شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- پنجم آوریل زادروز توماس هابز Thomas Hobbes فیلسوف و نویسنده انگلیسی است که انسان را موجودی ذاتا خودخواه، قدرت طلب، خواهان سلطه بر همنوع و استثمار دیگران دانسته است. وی در 1588 به دنیا آمد، 91 سال عمر کرد و چهارم دسامبر 1679 درگذشت. نظرات هابز در دهه های اخیر و بویژه در جریان بحران مالی سال 2009 که آزمندی چند آمریکایی آن را بوجود آورده و همه جهان را در آن غرق و گرفتار ساخته است بیش از هر زمان دیگر نقل و یادآوری می شود زیرا که وی راه حل مسئله را هم به دست داده است.

     هابز که واقعیت عقاید و فرضیه های او هر روز آشگارتر از روز پیش می شود، طبیعت بشر را در ارتباط با نفس خود و جامعه تعریف کرده و گفته است که رفتار یک انسان تابع خودخواهی ذاتی اوست و سه عامل باعث منازعه انسانها می شود: رقابت بر سر منابع محدود برای تملک، بی اعتمادی نسبت به یکدیگر، و بالاخره عشق و علاقه وافر به جلال و شکوه (قدرت). وی تصریح می کند که تا این عوامل وجود داشته باشد نزاع (جنگ) و در نتیجه «ترس» از میان نخواهد رفت و در چنین محیطی همه چیز نامطمئن است.

     به اظهار هابز، تا بی اعتمادی نسبت به دیگران در زندگانی روزمره وجود داشته باشد بیم و خطر نزاع و جنگ هم ادامه خواهد داشت. هابز گفته است: پیشرفتهای مادی و ساختن شهرهای قشنگ، طبیعت انسان را تغییر نمی دهد. متمدن ترین کشور اگر بر کشور دیگر پیروز شود نسبت به مغلوب رفتاری وحشیانه خواهد داشت.

     هابز نوشته است که در غیاب یک قانون بین المللی دارای ضمانت اجرایی استوار و اطمینان بخش، کشورهای ضعیف شکار قوی ترها می شوند، و به همین گونه انسانها در چنگال انسان دارای نیرو و اختیارات. هابز می گوید که برای تحت کنترل درآوردن این وضعیت نامطلوب در یک جامعه ملی و بر طرف کردن احساس ترس و نیز تامین آسایش و جلوگیری از تجاوز افراد به حقوق و آزادی یکدیگر و ... نیاز به وجود یک دولت نیرومند در آن جامعه است که بتواند بر خودخواهی افراد فائق آید. چنین دولتی باید توانمندی همه جانبه و قدرت تمام عیار داشته باشد و این «حاکم تمام عیار» باید متناسب با نیاز روز وارد عمل شود و از قدرت و اختیارات خود استفاده کند. هابز گوید که «قدرت حاکم» باید بگونه ای به چشم خورد و مسلط برکار خود باشد که حس استثمار و زورگویی در یک فرد از افراد را برای حصول به برتری و زندگانی فردی بهتر برای شخص خود مهار کند تا آرامش برقرار باشد و در جامعه ای که کینه افراد نسبت به فرد وجود نداشته باشد آرامش برقرار خواهد بود و نبود کینه و احساس ستم؛ آرامش خیال بوجود می آورد که لازمه خوشبخت زیستن است.

     هابز درباره شرایط دولت گوید: دولت ـ فرد یا گروه ـ وقتی مشروعیت حکومت کردن خواهد داشت و مردم باید اختیار و سرنوشت خود را به آن بسپارند که همه اتباع را به یک چشم بنگرد و تبعیض قائل نشود. یک دولت نباید کاری کند که به اتباعش آسیب و زیان وارد آید. انجام دقیق تکالیف و وظایف؛ میزان شایستگی یک دولت را به دست می دهد. دربرابر، اتباع هم باید وفادار باشند و از انجام تکالیف شانه خالی نکنند.

     هابز تاکید بریافتن راهی جهت پایان دادن به احساس تنفر آشگار و پنهان میان انسانها و جوامع دارد و هنر دولت را در تحقق این امر می داند. بزعم هابز، دولت باید مانع تنازع مردم بر سر منافع و ربودن آن توسط قویتر ها و زرنگتر ها شود. هدف یک دولت از مجازات افراد نه تنها باید اصلاح مقصر، بلکه " تنب�'ه " دیگران باشد، نه چشم در برابر چشم. بی طرفی و بلوغ دستگاه قضایی یک کشور بیش از هرعامل دیگر باعث کنترل دولت و اتباع و محافظت از حقوق هر دو می شود و وای به حال کشوری که از یک دستگاه قضایی واجد شرایط برخوردار نباشد و در این مورد، شرط اصلی یافتن قاضی عادل دارای توان تشخیص و قضاوت و رعایت بی طرفی و انصاف است و انتصاب و حمایت همگانی از او.

     هابز قانون طبیعی و طبقه بندی آن را به تفصیل شرح داده و آن را به قانون عمومی و مصوبات پارلمانی را قانون موضوعه تعبیر کرده که افراد را از انجام کارهایی منع و به انجام اموری تشویق می کند و همه تاکید او بر این است که اگر در جامعه (ملی و بین المللی) کنترل خودخواهی افراد از دست حاکم و مجری قانون (قانون طبیعی ـ قوانین موضوعه) خارج شود صلح و آرامش، آزادی و امنیت، سعادت و آسودگی خیال رخت بر خواهد بست و برقرارکردن مجدد نظم، کاری آسان نخواهد بود. به این ترتیب، هابز اهمیت ویژه برای دستگاه قضایی یک جامعه قائل است و بر عادل و بی نظر و عالم بودن قاضی تاکید می کند و قاضی واجد شرایط را موجودی کمیاب و در نتیجه گرانبها می داند.

     هابز در جای دیگری از نوشته هایش 15 اصل برای کنترل خودخواهی افراد بیان داشته که مهمترین اصل آن نفی و تقبیح «نخوت» است.

    تالیفات مهم عبارتند از: «لوی یاتان (فریت دریایی)»، پیشنویس فلسفی رابطه حکومت و جامعه، مسائل مربوط به آزادی و ضرورتها و فرصتها، بحث فیلسوف و دانشجو، علل جنگ داخلی انگلستان، و «ایلیاد و ادیسه».

    فرضیه هابز درباره حکومت، وی را به صورت یکی از پدران علوم سیاسی در آورده است.

منبع: www.iranianshistoryonthisday.com