شبكه اطلاع رساني روابط عمومي ايران (شارا)- شهروند، همواره و به خصوص پس از اجراي فاز اول هدفمندي يارانه‌ها كه به واسطه آن، قيمت حامل‌هاي انرژي افزايش يافت، گزارش‌هاي زيادي از سوي دستگاه‌هاي ذيربط منتشر شد كه اين گزارش‌ها قيمت هر ليتر بنزين را با كشورهاي مختلف مقايسه مي‌كرد و مي‌گفت كه بنزين در ايران ارزان است! نخستين سوالي كه در ذهن هر شهروندي كه اين گزارش‌ها را مي‌ديد ايجاد مي‌شد اين بود كه جايگاه درآمد ايراني‌ها در اين گزارش‌ها كجاست.
بحق هم همين‌گونه بود چراكه اگر بخواهيم مقايسه قابل قبول و علمي از قيمت بنزين در كشورهاي مختلف انجام دهيم بايد شاخص صحيحي در دست داشته باشيم كه در اين زمينه مقايسه قيمت بنزين با درآمد سرانه شهروندان هر كشور پاسخ تمام سوالات را مي‌دهد.
پژوهش در مركزي رسمي
برهمين اساس مركز پژوهش‌هاي مجلس با استفاده از شاخص درآمد سرانه قيمت بنزين را در ۲۷ كشور منتخب مورد بررسي قرار داده كه در نتيجه اين گزارش ايران در جايگاه هفتم قرار گرفته است. بدان معنا كه قيمت بنزين حداقل در ۷كشور از ايران ارزانتر به‌دست مصرف‌كننده مي‌رسد. اين استناد آماري هم به سال‌ها پيش از گراني اخير بنزين در ايران برمي‌گردد و با وجود اينكه درآمد سرانه ايراني‌ها در اين سال‌ها بالاتر نرفته و حتي كمتر هم شده به وضوح مي‌توان گفت كه اين استناد آماري به گزارش‌هاي سال‌هاي گذشته مي‌تواند رافع ادعاي كساني باشد كه بنزين را در ايران ارزان مي‌دانند.
زيرا از يك‌سو بنزين به هر ليتر هزارتومان رسيده و در اين بين سرانه درآمد خانوار ايراني هم نه‌تنها افزايش نداشته كه به استناد گزارش‌هاي وزارت اقتصاد، يك‌سوم خانوارهاي ايراني به زير خط فقر رفته‌اند.
سرانه درآمد ملاك ارزيابي دقيق قيمت بنزين
پردازش‌هاي آماري ناشي از مقايسه قيمت بنزين با درآمد سرانه در ۲۷كشور منتخب نشان مي‌دهد ساكنان كشورهاي ونزوئلا، عربستان، آمريكا، كانادا، نروژ، استراليا و ژاپن به نسبت درآمد سرانه‌شان بنزين ارزان‌تري در مقايسه با ساكنان ايران مي‌خرند.
بر اين اساس ونزوئلا ارزان‌ترين بنزين را در اختيار شهروندان خود قرار مي‌دهد و قيمت هر ليتر بنزين تنها ۳صدم‌درصد از درآمد سرانه ۶۱۲۰دلاري اين كشور را دارد. اين در حالي است كه درآمد سرانه ونزوئلا از بسياري كشورها كمتر است. با اين وجود اگر هر ونزوئلايي بخواهد كل درآمد سرانه خود را بنزين بخرد مي‌تواند ۲۰۴هزار ليتر خريداري كند. همچنين هزار ليتر بنزين تنها نيم‌درصد از درآمد سرانه اين كشور را به خود اختصاص مي‌دهد.
اما در عربستان به‌عنوان دومين كشور عرضه‌كننده بنزين ارزان هر ليتر بنزين سهمي ۱۶صدم‌درصدي از درآمد سرانه نزديك به ۱۴هزاردلاري اين كشور دارد و هزار ليتر از اين سوخت نيز ۱.۱درصد از درآمد سرانه عربستاني‌ها را تشكيل مي‌دهد. آمريكا نيز با درآمد سرانه ۴۴هزار و ۷۱۰ دلاري در رتبه سوم كشورهاي عرضه‌كننده بنزين ارزان (البته نسبت به درآمد سرانه) قرار دارد. در اين كشور هر ليتر بنزين ۶۳صدم‌درصد از درآمد سرانه هر آمريكايي را تشكيل مي‌دهد كه هزار ليتر آن به ۴.۱درصد مي‌رسد.
اين در حالي است كه ايران با درآمد سرانه ۲۹۶۰دلاري در رتبه هفتم قرار دارد. بدين ترتيب قيمت هر ليتر بنزين سوپر ۹صدم‌درصد از درآمد سرانه و هر هزار ليتر سهمي ۳درصدي در درآمد سرانه ايراني‌ها دارد. در مجموع ايراني‌ها با درآمد سرانه خود مي‌توانند ۳۲هزار و ۸۸۸ ليتر بنزين خريداري كنند كه از بسياري از كشورها كمتر است.
هند و پاكستان در قعر جدول
در مقابل به دليل پايين بودن درآمد سرانه قيمت بنزين در برخي كشورها بسيار بالاست. به‌طوري كه در پاكستان به‌عنوان آخرين كشور در جدول سهم هزار ليتر بنزين۳.۱۲۶درصد از درآمد سرانه ۸۰۰دلاري اين كشور را به خود اختصاص داده است. در واقع پاكستاني‌ها با درآمد سرانه خود تنها مي‌توانند كمتر از ۸۰۰ ليتر بنزين بخرند. هند نيز وضع مشابهي با پاكستان دارد. اين كشور كه درآمد سرانه‌اي ۸۲۰دلاري دارد در رتبه ۲۶ قرار گرفته است. بنابراين هر ليتر بنزين سوپر بيش از يك‌درصد از درآمد سرانه هندي‌ها را تشكيل مي‌دهد و به عبارتي ديگر هندي‌ها با كل درآمد خود مي‌توانند ۸۱۲ ليتر بنزين خريداري كنند.
شرحي بر جدول
براي اينكه نوسان شديد قيمت جهاني نفت و بنزين در دوسال اخير خواننده را در تحليل و برداشت از اين جدول دچار اشتباه نكند اين جدول براساس نرخ‌هاي سال ۲۰۰۶ (۸۵-۱۳۸۴) تنظيم شده است كه بنزين در ايران بسيار ارزانتر از قيمت كنوني بوده و برخلاف گزارش‌هايي كه ادعا مي‌كند بنزين ايران دومين بنزين ارزان دنياست، در تناقض است. ستون‌هاي پنجم و ششم اين جدول به يك موضوع «قيمت نسبي بنزين با توجه به درآمد سرانه يا قدرت خريد بنزين توسط ساكنان در كشورهاي مختلف» اشاره دارند. ستون پنجم نشان مي‌دهد در هر كشور، قيمت هزار ليتر بنزين چند‌درصد از درآمد سرانه است. ستون آخر نيز نشان مي‌دهد مردم هر كشور با درآمد سرانه خود چند ليتر بنزين مي‌توانند در سال خريداري كنند يا به تعبيري در هر كشور، قدرت خريد بنزين توسط ساكنان چقدر است. در اين جدول، هرقدر كشورها در رده بالاتر باشند قيمت بنزين به نسبت درآمد سرانه در آنها ارزانتر و به عبارت ديگر، قدرت خريد بنزين توسط ساكنان آن نسبت به ديگر كشورها بيشتر است.
منبع: پارس