحصيلي 93-92

3.      شناخت نوع استفاده از رسانه هاي مختلف در بين دانشجويان شهرستان محمودآباد در سال تحصيلي 93-92

4.      شناخت انگيزه و هدف دانشجويان شهرستان محمد آباد  از استفاده رسانه هاي مختلف  در سال تحصيلي 93-92

5.      شناخت  ميزان واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف در بين دانشجويان شهرستان محمودآباد در سال تحصيلي 93-92

6.      شناخت پايگاه اقتصادي-اجتماعي دانشجويان در بين دانشجويان شهرستان محمودآباد در سال تحصيلي 93-92

7.      شناخت ويژگي هاي فردي دانشجويان (تحصيلات و....) شهرستان محمود آباد در سال تحصيلي 93-92

سوال هاي تحقيق

1.      آيا مدت استفاده از رسانه هاي مختلف در سواد رسانه اي نقش دارد؟

2.      آيا ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف در سواد رسانه اي نقش دارد؟

3.      آيا نوع استفاده از رسانه هاي مختلف در سواد رسانه اي نقش دارد؟

4.      آيا انگيزه و هدف استفاده از رسانه هاي مختلف  در سواد رسانه اي نقش دارد؟

5.      آيا  ميزان واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف در سواد رسانه اي نقش دارد؟

6.      آيا پايگاه اقتصادي-اجتماعي  افراد در سواد رسانه اي نقش دارد؟

7.      آيا ويژگي هاي فردي افراد (تحصيلات و....) در سواد رسانه اي نقش دارد؟

فرضيه هاي تحقيق

1.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و مدت استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

2.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

3.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و نوع استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

4.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد وانگيزه و هدف دانشجويان از استفاده رسانه هاي مختلف  رابطه معني داري وجود دارد

5.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

6.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و پايگاه اقتصادي-اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري وجود دارد.

7.      بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان تحصيلات آنها رابطه معني داري وجود دارد.

روش تحقيق

جامعه آماري

جامعه آماري تحقيق كليه دانشجويان شهرستان  محمود آباد مي باشد كه تعداد اين افراد  درسال تحصيلي 93-92 11000 نفر مي باشد.

تعداد نمونه و حجم آماري

در اين پژوهش براي تعيين حجم نمونه از جدول كرجسي و مورگان استفاده مي شو.با توجه به بررسي هاي عمل آمده شهرسنان محمود آباد داراي 9 دانشگاه و موسسه آموزش عالي مي باشد(دو دانشگاه پيام نور،دانشگاه نيما،دانشگاه خزر،دانشگاه كاوش،دانشگاه پسران محمودآباد(دولتي)،دانشگاه صنعت نفت(دولتي)،دانشگاه علمي و كاربردي بيشه كلا،دانشگاه آزاد محمودآباد) و  11000دانشجو مي باشد كه با استفاده از جدول مورگان375 نفر به صورت تصادفي طبقه اي انتخاب مي گردد.

روش ها و ابزار هاي جمع آوري اطلاعات

براي جمع آوري اطلاعات مورد نياز اين تحقيق از دو روش استفاده شده است كه عبارتند از:

الف)روش كتابخانه اي: در اين قسمت از كتاب هاي تخصصي حوزه علوم ارتباطات، مقالات ومجلات تخصصي، نشريات حرفه اي و سايت هاي معتبر علمي استفاده شده است.

ب)روش ميداني: براي جمع آوري اطلاعات مربوط به آزمون فرضيه ها با استفاده از پرسشنامه و توزيع آن اقدام به جمع آوري اطلاعات مورد نياز شده است.

ابزارهاي جمع آوري اطلاعات

ابزار هاي مورد استفاده در اين تحقيق براي جمع آوري اطلاعات متنوع اند.در مراحلي از مصاحبه و براي ساير مراحل پرسشنامه استفاده  شده است.

1-مصاحبه

در ابتدا با كارشناسان وخبرگان علوم ارتباط مصاحبه اي انجام شد.ماحصل اين كار امكان طراحي بهتر سئوالات پرسشنامه را فراهم كرد.

2-پرسشنامه

 گرد آوري اطلاعات ازكاركنان هم در قالب پرسشنامه محقق ساخته انجام گرفت. سوالات پرسشنامه بر اساس طيف 5 درجه اي ليكرت طراحي شده است كه براي پاسخ گويي به آنها بايد يكي از گزينه ها انتخاب شود.پرسش نامه طراحي شده داراي 50 سوال مي باشد كه در دو بخش طراحي شده است.در طراحي سوالات پرسشنامه سعي شده است كه سوالات پرسشنامه تا حد ممكن قابل فهم باشد.

شكل كلي و امتيازبندي طيف ليكرت  براي سوالات به صورت ذيل مي باشد:

شكل كلي:      خيلي كم -  كم   -   متوسط  -   زياد  -  خيلي زياد

امتيازبندي:          1           2            3             4            5

جدول2- چيدمان گويه هاي سنجش متغير هاي تحقيق در پرسشنامه

نوع متغير	متغير	ابعاد		شماره گويه
وابسته	سواد رسانه اي دانشجويان	بعد شناختي		1 تا 7
		بعد احساسي		8 تا 16
		بعد اخلاقي		17 تا 24
		بعد زيباشناختي		25 تا 29
مستقل	مدّت استفاده دانشجويان از رسانه ها	-		30
	ميزان استفاده دانشجويان از رسانه ها	-		31
	نوع استفاده دانشجويان از رسانه ها	-		32
	انگيزه و هدف دانشجويان از استفاده رسانه ها	-		33 تا 40
	واقعي تلقي كردن محتواي  رسانه	-		41 تا 43
	ويژگي هاي فردي– اجتماعي دانشجويان	پايگاه اقتصادي- اجتماعي	مقطع تحصيلي دانشجويان	44
			سطح تحصيلات والدين و همسر دانشجويان	45
			محل سكونت	46
			ميزان درآمد دانشجو يا خانواده دانشجو	47
		وضعيت تأهل		48
		جنس		49
		سن		50

روايي و پايايي ابزار هاي جمع آوري اطلاعات

روايي محتوايي پرسشنامه به آن معناست كه سوالات همان مفهومي را بسنجد كه هدف تحقيق سنجيدن آنهاست و در نهايت به وسيله اطلاعات آنها بتوان فرضيات را قبول و يا رد كرد. فرضيات اين تحقيق توسط اطلاعات پرسشنامه سنجيده شده و روايي سوالات آن توسط اساتيد محترم راهنما و مشاور تحقيق و جمعي از خبرگان اين حوزه مورد تائيد قرار گرفت و سپس توزيع شد.

پايايي سوالات نيز بدين معناست كه اگر پرسشنامه در دفعات متعدد توزيع شود، اطلاعات خروجي آن يكسان باشد. پايايي پرسشنامه نيز از طريق محاسبه آلفاي كرونباخ^[2] بدست آمده است.

با انجام پيش آزمون ضريب آلفاي كرون باخ اندازه گيري مي شود و چنانچه در محدوده مورد نظرقرار گيرد پايايي پرسش نامه تائيد شد، مقدار نزديك به 1 آلفاي كرون باخ موجب تائيد پايايي پرسش نامه است. بررسي پايايي در جدول 3مشاهده مي شود.

جدول3-سنجش پايايي ابزار اندازه گيري

 

Reliability Case Processing Summary     N % Cases Valid 32 100.0 Excludeda 0 .0 Total 32 100.0     Reliability Statistics Cronbach's Alpha N of Items .861 50

براي انجام اين آزمون داده هاي بدست آمده از 32 عددپرسشنامه تكميل شده با نرم افزار spss تجزيه و تحليل گرديد،  نتايج نشان مي دهد ضريب آلفاي كرونباخ خروجي از نرم افزار spps برابر 0.831 مي باشد.  بنابراين آزمون از پايايي قابل قبولي برخوردار است.

روش‌ها و ابزار تجزيه و تحليل داده‏ ها

در اين تحقيق از روش هاي آمار توصيفي و آمار استنباطي به تجزيه و تحليل داده هاي بدست آمده پرداخته شده است. در سطح توصيفي با استفاده از مشخصه هاي آماري نظير فراواني، درصد،ميانگين و...به توصيف ويژگي هاي جامعه پرداخته شده است.در آمار تحليلي ابتدا  به منظور آزمودن نرمال بودن داده­ها از آزمون كولموگروف-اسميرنف و سپس براي بررسي وضعيت موجود از آزمون t تك نمونه­اي استفاده مي شود و سپس به منظور آزمودن معناداري ميان متغيرهاي از آزمون­هاي ضرايب همبستگي پيرسون، ضريب همبستگي مجذور اتا استفاده خواهد شد.براي تجزيه و تحليل هاي آماري دراين پژوهش از نرم افزار  SPSSاستفاده مي شود.همچنين براي ترسيم برخي از نمودار ها از نرم افزار Excel نيز استفاده مي شود.

نتايج تحقيق

آمار توصيفي متغيرهاي جمعيت شناختي

در اين بخش از تجزيه و تحليل آماري به بررسي چگونگي توزيع نمونه‌ آماري از حيث متغيرهايي چون جنسيت، وضعيت تاهل، تحصيلات، سطح درآمد و محل سكونت پرداخته مي‌شود. در اين پژوهش بعد از انجام عمليات آماري دربخش توصيفي ،يافته هاي توصيفي زير بدست آمد:

از كل 375 نفري كه به اين سوال پاسخ داده و اطلاعات آنها در دسترس مي­باشد تعداد 190 نفر (حدود 7/50درصد ) مرد و تعداد 185 نفر (حدود 3/49 درصد ) زن بوده­اند.

تعداد 240 نفر (حدود 64درصد ) مجرد و تعداد 135 نفر (حدود 36 درصد ) متاهل بوده­اند. تعداد 106نفر كارداني (حدود 3/28 درصد)، تعداد 194 نفر داراي مدرك كارشناسي (حدود 7/51 درصد) و تعداد 75 نفر داراي مدرك تحصيلي كارشناسي ارشد يا بالاتر (حدود 0/20 درصد) هستند.تعداد 81 نفر در رده­ي سني كمتر از 20 سال (حدود 6/21 درصد) و تعداد 117 نفر در رده­ي 20 تا 25 سال (حدود 2/31 درصد)، 82 نفر در رده­ي سني 25 تا 30 سال (9/21)، 60 نفر در رده­ي سني 30 تا 35 سال (16 درصد)، 28 نفر در رده­ي سني 35 تا 40 سال (5/7) و 7 نفر نيز در رده­ي  بالاي 40 سال قرار دارند.از بين افراد نمونه تعداد 65 نفر كمتر از يكصد هزار تومان (حدود 3/17 درصد) و تعداد 59 نفر بين يكصد تا سيصد هزار تومان (حدود 7/15 درصد)، 62 نفر بين سيصد تا پانصد هزار تومان (5/16)، 66 نفر بين پانصد هزار تا هفتصد هزار تومان  (6/17 درصد)، 73 نفر بين هفتصد تا يك ميليون تومان (5/19) و 50 نفر نيز بيشتر از يك ميليون تومان درآمد دارند.

 آمارتوصيفي متغيرهاي تحقيق

در ابتدا شاخص­هاي توصيفي نظير ميانگين و انحراف معيار را براي كليه متغيرهاي تحقيق از نظر افراد نمونه آماري مورد بحث قرار مي­دهيم. براي مثال همانطور كه جدول 4-6 نشان مي­دهد نمره دانشجويان در بعد شناختي در بازه 26/1 و 48/4 قرار گرفته است و ميزان ميانگين آن نيز برابر با 01/3 مي باشد كه نشان مي­دهد بعد شناختي در وضعيت مناسبي قرار دارد.

 جدول 4-بررسي آمار توصيفي متغيرهاي تحقيق

عنوان متغير	تعداد	ميانگين	ميانه	انحراف معيار	كمترين	بيشترين
بعد شناختي	375	01/3	0/3	64/0	29/1	86/4
بعد احساسي	375	83/2	88/2	68/0	0/1	44/4
بعد اخلاقي	375	73/2	0/3	56/0	38/1	38/4
بعد زيبا شناختي	375	01/3	0/3	78/0	0/1	5
سواد رسانه­اي	375	88/2	93/2	67/0	83/1	75/1

بررسي پايائي پرسشنامه به تفكيك متغيرها

از آنجاكه آلفاي كرانباخ معمولاً شاخص كاملاً مناسبي براي سنجش قابليت اعتماد ابزار اندازه‏گيري و هماهنگي دروني ميان عناصر آن است، بنابر اين قابليت اعتماد پرسشنامه مورد استفاده در اين تحقيق به كمك آلفاي كرانباخ ارزيابي مي‌گردد. اين روش براي محاسبه هماهنگي دروني ابزار اندازه‌گيري كه خصيصه‌هاي مختلف را اندازه‌گيري مي‌كند به كار مي‌رود.

 ضريب آلفاي كرونباخ، بين 0 و 1 است كه در واقع همان ضريب همبستگي داده ها در زمانهاي مختلف مي باشد؛ عدد 1، حداكثر همبستگي و عدد 0، حداقل همبستگي را نشان مي دهد. با توجه به جدول 4-7 و ستون مربوط به ظرايب آلفا ملاحظه مي شود كه متغير هاي تحقيق از آلفاي مورد قبول برخوردار است.

جدول 5- ضرايب آلفاي كرانباخ براي متغيرهاي هاي تحقيق

آلفاي كرونباخ	متغيرها
781/0	بعد شناختي
798/0	بعد احساسي
804/0	بعد اخلاقي
854/0	بعد زيبا شناختي
861/0	سواد رسانه­اي

آزمون كولموگرف-اسميرنف جهت بررسي نرمال بودن متغير هاي تحقيق

اين آزمون جهت بررسي ادعاي مطرح شده در مورد توزيع داده هاي يك متغير كمّي مورد استفاده قرار مي گيرد. فرض هاي آماري مربوط  به توزيع نرمال بصورت زير مطرح مي شود.

₀H: داده ها داراي توزيع نرمال هستند.

₁H: داده ها داراي توزيع نرمال نيستند.

به دليل اينكه عدد معناداري متغير هاي تحقيق بزرگتر از 05/0 است فرض صفر تائيد وادعاي نرمال بودن توزيع داده ها پذيرفته مي­شود بنابراين در ادامه از آزمون هاي آمار پارامتريك براي تحليل داده­ها استفاده مي­شود.

جدول 6- آزمون نرمال بودن متغيرهاي تحقيق

متغيرها	آماره كولموگروف- اسميرنف	Sig.	نتيجه آزمون
بعد شناختي	209/1	107/0	نرمال است.
بعد احساسي	251/1	071/0	نرمال است.
بعد اخلاقي	35/1	050/0	نرمال است.
بعد زيبا شناختي	037/1	237/0	نرمال است.
سواد رسانه­اي	143/1	147/0	نرمال است.

با توجه به جدول 4-8 فوق تمامي متغيرها نرمال مي­باشند زيرا همه­يsig بيشتر از 05/0 مي­باشند.

بررسي وضعيت سواد رسانه­اي و ابعاد آن در دانشجويان    

به منظور بررسي وضعيت سواد رسانه­اي و ابعاد آن از آزمون فرض آماري ميانگين يك جامعه يا بعبارتي از آزمون T يك نمونه­اي^[3]  استفاده گرديده است كه در واقع تفاوت بين ميانگين نمونه مورد بررسي را با يك مقدار مفروض مورد آزمون قرار مي­دهد. بايستي ذكر شود از آنجا كه حدس خاصي در ارتباط با وضعيت متغيرهاي تحقيق نمي توان زد از سوال و متعاقباً آزمون ميانگين دو طرفه استفاده شده است. براي مثال مي توان بيان نمود وضعيت سواد رسانه­اي در بين دانشجويان چگونه است؟

فرضيه صفر در تمام متغيرهاي تحقيق با توجه به طيف 5  تايي ليكرت به اين صورت است:

آزمون فرض:

H₀: (فرضيه صفر) μ =   3      

H₁: (فرضيه مقابل) μ ≠ 3

طيف زير وضعيت تفسير متغيرها را نشان مي­دهد. ستون آخر در هر جدولي چگونگي وضعيت متغيرها را بطور خلاصه نشان مي­دهد.

جدول7- بررسي وضعيت متغيرهاي سواد رسانه­اي و ابعاد آن در دانشجويان (ارزش آزمون: ميانگين = 3)

متغير هاي تحقيق	ضريب معناداري(sig.)	آماره t	ميانگين	نتيجه آزمون	وضعيت
بعد شناختي	575/0	562/0	01/3	رد فرضيه	متوسط
بعد احساسي	000/0	628/4-	83/2	رد فرضيه	نامناسب
بعد اخلاقي	000/0	032/7-	73/2	رد فرضيه	نامناسب
بعد زيبا شناختي	692/0	396/0	01/3	رد فرضيه	متوسط
سواد رسانه­اي	000/0	982/3-	88/2	رد فرضيه	نامناسب

همانطور كه در جدول 4-9 ملاحظه مي­گردد مقدار ميانگين بدست آمده از نمره­ي بعد شناختي برابر با 0173/3 بدست آمده كه اين مقدار با توجه به آماره­ي t و مقدار sig. كه برابر با ميزان 562/0 شده در سطح 5 درصد معني­دار نيست و اين بدين معني است كه با توجه به سوالات پرسشنامه پاسخگويان معتقدند كه بعد شناختي در مرتبه متوسط قرار دارد. باقي متغيرهاي پژوهش نيز به همين صورت خواهد بود.

حال به بررسي فرضيه­هاي تحقيق مي­پردازيم:

فرضيه اول

بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و مدت استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

براي بررسي فرضيه(سوال) فوق از تحليل همبستگي استفاده مي­كنيم با توجه به ميزان ضرايب همبستگي و مقدار احتمال وجود رابطه­ي بين سواد رسانه­اي دانشجويان و مدت زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف را نتيجه مي­گيريم نحوه­ي نتيجه­گيري بدين صورت است كه وقتي مقدار احتمال كمتر از 05/0 باشد وجود رابطه تاييد مي­شود البته تا حدودي هم ميزان همبستگي بزرگ هم ملاك تاييد رابطه است.

جدول 8-  بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و مدت زمان استفاده از رسانه­ها

متغيرها	مدت زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف  (بر حسب سال)				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	605/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	497/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد اخلاقي	375	404/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	77/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	554/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور كه از جدول 4-10 ملاحظه مي­گردد بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با مدت استفاده از رسانه­هاي مختلف(بر حسب سال) رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 554/0 كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش مدت زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه فرعي دوم:

بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

جدول 8-  بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و ميزان استفاده از رسانه­ها

متغيرها	ميزان استفاده از رسانه­هاي مختلف بر حسب ساعت (در هفته)				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي پيرسون	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	695/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	750/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد اخلاقي	375	773/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	653/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	805/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

 همانطور كه از جدول 4-11 برمي­آيد بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با ميزان استفاده از رسانه­هاي مختلف (بر حسب سال) رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 805/0 كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش ميزان زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه سوم:

 بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

براي بررسي فرضيه سوم از ضريب همبستگي اتا استفاده مي­كنيم اين نوع ضريب همبستگي هنگامي كه يك متغير داراي مقياس اسمي و رتبه­اي (مثل نوع استفاده از رسانه­هاي كه به گروه­هاي تفريحي، خبري و علمي تقسيم مي­شود) و متغير ديگر مقياس فاصله­اي يا نسبي داشته باشد (مثل ميانگين نمره­اي كه هر نفر در سواد رسانه­اي و ابعاد آن كسب كرده­اند) مورد استفاده قرار مي­گيرد قابل ذكر است در اين نوع از همبستگي جهت همبستگي اگر يكي از متغيرها اسمي باشد محاسبه نمي­گردد و تنها از شدت همبستگي صحبت به ميان مي­آيد.

جدول 9-  بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و نوع استفاده از رسانه­ها

متغيرها	نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	401/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	478/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد اخلاقي	375	421/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	518/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	498/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

 با توجه به جدول 4-12 ملاحظه مي­گردد بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 498/0 كه رابطه­ي معني داري  را نشان مي­دهد. يعني بين نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف و سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان رابطه­ي معني دار وجود دارد. همانطور كه بيان شد در اين نوع از همبستگي جهت مورد بحث قرار نمي­گيرد.

فرضيه چهارم:

بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد وانگيزه و هدف دانشجويان از استفاده رسانه­هاي مختلف  رابطه معني داري وجود دارد.

براي بررسي فرضيه چهارم از ضريب همبستگي پيرسون استفاده مي­كنيم زيرا انگيزه و هدف دانشجويان از ميانگين سوالات مربوط (سوالات 33 تا 40) بدست آمده است بنابراين جز متغيرهاي فاصله­اي –نسبي در نظر گرفته مي­شود.

جدول 10-  بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و انگيزه و هدف استفاده از رسانه­ها

متغيرها	انگيزه و هدف  استفاده از رسانه­هاي مختلف				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي پيرسون	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	384/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	497/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد اخلاقي	375	215/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	508/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	388/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور كه از جدول 4-13 برمي­آيد بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با انگيزه و هدف  استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 388/0 كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش ميزان زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه فرعي پنجم:

بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

براي بررسي فرضيه پنجم از ضريب همبستگي پيرسون استفاده مي­كنيم زيرا واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها توسط دانشجويان از ميانگين سوالات مربوط (سوالات 41 تا 43) بدست آمده است بنابراين بصورت متغيرهاي فاصله­اي –نسبي در نظر گرفته مي­شود.

جدول 11- بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها

متغيرها	واقعي تلقي كردن پيام رسانه­ها				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي پيرسون	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	225/0-	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	097/0	354/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	215/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	337/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	206/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور در جدول 4-14 ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­هاي مختلف رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 206/0 كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد و بين بعد شناختي با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها رابطه معني­دار و منفي با ميزان ضريب همبستگي پيرسون 225/0- وجود دارد و بين بعد احساسي با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها رابطه­ي معني­داري وجود ندارد.

.فرضيه ششم:

بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و پايگاه اقتصادي-اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري وجود دارد.

از آنجائيكه پايگاه اقتصادي اجتماعي دانشجويان شامل مقطع تحصيلي دانشجويان، سواد پدر، مادر و همسر، محل سكونت و ميزان درآمد دانشجويان مي­باشد بنابراين براي بررسي وجود رابطه­ي بين پايگاه اقتصادي و اجتماعي دانشجويان و سواد رسانه­اي و ابعاد سواد رسانه­اي از ضريب همبستگي مجذور اتا استفاده خواهد شد زيرا تمامي متغيرهاي مقطع تحصيلي دانشجويان، سواد پدر، مادر و همسر، محل سكونت و ميزان درآمد دانشجويان در گروه متغيرهاي اسمي و رتبه­اي بوده و متغير سواد رسانه­اي و ابعاد سواد رسانه­اي جزو متغيرهاي فاصله­اي-نسبي مي­باشند.

بنابراين براي بررسي فرضيه­ي فوق بترتيب روابط بين مقطع تحصيلي با سواد رسانه­اي و ابعاد آن، سطح تحصيلات پدر، مادر و همسر با سواد رسانه­اي و ابعاد آن، محل سكونت دانشجويان و سواد رسانه­اي و ابعاد آن و ميزان درآمد دانشجويان با سواد رسانه­اي و ابعاد آنرا بررسي مي­كنيم و با توجه به ضريب همبستگي مجذور اتا و مقدار احتمال در مورد رابطه داشتن يا نداشتن بين اين متغيرها بحث مي­كنيم:

جدول 12- بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و سطح تحصيلات پدر

متغيرها	سطح تحصيلات پدر				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	279/0	004/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	109/0	057/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	224/0	008/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	076/0	004/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	244/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور در جدول بعدي ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي پدر دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 244/0 مي­باشد. همينطور در هريك از اين ابعاد سواد رسانه­اي بجز در بعد احساسي و بعد زيباشناختي ساير متغيرها با سطح تحصيلي پدر دانشجويان رابطه­ي معني­داري دارند كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا در جدول بعديآمده است.

جدول 13-بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و سطح تحصيلات مادر

متغيرها	سطح تحصيلات مادر				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	509/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	209/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد اخلاقي	375	457/0	008/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	112/0	001/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	371/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور در جدول ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي مادر دانشجويان رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 371/0 مي­باشد. همينطور هريك از ابعاد سواد رسانه­اي نيز با سطح تحصيلي پدر دانشجويان رابطه­ي معني­داري دارند كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا در جدول آمده است.

جدول 14-  بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و سطح تحصيلات همسر

متغيرها	سطح تحصيلات همسر				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	084/0	287/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد احساسي	375	109/0	051/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	097/0	087/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد زيبا شناختي	375	076/0	096/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
سواد رسانه­اي	375	103/0	059/0	05/0	رابطه وجود ندارد.

همانطور در جدول ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي همسر دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود ندارد.

جدول 15- بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و محل سكونت

متغيرها	محل سكونت				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	057/0	348/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد احساسي	375	071/0	121/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	089/0	097/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد زيبا شناختي	375	111/0	042/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	093/0	073/0	05/0	رابطه وجود ندارد.

همانطور در جدول ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با محل سكونت دانشجويان رابطه­ي معني­دار وجود ندارد.

جدول 16-بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و ميزان درآمد دانشجويان

متغيرها	ميزان درآمد درآمد دانشجويان				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	106/0	063/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد احساسي	375	023/0	468/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	038/0	389/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد زيبا شناختي	375	056/0	218/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
سواد رسانه­اي	375	043/0	301/0	05/0	رابطه وجود ندارد.

همانطور در جدول ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با ميزان درآمد  دانشجويان رابطه­ي معني­دار وجود ندارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 043/0 مي­باشد.

فرضيه فرعي هفتم:

بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان تحصيلات آنها رابطه معني داري وجود دارد.

جدول 17- بررسي ارتباط بين سواد رسانه­اي و مقطع تحصيلي دانشجويان

متغيرها	مقطع تحصيلي دانشجويان				نتيجه آزمون
	تعداد	ضريب همبستگي مجذور اتا	مقدار احتمال	سطح آزمون
بعد شناختي	375	312/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد احساسي	375	085/0	419/0	05/0	رابطه وجود ندارد.
بعد اخلاقي	375	487/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.
بعد زيبا شناختي	375	119/0	017/0	05/0	رابطه وجود دارد.
سواد رسانه­اي	375	437/0	000/0	05/0	رابطه وجود دارد.

همانطور در جدول ملاحظه مي­شود بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با مقطع تحصيلي دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 437/0 مي­باشد. همينطور در هريك از اين ابعاد سواد رسانه­اي بجز در بعد احساسي ساير متغيرها با مقطع تحصيلي دانشجويان رابطه­ي معني­داري دارند كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا در جدول آمده است.

بحث و نتيجه گيري

نتايج حاصل از پژوهش بيانگر متوسط و پايين بودن هر يك از ابعاد چهرگانه سواد رسانه اي دانشجويان يعني ابعاد شناختي،احساسي،زيبا شناختي و اخلاقي مي باشد.

اين پژوهش شامل 7فرضيه بود كه نتايج حاصل از آزمون هريك از فرضيه ها به شرح زير است:

فرضيه اول :بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و مدت استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج نشان داد كه ضريب همبستگي پيرسون برابر با 554/0 بدست آمد  كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش مدت زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه دوم:بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان استفاده از رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج نشان داد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 805/0 بدست آمد كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش ميزان زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه سوم : بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج نشان داد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 498/0 كه رابطه­ي معني داري  را نشان مي­دهد. يعني بين نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف و سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان رابطه­ي معني دار وجود دارد.

فرضيه چهارم:بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد وانگيزه و هدف دانشجويان از استفاده رسانه­هاي مختلف  رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج نشان داد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 388/0 بدست آمد كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد. يعني با افزايش ميزان زمان استفاده از رسانه­هاي مختلف،  سواد رسانه­اي و ابعاد آن كه شامل بعد شناختي، بعد احساسي، بعد اخلاقي و بعد زيبا شناختي مي­باشد در دانشجويان افزايش مي­يابد.

فرضيه پنجم:بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه هاي مختلف رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج نشان داد كه ميزان ضريب همبستگي پيرسون برابر با 206/0 بدست آمد كه رابطه­ي مستقيم را نشان مي­دهد يعني بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­هاي مختلف رابطه­ي معني­دار وجود دارد و بين بعد شناختي با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها رابطه معني­دار و منفي با ميزان ضريب همبستگي پيرسون 225/0- وجود دارد و بين بعد احساسي با واقعي تلقي كردن محتوي پيام رسانه­ها رابطه­ي معني­داري وجود ندارد.

.فرضيه ششم:بين سواد رسانه اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و پايگاه اقتصادي-اجتماعي دانشجويان رابطه معني داري وجود دارد.

نتايج اين فرضيه به شرح زير است:

ü   بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي پدر دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 244/0 مي­باشد. همينطور در هريك از اين ابعاد سواد رسانه­اي بجز در بعد احساسي و بعد زيباشناختي ساير متغيرها با سطح تحصيلي پدر دانشجويان رابطه­ي معني­داري دارند .

ü   بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي مادر دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 371/0 مي­باشد.

ü     بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با سطح تحصيلي همسر دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود ندارد.

ü     بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با محل سكونت دانشجويان رابطه­ي معني­دار وجود ندارد.

ü      بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با ميزان درآمد  دانشجويان رابطه­ي معني­دار وجود ندارد.

فرضيه هفتم:بين سواد رسانه­اي دانشجويان شهرستان محمودآباد و ميزان تحصيلات آنها رابطه معني داري وجود دارد

بين سواد رسانه­اي و ابعاد آن با مقطع تحصيلي دانشجويان  رابطه­ي معني­دار وجود دارد كه ميزان ضريب همبستگي مجذور اتا برابر با 437/0 مي­باشد. همينطور در هريك از اين ابعاد سواد رسانه­اي بجز در بعد احساسي ساير متغيرها با مقطع تحصيلي دانشجويان رابطه­ي معني­داري دارند.

از دستاوردهاي نظري پژوهش حاضر اين است كه يافته هاي به دست آمده با مدل نظري و رويكردها و نظريه هاي استفاده شده همخواني داشته و از لحاظ تجربي آنان را تقويت مي كند.بدين ترتيب يافته هاي بدست آمده از پژوهش حاكي از ان است كه اگر انگيزه و هدف مخاطبان در استفاده  از رسانه ها ابزاري و جهت مند باشد سواد رسانه اي آنها افزايش مي يابد.همچنين يافته هاي پژوهش حاكي از تاثير متغير پايگاه اقتصادي –اجتماعي مخاطبان بر سواد رسانه اي آنهاو همچنين ميزان تحصيلات آنها بر سواد رسانه اي آنها مي باشد.

يافته ها همچنين نشان مي دهد كه اگر دانشجويان مدت و زمان بيشتري را صرف استفاده از رسانه ها كنند،سواد رسانه اي آنها نيز افزايش مي يابد.همچنين ضريب همبستگي مجذور اتا با مقدار 498/0 گوياي همبستگي مستقيمي بين دو متغير نوع استفاده از رسانه­هاي مختلف و سواد رسانه اي مي باشد.

همچنين يافته هاي پژوهش گوياي آن است كه هرچه دانشجويان محتواي پيام رسانه اي را واقعي تلقي كنند سواد رسانه اي آنها افزايش مي يابد.

مقايسه پژوهش حاضر با مطالعات پيشين

تحقيق حاضر با نتايج حاصل از تحقيق مجتبي عباسي قادي و زينب مير علي سيدخوندي (1391)تحت عنوان"سواد رسانه اي مخاطبان رسانه هاي نوشتاري در شهر تهران" همراستا و همسو مي باشد. 

پيشنهادات كاربردي متناسب با فرضيه هاي پژوهش

با توجه به متوسط و پايين بودن ابعاد چهارگانه سواد رسانه اي دانشجويان يعني ابعاد شناختي،احساسي،زيبا شناختي و اخلاقي  موارد زير پيشنهاد مي شود:

·        گنجاندن مفاهيم سواد رسانه اي در كتاب درسي دانشگاهي رشته هاي مختلف

·    برگزاري مداوم و منظم نشست هاي و همايش هاي تخصصي مرتبط با موضوعات سواد رسانه اي توسط دستگاه هاي مرتبط همچون وزارت علوم،تحقيقات و فناوري و صدا و سيما به صورت ساليانه

·    آموزش مهارت هاي مطالعه يا تماشاي انتقادي رسانه هاي مختلف به دانشجويان از طريق دستگاه هاي مرتبط همچون وزارت علوم،تحقيقات و فناوري و صدا و سيما

·    آموزش مهارت هاي تجزيه و تحليل اجتماعي،سياسي و اقتصادي محتواي رسانه هاي مختلف به دانشجويان از طريق دستگاه هاي مرتبط همچون وزارت علوم،تحقيقات و فناوري و صدا و سيما

·    با توجه به تاثير گذار بودن متغير نوع استفاده از رسانه هاي مختلف بر سواد رسانه اي دانشجويان پيشنهاد مي شود كه  دانشجويان بيشتر در معرض محتواي آموزشي و علمي رسانه هاي مختلف قرار بگيرند كه در اين زمينه صدا و سيما نقش قابل توجهي را مي تواند ايفا كند.

·    با توجه به تاثير گذار بودن متغير هاي مدت و ميزان استفاده دانشجويان از رسانه هاي مختلف بر سواد رسانه اي آنها پيشنهاد مي شود دست اندركاران رسانه هاي مختلف در جهت افزايش ميزان مصرف محتواي رسانه ها از سوي مخاطبان ،اقدام موثري به عمل آورند،كيفيت بخشي محتواي رسانه هاي مختلف و نيز توجه به شايسته سالاري در بخش نيروي انساني رسانه ها يعني به كار گيري افراد با مهارت ،تخصص و تجربه كافي مي تواند گام موثري در اين زمينه از سوي مسولان باشد.

·    با توجه به تاثير گذار بودن متغير واقعي تلقي كردن محتواي پيام رسانه اي از سوي دانشجويان بر ميزان سواد رسانه اي آنها پيشنهاد مي گردد دست اندركاران رسانه هاي مختلف در جهت ميزان انطباق هرچه بيشتر محتواي توليد رسانه اي با جهان واقعي به ويژه در بخش خبر و انعكاس وقايع و حوادث اقدام موثري به عمل آورند.

·    با توجه به تاثير گذار بودن متغير انگيزه و هدف كاربران در استفاده از رسانه هاي مختلف بر ميزان سواد رسانه اي آنها پيشنهاد مي گردد مكانيسم هاي جامعه پذيري همچون نهاد خانواده(نقش والدين)،نهاد آموزشي(مدارس و دانشگاه ها)و نيز نهاد رسانه ها با ارائه اموزش هاي مرتبط،آگاهي دانشجويان را نسبت به چگونگي گزينش محتواي رسانه ها افزايش دهند و مخاطبي ابزاري و هدفمند پرورش دهند و نه مخاطبي عادتي و غير هدفمند.اين امر خود در گرو برنامه ريزي صحيح از سوي هر يك از سه نهاد فوق امكان پذير مي باشد.

پيشنهاداتي براي محققين بعدي

·        بررسي مطالعه ميزان سواد رسانه اي گروه هاي ديگر و حوزه هاي ديگر

·        بررسي و شناسايي علل عدم رشد سواد رسانه اي در ايران

محدوديت هاي تحقيق

·        عدم همكاري پاسخگويان در پر كردن پرسشنامه

·        پراكندگي پاسخگويان پرسشنامه كه دسترسي به آنها را مشكل كرده بود.

عدم اعتماد پاسخگويان جهت ارائه اطلاعات دقيق و با صداقت جهت تكميل پرسشنامه

منبع مرجع:  شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)