شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- سنگاپور، راهكارهاي چهارگانه براي تامين آبسنگاپور كشوري كوچك و با توجه به وسعت آن پرجمعيت است و نبود منابع آبي طبيعي، مديريت آب را به چالشي بزرگ براي اين كشور تبديل كرده است. در دهه‌هاي 60 و 70 ميلادي، سنگاپور به شدت به واردات آب از كشور همسايه خود، مالزي وابسته و با چالش‌هاي شهري‌سازي مانند آلوده شدن رودخانه‌ها، كمبود آب و جاري شدن گسترده سيل روبه‌رو بود. اما در 50 سال گذشته، اين كشور با سرمايه‌گذاري در تكنولوژي‌هاي آبي و اتخاذ رويكردي يكپارچه براي مديريت آب توانسته استراتژي متنوع و پايداري براي تامين آب ايجاد كند.
اين استراتژي كه «برنامه سبز سنگاپور» نام گرفته، در سال 2006 آغاز شد. اين استراتژي شامل چهار قسمت است كه هدف آن تنوع‌سازي منابع آبي بوده و عبارت است از:
1) جمع‌آوري آب باران: آب باران در سنگاپور با سيستم‌هاي مجزاي فاضلاب از طريق شبكه جامعي از مجراهاي زيرزميني، رودخانه‌ها و كانال‌ها جمع‌آوري و در 17 ذخيره آبي جمع‌آوري مي‌شود. حوزه آبخيز سنگاپور امروز دوسوم سطح خشكي اين كشور جزيره‌اي را تشكيل مي‌دهد و هدف آن است كه تا سال 2060 به 90 درصد افزايش يابد.
2) واردات آب از مالزي: يكي از ابتدايي‌ترين راهكارهاي مشكلات آب در سنگاپور، واردات از كشور مجاور، مالزي بوده است. به‌منظور تسهيل اين امر، دو توافق‌نامه دوجانبه در سال‌هاي 1961 و 1962 به امضا رسيد و از آن زمان آب بهداشتي از استان جوهور مالزي وارد شد. با اينكه واردات آب بخش عمده‌اي از آب سنگاپور را تامين مي‌كرد، اما هنگام پايان توافق‌نامه دوم در سال 2061 انتظار مي‌رود سنگاپور در تامين آب به خودكفايي برسد.
3) بهره‌برداري از بازيافت فاضلاب: فرآوري و استفاده مجدد از آب‌هاي مصرف شده كه طي آن آب با استفاده از تكنولوژي‌هاي غشايي (مانند ميكروفيلترسازي، اسمز معكوس و گندزدايي با اشعه ماوراء بنفش) تصفيه مي‌شود. در حال حاضر، 30 درصد نياز آب سنگاپور از اين روش تامين مي‌شود.
4) نمك‌زدايي: رواج نمك‌زدايي آب دريا، فرآيندي براي عمل آوردن آب دريا با استفاده از اسمز معكوس (فرآيندي فيزيكي براي تهيه آب خالص) است. سال گذشته، دومين تاسيسات نمك‌زدايي سنگاپور با ظرفيت نمك‌زدايي 100 ميليون گالن آب در روز افتتاح شدكه همراه با اولين كارخانه در حال حاضر 25 درصد تقاضاي آب سنگاپور را تامين مي‌كنند. قرار است تا سال 2030 بيش از 30درصد مصرف آب اين كشور از اين طريق تامين شود.
امارات؛ به دنبال روش‌هاي جايگزين نمك‌زدايي
با توجه به اينكه در كشوري مثل امارات پيش‌بيني شده تقاضاي سالانه آب در مراكز شهري، خانوار، بخش‌هاي صنعتي و تجاري و تاسيسات عمومي تا سال 2030 دو برابر شود و به 8/8 ميليارد متر مكعب برسد، روند نمك‌زدايي بايد افزايش يابد كه براي اين كشور بسيار پرهزينه خواهد بود و كارشناسان معتقدند در كنار آن بايد استراتژي‌هاي ذخيره‌سازي آب نيز اجرايي شود. آبي كه تصفيه و نمك‌زدايي مي‌شود براي آشاميدن، حمام، نظافت و... در خانه و محيط‌هاي كاري مصرف مي‌شود كه به عقيده مسوولان امارات راهكار آن ايجاد دو شبكه آبرساني مختلف است كه يكي از آنها آب با كيفيت كمتر را انتقال دهد. در پروژه‌اي كه با كمك شركت مهندسي كريس آرم ملبورن در امارات اجرايي شد، آب مصرفي يك ساختمان اداري به‌طور مستقيم به تجهيزاتي در زيرزمين منتقل مي‌شود و پس از تصفيه مختصر به مخزني كه در بام ساختمان تعبيه شده و به سيفون‌هاي دستشويي و شيرآب‌هايي براي شست‌وشو و نظافت دفتر متصل است، انتقال مي‌يابد. ماركوس فاكري، مدير پروژه مي‌گويد: «در اين ساختمان قبلا حدود 130 هزار ليتر آب شرب در يك روز براي دستشويي و شست‌وشوي دفتر مصرف مي‌شد، اما اكنون استفاده از آب شرب 62 درصد كاهش يافته است.»
به علاوه بخش عمده‌اي از هدرروي آب در امارات مربوط به بخش كشاورزي است. روش متداول آبياري به صورت آب‌پاشي اسپري مانند، يك سوم آب حاصل از تبخير را هدر مي‌دهد. سيستم‌هاي جديد مانند آبياري قطره‌اي به صورت سيستم‌هايي كه زير زمين تعبيه مي‌شوند مي‌تواند از اين هدرروي جلوگيري كند. اين تكنيك‌ها با تكنولوژي‌هاي آبي پيشرفته در ابوظبي و دبي به‌كار گرفته شده است.
چين؛ طرح انتقال آب
ذخاير آب شرب چين هر سال در حال كاهش بيشتر است و بين سال‌هاي 2000 تا 2009 با كاهش 13 درصدي همراه بوده است. اين كشور در سال‌هاي 2000، 2007 و 2009 با خشكسالي شديد روبه‌رو بوده است. معمولا مناطق جنوبي چين بيشترين بارندگي را دريافت مي‌كنند و قسمت‌هاي شمالي و شرقي اين كشور بدترين خشكسالي را طي 60 سال گذشته داشته‌اند. خشكسالي چين ناشي از فاكتورهايي است كه به هم مرتبط است. تغييرات آب و هوايي زمين باعث تسريع ذوب شدن يخچال‌هاي فلات تبت شده و اين امر بر رودخانه‌هاي بزرگ چين مانند يانگ‌تسه تاثير گذاشته و الگوهاي آب و هوايي را تغيير داده است. آلودگي آب نيز طي دهه‌هاي اخير افزايش يافته و فاضلاب‌هاي صنعتي رودخانه‌ها و درياچه‌ها را آلوده كرده است. همچنين افزايش چاه‌هاي غيرمجاز و برداشت از منابع زيرزميني براي كشاورزي بر شدت خشكسالي افزوده است. به همين منظور، اقدام چين براي حل مشكل كم‌آبي در اين كشور اجراي طرح جامع 62 ميليارد دلاري «پروژه انحراف آب شمال-جنوب» (SNWDP) است كه طي آن قرار است رودخانه‌هاي يانگ‌تسه، زرد، هوآي‌هه و چند رودخانه ديگر از طريق مسيرهاي سه‌گانه شرقي، غربي و مركزي به هم متصل شوند. علاوه‌بر اين پروژه كه قرار است تا سال 2050 كمبود آب شهرهاي پكن، تيانج‌اين و چند شهر ديگر را برطرف كند، چين طرح ويژه‌اي نيز براي بهره‌برداري از آب دريا ايجاد كرده كه عبارت است از: 1) سياست استفاده چرخه‌اي از آب از طريق ذخيره و بازيافت آب 2) نمك‌زدايي آب دريا و 3) استفاده مستقيم.
اين در حالي است كه اقتصاددانان، طرفداران محيط‌زيست، دانشگاهيان و ديگر منتقدان در مورد پروژه SNWDP اظهار نگراني كرده و معتقدند چون رود يانگ‌تسه پايين‌تر قرار گرفته، با گذر از مسيرهاي صنعتي بسيار آلوده شده و آب‌هاي ديگر را نيز آلوده خواهد كرد. همچنين چون مناطق جنوبي چين هم طي سال‌هاي اخير خشك‌تر شده‌اند، اين نگراني وجود دارد كه انتقال آب از اين مناطق دردسرساز شود. با اين حال، بانك جهاني نسبت به توانايي چين براي مقابله با اين چالش‌ها اظهار خوش‌بيني كرده است.
ژاپن: تلاش‌هاي ويژه براي غلبه بر مشكلات كمبود آب
ژاپن از نظر سرانه ظرفيت آب در ميان 156 كشور دنيا رتبه 91 را دارد. سرانه سالانه بارندگي در اين كشور يك سوم ميانگين دنيا و سرانه حجم ذخاير آبي آن در سال حدود 50 درصد ميانگين دنيا است. اين نشان مي‌دهد ژاپن هيچ گاه ذخاير آبي غني نداشته است.
اما در طول دهه 70 ژاپن تكنولوژي‌هاي ذخيره‌سازي آب و تكنولوژي‌هايي براي مبارزه با آلودگي آب را در واكنش به افزايش تقاضا براي آب صنعتي و آلودگي‌هاي زيست محيطي توسعه داد. طي اين تلاش‌ها، اين كشور به روش‌هاي استفاده كارآمد از آب، توسعه اقتصادي پايدار و رشد مصرف با وجود منابع محدود آبي دست يافت. ايجاد تكنولوژي‌هايي براي كنترل سيل، جمع‌آوري آب در مناطق پربارش و انتقال آن به قسمت‌هاي خشك‌تر، فرآوري آب و توليد آب آشاميدني سالم و باكيفيت با صرف كمترين ميزان انرژي، نوسازي تاسيسات انتقال آب، بازيافت فاضلاب و ايجاد سيستم‌هاي پيشرفته چرخه آب (تصفيه و استفاده مجدد از فاضلاب‌هاي صنعتي) از نمونه تلاش‌هاي اين كشور است.
در حقيقت، ژاپن با وجود كمبود آب در مقايسه با استانداردهاي بين‌المللي يكي از بالاترين GDPهاي سرانه را دارد (نمودار) كه اين موضوع در نتيجه توسعه ميزان بازيافت آب صنعتي و كاهش هدرروي آب به دست آمده است (حدود 80 درصد). به‌عنوان مثال، ميانگين نرخ هدرروي آب آشاميدني تصفيه شده در آسيا 34 درصد است، درحالي‌كه اين نرخ در ژاپن بسيار كم بوده و در توكيو به 4 درصد و در اوساكا به 7 درصد مي‌رسد و نشان‌دهنده كارآمدي عمليات سيستم‌هاي آبرساني در اين كشور است. ژاپن نشان داد با منابع محدود و غلبه بر مشكلات آن از طريق تلاش‌هاي ذخيره‌سازي آب و تكنولوژي صنعتي، مي‌توان به رشد اقتصادي رسيد. تجربه ژاپن مي‌تواند الگوي مناسبي براي كشورهايي مانند چين، هند و ايران باشد كه اكنون با مشكلات مشابهي دست و پنجه نرم مي‌كنند. بر همين اساس، اپراتورهاي تجاري مرتبط با آب در ژاپن، با توجه به افت بازار داخلي در نتيجه روند رو به كاهش جمعيت و كم شدن پروژه‌هاي دولتي، وارد بازارهاي خارجي شده‌اند. به‌طور مثال، ژاپني‌ها در پروژه‌هاي نمك‌زدايي خاورميانه يا عمل‌آوري آب در چين مشاركت دارند. مزيت شركت‌هاي ژاپني به‌طور خاص در تكنولوژي‌هاي تجزيه‌سازي است، به‌طوري‌كه پنج شركت بزرگ ژاپني 70 درصد سهم بازار فيلتر اسمز معكوس را در اختيار دارند.
منبع: روزنامه دنياي اقتصاد - شماره ۳۳۱۰