بررسی حاشیه بازاریابی محصول پرتقال در شهرستان محمودآباد
نویسندگان :
عزیزاله پهلوانی
فارغ التحصیل کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد میانه، ایران
azizpahlevani@gmail.com
اسماعیل پیش بهار
استادیار گروه اقتصاد کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، ایران
pishbahar@yahoo.com
علی کیانی راد
استادیار مؤسسه پژوهش ها ی برنامه ریزی، اقتصاد کشاورزی و توسعه روستایی
akianirad@gmail.com
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- از جمله پتانسیل های خوب تولیدی کشاورزی کشور مرکبات است و در این تولید، یک سیستم کارآمد بازاریابی، به مانند یک جزء کلیدی در بالندگی، رشد و نشاط و پایداری بنگاههای تولیدکننده مرکبات می باشد. نمونه گیری به روش چند مرحله ای تصادفی - وزنی بود که در نهایت 170 تولیدکننده، 15عمده فروش و 15 خرده فروش پرتقال انتخاب شدند. ابزار گردآوری اطلاعات مصاحبه، مشاهده و سه نوع پرسشنامه بوده که به منظور دستیابی به اهداف تحقیق به ترتیب برای بررسی ویژگی های تولیدکنندگان، تولید و بازاریابی، میزان مهارتهای بازاریابی باغداران و سنجش دانش بازاریابی تولیدکنندگان پرتقال شهرستان محمودآباد با مراجعه حضوری تکمیل و جمع آوری گردید. نتایج نشان داد بیشترین میزان حاشیه بازاریابی در حالت فروش محصول به سلف خر و کمترین مقدار آن زمانی است که محصول مستقیم به خرده فروشی یا مصرف کننده فروخته می شود. متوسط حاشیه بازاریابی و سود خالص بازاریابی برای یک کیلوگرم پرتقال به ترتیب 5132 و4514 ریال و برای پرتقال تامسون ناول به عنوان مهمترین محصول پرتقال به ترتیب 5448 و 4790 ریال برآورد شد. میزان ضایعات فرآیند بازاریابی پرتقال در این مطالعه 36 درصد محاسبه شد که بیشترین ضایعات مربوط به مرحله انبارداری است. ضریب هزینه بازاریابی46/54 درصد محاسبه شده که نشان دهنده سهم عوامل بازاریابی در قیمت نهایی پرتقال است. سهم باغدار از قیمت نهایی پرتقال در سال 1391، 62/40 درصد بوده است. در مجموع میانگین مهارت های بازاریابی برای کل باغداران در این پژوهش بسیار ضعیف و میانگین دانش بازاریابی آنها خوب ارزیابی شده است. نتایج تخمین تابع حاشیه بازاریابی بر اساس الگوی مارک-آپ نشان داده که حاشیه بازاریابی با قیمت خرده فروشی رابطه مستقیم و با هزینه های بازاریابی رابطه معکوس دارد. پیشنهاد محقق در زمینه بازاریابی داخلی پرتقال، افزایش قدرت چانه زنی باغداران، تشکیل تعاونی های بازاریابی، توسعه صنایع تبدبلی و خرید تضمینی ارقام پرتقال است.
واژگان کلیدی: بازاریابی، پرتقال، حاشیه بازاریابی، مهارت بازاریابی، محمودآباد
مقدمه:
امروزه تولید محصولات باغی در مناطق مستعد، یکی از منابع مهم تولید ثروت، مبادلات تجاری و اشتغال به کارساکنان آن مناطق به شمار می رود. طبق شواهد و بررسی ها، اقتصاد کشاورزان شمال کشور بعد از محصول برنج، وابسته به فروش محصولات مرکبات است. قطع به یقین یک نظام بازاریابی1 کارا و هماهنگ به عنوان کلیدی در افزایش تولید این محصول مهم تلقی می گردد (اسدی، 1384).
1-Marketing System
یکی ازعوامل مهمی که باعث عدم تحقق اهداف توسعه کشاورزی و افزایش تولید و درآمد کشاورزان در کشورهای درحال توسعه می شود نارسایی سیستم بازاریابی محصولات کشاورزی می باشد(فلاحی، 1383).
یکی از مسائلی که همواره در بازار رسانی محصولات کشاورزی در کشورهای کمتر توسعه یافته و از جمله ایران مطرح می باشد، اختلاف قیمت تولیدکننده یعنی قیمتی که تولیدکننده دریافت می دارد با قیمتی که مصرف کننده می پردازد، می باشد (عباسیان وهمکاران،1386).
اهمیت و ضرورت این تحقیق، شناخت نارسایی ها و علل آن در بازاریابی داخلی محصول پرتقال است. بر این اساس مطالعه حاضر تلاش دارد حاشیة بازاریابی1 این محصول را در شهرستان محمودآباد ارائه نماید چرا که در برخی از بررسی ها و تحقیقات، اثرعوامل و سیاست های مؤثر بر تولیدکنندگان و مصرف کنندگان ملحوظ گردیده و از این طریق راهکارهایی نیز جهت بهبود بازار و ساماندهی آن ارائه نموده اند.
شهرستان محمودآباد در غرب مازندران و در حاشیه دریای خزر واقع می باشدکه شهرستان فریدونکنار حدود شرقی و شهرستان نور حدود غربی و شهرستان آمل حدود جنوبی این شهرستان محسوب می شوند (آمارنامه کشاورزی، 1390). شهرستان محمودآباد با توجه به ذخایر طبیعی، شرایط اقلیمی و نیز موقعیت جغرافیایی با سطح زیر کشت 800 هکتار و با میزان تولید12700تن و با میزان عملکرد32238 واحدکیلوگرم در هکتار محصول پرتقال یکی از قطبهای باغبانی استان محسوب می شود(نشریه مسائل فنی مرکبات مازندران، 1388).
مهمترین مشکلاتی که بازاریابی پرتقال شهرستان محمودآباد با آن مواجه است؛ از جمله زیاد بودن سهم واسطه ها در خرید محصول، پایین بودن سهم تولید کننده از قیمت نهایی، بالا بودن ضریب هزینه بازریابی، بالا بودن سهم و رشد حاشیه عمده فروشی، بالا بودن سود خالص عملیات بازاریابی عمده فروش، بالا بودن سهم هزینه های بازاریابی تولیدکننده از قیمت دریافتی این محصول می باشد که در این رابطه، بازاریابی و بازاررسانی، عدم وجود تشکیلات منسجم تعاونی بازاریابی باغداران پرتقال در شهرستان محمودآباد، عدم وجودکارخانه جات تبدیلی کافی در منطقه، عدم وجود برنامه های اصولی در زمینه صادرات پرتقال، عدم وجود زیرساخت ها یی چون سردخانه ها و انبارها، علل اصلی بحران در بازار پرتقال این شهرستان به شمار می آیند.