" نقش تبلیغات در توسعه صنعت جهانگردی و توریسم"
علی حیدرنوری – کارشناس ارتباطات
شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)
توسعه چیست؟
کلمه توسعه از نظر لغوی در فرهنگ فارسی معین به معنی "وسعت دادن" و همچنین " ترقی و پیشرفت "معنی شده است در ضمن در فرهنگ لغات عَمید هم به "فراخی" و "گشادگی" معنی شده است.
کلید اصلی توسعه حول 2 محور اساسی، طراحی و پایهریزی شده است:
· عزم ملی و وحدت نظر
· بهره گیری از تجربیات موفق و ناموفق توسعه در دیگر کشورها
یکی از اساسی ترین و کلیدیترین راههای موفقیت در توسعه، عنایت خاص به تابلو چرخه توسعه است که عبارت است از:
ü هدفها ( Goals )
ü سیاستها ( (Policies
ü منابع ( Means )
ü سازمانها ( Agents )
رکن اول چرخه توسعه
مشخص است که اصلیترین و تعیینکنندهترین رکن در هر موضوعی، که چرخه توسعه هم از این مهم مستثنی نیست، رکن " هدف " میباشد. آنچه در هدفگذاریهای توسعه در کشورهای مختلف حائز اهمیت است و آنها را به موفقیت و یا عدم موفقیت هدایت میکند، عبارت است از:
1) انتخاب اهداف توسعه، متناسب با شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی جامعه به گونهای که این اهداف با کوشش مناسب و عزم ملی قابل حصول باشد.
2) اهداف بتواند در مسیر رفاه، عدالت و عزت عمومی جامعه مسیر تکاملی خود را طی کنند و غرور ملی را در افراد جامعه تقویت نماید.
اهداف کلی توسعه
1) فقرزدایی
2) ایجاد رفاه عمومی
3) عدالت اجتماعی و تعامل های منطقهای
4) استقلال اقتصادی
5) تعالی و الهی گونه شدن انسانها
مسیر حرکت و روند تغییرات اهداف توسعه در کشورهای مختلف در طول زمانهای متفاوت بصورت حدودی یکسان بوده است و در جهت رفاه عمومی و تعادل منطقهای سیر کرده است.
رکن دوم چرخه توسعه
اتخاذ "سیاستهای" مناسب و کارآمد در چرخه توسعه، رکن دوم این چرخه را در جوامع، سازمانها و یا گروه ها تشکیل میدهد. کشورها برای رسیدن به اهداف خود با توجه به شرایط، سیاستهای خاصی را اتخاذ مینمایند. البته، در مقاطع مختلف با برنامهریزیهای 5 و 10 ساله سیاستهای خود را بازنگری میکنند و در بعضی موارد حتی تا 180 درجه تغییرات در این سیاستها اعمال میکنند و سیاستهای جدیدی را در نظر میگیرند.
رکن سوم چرخه توسعه
رکن بعدی را میتوان به "منابع" اختصاص داد و این منابع به صورت بالفعل و بالقوه در چرخه توسعه نمود پیدا میکند. منابع در تحقق اهداف و سیاستهای توسعه نقش تعیین کنندهای را ایفا میکند. این منابع میتواند شامل:
1) اعتقادات الهی، مقید بودن به بندگی و ایثار در راه خدا
2) عزم ملی و وحدت نظر در تمامی اقشار جامعه، جهت دستیابی به توسعه
3) وجدان کاری و انضباط اجتماعی
4) فراگیر بودن فرهنگ توسعه در جامعه
5) مدیران و کارآفرینان کارآمد، ریسکپذیر و دانا به علم مدیریت و برنامهریزی
6) سرمایه های ملی و منابع موجود در جامعه
7) مواد اولیه و مواد خام موجود در کشور
8) نیروی انسانی آموزش دیده، توانمند و علاقهمند به کار و کوشش
9) تکنولوژیهای پیشرفته و کارآمد
10) شرایط اقلیمی و جغرافیای ویژه
11) جذب سرمایههای خارجی
12) مشارکت سرمایهگذاران خارجی
در کل هنر برنامهریزان توسعه کشورها، چگونگی بهرهگیری بهینه از منابع و امکانات بالقوه و بالفعل موجود در آن جامعه است. متأسفانه، کشورهای جان سوم قادر به بهرهگیری مناسب از منابع و امکانات بسیار گستردهای که دارند، نیستند و یا توسط کشورهای دیگر مورد غارت قرار میگیرند. البته لازم به ذکر است که منابع انسانی بزرگترین منبع به حساب میآید. اصولاً در کشورهای در حال توسعه یکی از رسالتهای اصلی سیاستگذاران توسعه در ارتباط با شکوفا کردن و ایجاد فضاهای مناسب؛ جهت ظهور و پرورش کارآفرینان موجود در آن جامعه است.
رکن چهارم چرخه توسعه
سازمانها و مؤسسات در چرخه توسعه، آخرین رکن از ارکان توسعه محسوب میشوند و میتوانند در اجرای موفقیت آمیز سیاستها و بهرهگیری به موقع از منابع و امکانات موجود در جامعه و یا سازمان، در جهت دستیابی سریعتر به اهداف توسعه نقش کلیدی و تعیین کنندهای داشته باشند.
سازمانها بازوهای اجرائی در تحقق اهداف توسعه هستند و باید به گونهای طراحی و سازماندهی شوند که در خدمت اهداف توسعه قرار گیرند، نه آنکه خود عاملی بازدارنده و مانعی در راه اجرای سیاستها باشند.
تقسیم بندی صنعت توریسم در چرخه توسعه
اهداف
منابع
سیاستها
سازمانها
· جذب گردشگر
· اشتغال
· کسب درآمد
· محصولات گردشگری
· اماکن مقدس
· اماکن طبیعی و دیدنی
· اماکن تاریخی
· اماکن درمانی
· صنایع دستی
· اقامتگاهها و هتلها
· ایجاد امنیت
· ایجاد راه های ارتباطی سهل و آسان
· آموزش منابع انسانی
· معرفی منابع(تبلیغات)
· فرهنگ سازی در جامعه
· سازمان میراث فرهنگی وگردشگری
توریسم چیست؟
توریسم به طور کلی به عنوان مسافرت تفریحی در نظر گرفته می شود. هر چند که در سال های اخیر شامل هرگونه مسافرتی میشود که شخص به واسطه آن از محیط کار یا زندگی خود خارج شود.
جهانگردى واژهاى است فارسى به مفهوم " جهانگردنده "جهانگردى معادل سیاحت در (عربی) و توریسم در (فرانسه) است. ”سیاحت“ در عربى به معناى زیاد سفر کردن است و سیاح یا معادل فارسى آن، جهانگرد، کسى است که زیاد سفر مىکند. اما در زبان رایج فارسی، از نظر کمّی، تفاوتى میان جهانگردى و مسافرت یا سفر وجود دارد. یعنى اغلب فارسىزبانان جهانگردى را مترادف با زیاد سفر کردن مىدانند، در حالى که واژههاى ”سفر و مسافرت“ به سفرهاى کوتاهمدت دور یا نزدیک نیز مربوط مىشود.
کلمات توریست و توریسم اولین بار به صورت رسمی در سال 1937 توسط اتحادیه ملل استفاده شد. توریسم سازمان یافته در حال حاضر یک صنعت بسیار مهم در تمام جهان است. قسمت عمده اقتصاد ملی در بعضی از کشورها به شدت به توریسم وابسته است. اغلب توریستها بیش از هر چیز به آب و هوا ، فرهنگ و طبیعت مقصد خود علاقمند هستند.
توریسم نیز ، مانند دیگر فعالیتهای اقتصادی زمانی پدید می آید که عناصر ضروری در کنار هم قرار گیرند و آن را پدید بیاورند. در اینجا سه عنصر وجود دارد:
· اول درآمد متغیر، یعنی پولی که صرف خرید لوازم غیر ضروری میکنیم.
· دوم وقت است، که صرف خرید میشود.
· و آخر سازماندهی را میتوان عنوان کرد که در غالب مسکن و تسهیلات و وسائل نقلیه نمود پیدا میکند.
توریسم دسته جمعی تا زمانی که دو چیز پدید نیامده بود، توسعه نیافت:
· آموختن زبانهای مختلف، که به رفت و آمد تعداد زیادی مسافر در زمان کوتاه به تفرجگاهها کمک کرد
· پیشرفت وضع اقتصادی، که به تَبَعِ آن تعداد بیشتری از مردم جامعه؛ از مزایای تفریح واستراحت برخوردار شدند.
مدیریت در گردشگری
همانطور که گفته شد پدیده گردشگری در جهان امروز، دارای برجستهترین و کارآمدترین کارکردهای اقتصادی است، که دستآوردهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بسیاری را برای پیشگامان آن به ارمغان میآورد، البته این بدان معنا نیست که گردشگری اثرات منفی ندارد. گردشگری به دلیل سرشت و جانمایه همگرایی که دارد، یعنی نزدیک کردن نگرشها، فرهنگها و جوامع، و از این رو تداخلی که این سرشت با ملاحظات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی کشورها دارد، در صورت سوء مدیریت و برنامهریزی، میتواند آسیبهای فرهنگی و اجتماعی را به بار آورد. از سوی دیگر از دید محیطزیست، زیستگاه منطقه مقصد را دچار چالش و تغییرات منفی مینماید.
نوآوریها در وسایل ترابری ، احداث جادههای زمینی، گسترش و توسعه راههای هوایی و کوتاه شدن زمان مسافرت، موجب تغییرات اساسی در شیوه جهانگردی شده است و مسافرت حالت تجملی و ماجراجویانه خود را که مخصوص شمار کمی از مردم ثروتمند بود از دست داده و به یکی از خدمات اجتماعی و عمومی و عملی تبدیل شده است. گروههای گوناگون جهانگرد از نژادها و مذهب ها و ملیتهای متفاوت میتوانند به جهانگردی بپردازند تا آنجا که امروز اصطلاح صنعت جهانگردی در بسیاری از کشورهای بزرگ و کوچک جهان متداول شده است و یکی از پایههای بنیادی در اقتصاد برخی از کشورها از جمله اسپانیا، ایتالیا بر صنعت توریسم استوار است رشد و توسعه جهانگردی از مظاهر پیشرفت اقتصادی و اجتماعی سالهای پس از جنگ جهانی دوم است.
مدیریت گردشگری، مدیریت پایدار منابع مقصد است ، باید جامعه و فرهنگ جامعه مقصد را برای پذیرفتن و میهمانپذیر بودن؛ آماده کرد و در واقع مسئولیتپذیری فرهنگی ایجاد کرد و در مواردی نیز بر تبادلات و تعاملات فرهنگی نظارت و مدیریت وجود داشته باشد. این رویکرد از مدیریت گردشگری است که، یک مقصد میتواند فرهنگ و رویکردهای فرهنگی خود را به جوامع دیگر صادر نماید، این کار بر منافع بلندمدت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی آن، و روی هم رفته بر اعتبار و جایگاه جهانی آن مقصد خواهد افزود. برای آنکه گردشگر، به یک مقصد جذب شود، پدیده تبلیغات و ترویج آن یک ضرورت است، صنعت گردشگری در بسیاری از کشورهای پیشرفته و حتی در حال توسعه دنیا پس از صنعت نفت و خودرو یکی از پولساز ترین صنایع است. برای مثال کشورهایی که مثل ایران دریایی از نفت ندارند، چطور توانستهاند اقتصاد کشور خود را به شکوفایی برسانند. برای مثال ترکیه بخش اعظمی از اقتصاد خود را بر محور گردشگری مدیریت میکند، با این توضیح که، به جرات میتوان گفت پتانسیلهای گردشگری در این کشور به اندازه ظرفیتهای این حوزه در ایران نیست.
امروزه گردشگری به عنوان پدیده ای اجتماعی که به جهت اجتماعی- اقتصادی اثرات بسیاری در جوامع مقصد به جای می گذارد، مورد مطالعه محققین در رشتههای مختلف قرار میگیرد. آنچه که از مطالعات و مشاهدات محققین رشته های جامعه شناسی، روان شناسی و مردم شناسی در زمینه گردشگری برمیآید، نقش محوری و اساسی آن در عرصه اقتصادی و در زمینههای اوقات فراغت، تمدد اعصاب، تبادل فرهنگی و رفع سایر نیازهای انسانی میباشد. با توجه به شرایط پس از انقلاب صنعتی و فرآیند مدرنیزاسیون، جوامع غربی نه تنها پیشتاز در عرصه گردشگری محسوب می شوند بلکه این امر در جوامع آنان به یک نیاز اجتماعی اجتناب ناپذیر مبدل گشته است.کشورهایی که اصطلاحاً جنوب نامیده میشوند، تنها با برداشتن موانعی که بر اثر سنتگرایی ایجاد شده، میتوانند گام های موثری در جهت توسعه گردشگری بردارند. ازآنجایی که اولین گام برای ارائه راهبرد گردشگری شناخت گردشگران و توجه به آنان است ابتدا باید آنان را به خوبی شناخت. آنان کیستند؟، عوامل موثر بر ادراکشان چیست؟ نیازهایشان کدامست؟ به چه چیزهایی علاقهمند هستند؟ چگونه میتوان آنان را به بازدید مجدد ترغیب نمود؟ و اینکه چگونه میتوان از آنان یک مبلغ مثبت ساخت؟
اصلاً چرا تبلیغ کنیم ؟
1) در بریتانیا تبلیغ می کنند تا نامشان در افکارعمومی حضور داشته باشد
2) بعضی دیگر تبلیغ میکنند که در توزیع کالا به آنان کمک کند
3) تنها اقلیتی دیگر از بازاریابان، تبلیغ را به این دلیل که سودشان را افزایش دهد انتخاب میکنند.
· یکروز از مدیرعامل شرکتی در امریکا که با قطار در حال مسافرت بود پرسیده شد:
که چرا با اینکه سهم گسترده ای از بازار هدف را در اختیار دارید ، باز هم تبلیغ میکنید؟
مدیر زیرک اینطور جواب داد: به نظرت این قطار با چه سرعتی در حرکت است؟
شخص جواب داد : 90 مایل در ساعت
مدیر گفت: خوب حال پیشنهاد میکنید موتور ها را خاموش کنند؟
نقش تبلیغات در گردشگری
جهت شناخت حوزه علایق گردشگران، شناخت عوامل موثر بر شکلگیری ادراکات آنها حایز اهمیت است. در این عرصه فیلترهای فیزیکی؛ باعث تقویت و یا تضعیف وجهه میزبان نزد گردشگران میشود. از جمله: نظافت و پاکی شهرها و محیطهای توریستی، سرویسهای حمل و نقل هتلها و رستورانهای در نظر گرفته شده برای پذیرایی از گردشگران که در صورت مناسب بودن، از آنان مبلغانی مثبت خواهد ساخت؛ و بر فیلترهای روانی سایر گردشگران نیز میتواند تاثیرگذار باشد. فیلترهای روانی عبارتند از خاطره، دانش یا آگاهی باورها و ارزشها و هنجارها، یکی دیگر از عوامل تاثیرگذار بر ادراکات گردشگران وجهه آن کشور در عرصه بین المللی است که به عوامل سیاسی و رسانهای مرتبط است و در این زمینه تبلیغات میتواند نقش موثری داشته باشد.
مدیریت گردشگری یک مقصد، وظیفه دارد تا تبلیغات مورد نظر را برنامهریزی نماید و به انجام رساند، لازم به یادآوری است که تبلیغات بحث گستردهای است و در اینجا برداشت ساده و عمومی از تبلیغات مورد نظر نیست، بلکه تمامی فعالیتهایی که بتواند جنبه و کارکرد تبلیغاتی داشته باشد، از جمله سازمانهایی که در حوزههای جهانی، منطقهای، کشوری، استانی، شهری و حتی روستایی، فعالییت داشته باشند را شامل میشود ، پس مدیریت گردشگری، مدیریت تبلیغات و برنامهریزیهای تبلیغاتی نیز میباشد.
شایان ذکر است که از این امر در جوامع توسعه یافته تعبیر به انقلاب گردشگری می شود. اهمیت تبلیغات در زمینه گردشگری به هیچ وجه قابل چشم پوشی نمی باشد؛ چرا که در نظام سرمایه داری این عرصه نیز، همانند سایر عرصهها هر روز فضایی رقابتیتر ایجاد میشود. نباید فراموش کنیم که درعصر ارتباطات به هرشهروند به صورت بالقوه باید به دیده یک مبلغ نگریست و می توان با زمینه سازی برای آموزش عمومی گردشگری برای حل این مسئله برنامه ریزی دقیقی داشت و این امری انکار ناپذیر است که از زمانی که تاریخ مکتوب وجود داشته، تبلیغ هم وجود داشته است.
بازاریابی در گردشگری
فراوانی مراکز تبلیغاتی و نداشتن سیستم واحد در تبلیغات و بازاریابی، یکی از موانع توسعه صنعت گردشگری محسوب می شود. در بازاریابی گردشگری، بازاریابان و دفاتر آژانس هیچ گونه نمایندگی از بخش دولتی یا دولت متبوع خود ندارند و هیچ گونه حمایت مالی نمی شوند و به محتوای بروشورها و سایت ها بسنده می کنند، در صورتی که آنها عمدهترین سهم را در توسعه گردشگری به عهده دارند
تبلیغات به عنوان مهمترین ابزار موفقیت در زندگی افراد ، ایجاب می کند که این ابزار به عنوان شاخههای علمی، اجتماعی ، فرهنگی و ارتباطی به دقت مورد مطالعه قرار گیرد و با نگاهی علمی، هنری و کارشناسانهتر و تخصصی مورد استفاده قرار گیرد تا موفقیت و اهداف را به دنبال داشته باشد.
امروزه در صنعت گردشگری باید از تبلیغات به عنوان مهمترین ابزار بصورت حرفهای استفاده کرد، زیرا موفقیت تبلیغ برای ارزشهای فرهنگی و گردشگری کشور مبتنی بر درک صحیح و حرفهای از تبلیغات و ارزشهای آن است. چون تبلیغات حرفهای می تواند به عنوان ابزار برندهای برای پیشرفت اهداف فرهنگی در داخل و خارج مدنظر قرار گیرد. در غیر این صورت هدر دادن وقت، سرمایه و انرژی است.
برای فعالیتهای تبلیغاتی در صنعت گردشگری در دنیای امروز باید با این اعتقاد و ایمان به تبلیغات نگریسته شود که تبلیغات هزینه بر نبوده، بلکه نوعی سرمایهگذاری بنیادی و اصولی برای پیشبرد اهداف سازمانی و ملی است و در صورت اجرای صحیح و اصولی میتواند دستاوردهای ارزشمندی را به همراه داشته باشد. در این رابطه ، هدف و وظیفه تبلیغات افزایش " بازاریابی و بازار افزایی" است و هرگونه بیتوجهی و عدم بهرهبرداری صحیح از این ابزار، نه تنها عدم موفقیت را در پی داشته، بلکه موجبات عقب ماندن از رقابتها و سبقتهای بازاریابی جهانگردی و در نهایت شکست و ورشکستگی در دنیای بازاریابی صحیح و اصولی در عرصه بین المللی را در پی خواهد داشت. توجه به انگیزههای گوناگون جهانگردان، نشان دهنده آن است که سیاستگذاری تبلیغات جهانگردی را میتوان در بخش (فرهنگی، تجاری، خدماتی ، اقتصادی ، ورزشی، زیست محیطی، طبیعت گردشگری، تحقیقات و … برنامه ریزی کرد.
"دان " و " استون " د رکتاب " نقش تبلیغات بازرگانی در بازاریابی مدرن " تعریفی برای تبلیغات ارائه میدهند که میتوان آن را از دیدگاهی نظاممند چنین مطرح کرد:
تبلیغات ، عبارت از برون داده ( Putout) سازمان به صورت ارتباط غیر شخصی (non-personal) و پرداختی ( Paid )از طریق رسانههای مختلف به منظور آگاه سازی (inform) و یا اقناع (Persuade) بخشی از مخاطبان تشکیل دهنده عامه، به عنوان محیط سازمان.
لذا با توجه به تعاریفی که مطرح شد ، موضوع تبلیغات را میتوان از چند دیدگاه مورد بررسی قرار داد از جمله:
ü تبلیغات در سطح کلان و با تکیه بر سیاستگذاریهای داخلی و خارجی .
ü تبلیغات در سطح فرد و بر اساس مسایل موضوعی
ü تبلیغات در سطح کلان و بر اساس وسایل مختلف ارتباطی .
ü تبلیغات در سطح کلان و با بهره گیری از کمکهای ارایه شده از سوی دولت .
ü تبلیغات در سطح کلان بر اساس نیازهای تجاری از سوی بخش خصوصی
پس باید به این نکته مهم توجه داشت که توسعه صنعت جهانگردی و تبلیغات در فرایندی مشخص؛ پیوند تنگاتنگی با یکدیگر دارند. زیرا صنعت جهانگردی در فرایند توسعه ، بخشی از ساختار تولید اقتصادی است که می تواند در کشورها باعث گسترش تولید و درآمد و در ایجاد اشتغال نقش مهم و اساسی داشته باشد.
صنعت گردشگری ، صنعت کم هزینه و زودبازده است. در این رابطه ، تبلیغات حرفهای، عنصر لازم برای ایجاد شناخت در مخاطبان؛ نسبت به فرمها و محتوای موضوع جهانگردی و افزایش جذب جهانگردان، سرمایهگذاریها و ایجاد رفتارهای انگیزهبخش، بستگی به حجم فعالیتهای تبلیغاتی به صورت حرفهای و با استفاده از آخرین شیوههای مدرن تبلیغاتی است . در بحث تبلیغات و پیآمدهای آن در صنعت جهانگردی در قالبهای نوشتاری، دیداری، شنیداری و هر یک در مرحلهای از برنامههای جهانگردی تاثیرگذاری خاص خود را دارد . در زمینه افزایش جذب جهانگردان هر کشوری عموماً باید توانایی آن رییس برنامهریزی و علاقه و نیاز آن کشور را به رشد و توسعه صنعت گردشگری بررسی کرده و بعد از آن راهبردهای برنامهریزی شده و سپس راهبردهای به تصویب رسیده را به مورد اجرا گذارد. پس باید با پذیرش این اصل و با درک صحیح و آشنایی کامل از بازارهای هدف موارد زیر را در نظر داشت:
· تعیین اهداف تبلیغ
· پرهیز از سلیقه گرایی و طراحی شکل و محتوای گویا و رسا
· شناسایی رسانههای مناسب برای تبلیغات
· اختصاص بودجه کافی
· بکارگیری روشهای بدیع و نو، همگام با ارزشها و فنآوری روز
· شناسایی راههای رسیدن به تبلیغات اثر گذار
· بهره برداری درست و صحیح از کانونهای تبلیغاتی پس از انتخاب آنها
پس قدر مسلم آن است که در دنیای امروز ، تلاشهای تبلیغاتی و بازاریابی، به مراتب از تولید و فروش مهمتر است. لذا اگر کشوری از امکانات و جاذبههای گردشگری زیادی برخوردار باشد، ولی روش های معرفی این جاذبهها و پتانسیلها و عرضه آن به بازار هدف را در برنامه کلان خود قرار ندهد، به طور یقین موفق نخواهد بود. از سوی دیگر با توجه به مشکلات عدیده ای که در بعضی ازکشورها بر سر راه رشد و توسعه صنعت گردشگری و جذب جهانگردان وجود دارد، نقش و اهمیت بکارگیری تبلیغات حرفهای و مدرن و سرمایهگذاریهای کلان در این رابطه بسیار نمایانتر می شود. برای نمونه این مشکلات می توان به طور مثال به پندارهای غلط جهانگردان خارجی نسبت به ایران و مشکلات اداری مانند تهیه روادید، مشکلات گمرکی ، مشکلات بیمه جهانگردان و اموال آنان در کشور و همچنین مشکلات و ناهماهنگی بین دستگاههای فرهنگی و تبلیغی برای عرضه داشتهها و تواناییها و جاذبههای گردشگری اشاره کرد.
پس میتوان با توجه به مشکلات داخلی و خارجی که بعضاً به آنها اشاره شد، تهیه یک برنامه بازاریابی و تبلیغات جهانگردی و مشخص کردن اهداف و راهبردهای بازاریابی را به عنوان اولین و اساسی ترین گام در توسعه این صنعت عنوان کرد.
اهداف بازاریابی شامل بازارهای هدف ، انواع و تعداد جهانگردان و طول مدت اقامت آنان است که راهبردهای بازاریابی بر اساس این اهداف و بصورت بلند مدت ، میان مدت و کوتاه مدت تعیین میشوند.
راهبردهایی که موثرترین راه را برای رسیدن به اهداف مشخص میکند، میتواند عوامل زیر را در برگیرد :
· تصویر سازی و ارایه تصویر مناسب از کشور به جهانیان .
· شناسایی مشکلات موجود و همت در جهت برطرف کردن آن .
· ارتباط میان فعالیتهای بازاریابی و جاذبه ها و توسعه تسهیلات و امکانات .
· بکارگیری روشهای تبلیغاتی موثر و حرفه ای برای توسعه و ترویج صنعت گردشگری در بُعد داخلی و بینالمللی .
· برنامه زمان بندی شده برای انجام فعالیتهای تبلیغاتی و ترویجی در بازارهای مورد هدف.
دیوید اگیلوی مهاراجه اعظم تبلیغات گردشگری
دیوید اگیلوی مهاراجه اعظم تبلیغات گردشگری میگوید که وقتی در صدر تبلیغ یک کشور یا شهر هستید باید منتظر مخالفت های سیاسی متعددی باشید.
تحقیقات نشان می دهد باید به دنبال چیزی باشید که توریسم میخواهد ببیند. مثلاً توریست های امریکایی بیشتر دوست دارند در بریتانیا، تاریخ و سنن را ببینند همانند مینستر ابی، برج لندن، تعویض نگهبانان در کاخ باکینگهام و مواردی این چنین، پس بنابراین باید همین چیزها را نشان دهیم. بعد از نظر سیاسی نتیجه چه می شود؟ در مطبوعات بریتانیا به خاطر ارائه تصویری از کشوری که در گذشته زندگی میکند؛ مورد تاخت و تاز قرار گرفتیم. آنان میگفتند چرا یک جامعه مترقی و صنعتی را نشان ندادهاید؟ چرا نیروگاههای اتمی را نشان ندادید؟ جواب واضح بود چون امریکاییها دوست نداشتن این موارد را ببینند و وقتی مبارزات تبلیغاتی شروع شد، بریتانیا از نظر توریستهای امریکایی در مکان پنجم بود. البته که بعد از این تبلیغات، رتبه به رتبه نخست ارتقاء پیدا کرد.
گاهی به این نتیجه می رسید که باید تصویر کشوری را که تبلیغ میکنید را تغییر دهید. پورتوریکو، یکی از بدترین تصویرها را در اذهان عمومی امریکا داشت، تحقیق معلوم کرد که امریکایی ها هرگز آنجا نرفته بودند و فکر می کردند جائی کثیف، زشت و فلاکت زده است، و وقتی تبلیغات ما آن را آنگونه که بود نشان داد، زیبا و رویایی ، توریستها دسته دسته رو به پورتوریکو هجوم آوردند.
با اینکه اکثر تبلیغات باید گونهای باشد که در دراز مدت تصویری مطلوب در ذهن بیننده حک کند، اما مواردی هم پیش میآید که با چند آگهی باید بصورت ویژه مشکلات را؛ مقطعی حل کرد. برای مثال در سال 1974 روزنامههای امریکایی پر از گزارشهایی مبنی بر کمبود برق در بریتانیا بود که برای دلسرد کردن امریکاییها که نمیخواستن تعطیلاتشان را در تاریکی بگذرانند، کافی بود. نکته این بود که پایان این کمبود ها در مطبوعات ذکر نشده بود. اما این نکته را ما در تبلیغاتمان ذکر کردیم و در تحقیق بعدی متوجه شدیم این نگرانیها در بین بازدیدکنندگان به نحو مطلوبی کاهش یافته است.
مهمترین عامل در تبلیغات جهانگردی، موضوعاتی است که برای نمایش انتخاب می کنیم، مثلاً از مواردی که جزو ویژگیهای انحصاری آن منطقه است در تبلیغات استفاده شود. اصولاً توریسم و جهانگرد هزینه و زمان خود را صرف نمیکند تا چیزی را که به راحتی میتواند در منطقه و یا کشور خود مشاهده کند، ببیند. برای مثال تبلیغ پیست اسکی امریکا در سوئیس جواب نمیدهد و یا در فرانسه تبلیغ غذای امریکایی جذاب نیست.
مردم در رویای بازدید از کشورهای خارجی به سر میبرند، کار تبلیغات شما این است که این رویاها را عملی کنید. این کار را می توان از ترکیبکردن عکسهای پرجاذبه و همراه کردن اطلاعات مربوط به چگونگی اقدامات لازم، به بهترین نحو انجام داد.
تبلیغات توریسم در مجلات خوب جواب می دهد، اما در تلویزیون بهتر است، جذابیت، در تبلیغات توریسم بسیار کارساز است. اگر تیتر تبلیغی به زبان فرانسه باشد همه متوجه میشوند که این تبلیغ برای کشور فرانسه است.
نمونهای از نقش تبلیغات که در دولت جدید در حال پی ریزی است :
معاون رئیسجمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری در نامهای به سرپرست وزارت ورزش و جوانان از پیشنهاد سازمان حفاظت محیطزیست و جمعی از فعالان زیستمحیطی مبنی بر استفاده از نقش نماد یوزپلنگ ایرانی بر پیراهن تیم ملی فوتبال در مسابقات جام جهانی برزیل اعلام حمایت کرد.در نامه محمدعلی نجفی به سیدرضا صالحی امیری آمده است: جمعی از فعالان محیطزیست برای حمایت از یوزپلنگ آسیایی نادر، پیشنهاد کردهاند که در جام جهانی 2014 برزیل، با نقشبستن لوگوی یوزپلنگ آسیایی بر پیراهن تیم ملی فوتبال، نجات و ماندگاری آن را در سرزمین ایران دو چندان کنیم. سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری با تأکید بر ویژگیهای منحصر به فرد طبیعی و تنوع زیستی ارزشمند کشور و تقویت مبانی راهبردی سازمان در حوزه طبیعتگردی از پیشنهاد مذکور حمایت میکند. گفتنی است، پیش از این سازمان حفاظت محیطزیست طی نامهای به فدراسیون فوتبال پیشنهاد کرده بود که از نماد یوز پلنگ ایرانی که نشان زیبایی، شکوه، چالاکی و تیزپاترین موجود زنده روی زمین است، بر پیراهن اعضای پرافتخار کاروان تیم ملی فوتبال ایران در جام جهانی 2014برزیل استفاده شود.
ترکیه، حرکت به سوی هدف
تبلیغات گردشگری دشوارنیست، کافی است تصویر خوبی درجهان ازکشورخود ارائه کنید.
کشور ترکیه این جمله را سرلوحه برنامههای گردشگری خود قرار داده است و با تکیه بر این جمله و همچنین با تبلیغات گسترده، توانسته به پیشرفتهای بسیاری درزمینه گردشگری به خصوص در گردشگری هنری، تفریحی، پزشکی، ازدواج و....برسد.
سایار نماینده وزارت گردشگری در ترکیه گفته است:
ما با نمایش جاذبههای گردشگری ترکیه در شبکههای رسانهای و تلویزیونی بزرگ جهان، تاثیر زیادی در شناساندن کشور خود به عنوان یک مقصد گردشگری در جهان را داشتهایم. همین اقدامات موجب شدهاست که درسال 2013 بیش از30 میلیون گردشگر به ترکیه سفرکنند. وی از حمایتهای دولتی، درباره توسعه صنعت گردشگری در ترکیه صحبت کرده، و گفته است که گردشگری برای دولت ترکیه اهمیت بسیار زیادی دارد. سایار همچنین میگوید: باید توجه داشت که در شکوفایی گردشگری، برنامهریزی خوب و تبلیغات بینالمللی بسیار حائز اهمیت است. ترکیه با جذب بیش از 30 میلیون گردشگر به کشورش، نشان دادهاست که، از این دو موضوع ذکرشده به خوبی استفاده کرده است.
درسالهایی نه چندان دور در ترکیه توریستها برای مردم، غریبههایی بودند، که باید با تعجب نگاهشان کرد و یا کودکان به سمت اتوبوسشان سنگ پرتاب کنند. اما دولتمردان و سیاستگذاران ترک درکنار آمادهسازی زیر ساختهای توریستی در کشور، فرهنگسازی گستردهای را برای ارتقای سطح توریستپذیری مردم، انجام دادند. به گونهای که تا مدتها بر روی بیلبوردهای تبلیغاتیشان فقط این جمله را میخواندید:
توریست برای ما شکوفایی اقتصادی می آورد، دوستش داشته باشیم.
ترکیه در اواخر سال 2011، در رم ایتالیا مناقصه ای بین شرکت های بین المللی برگزار و مسوولیت تبلیغ گردشگری این کشور در مناطق مختلف جهان را به بهترین شرکت های تبلیغی دنیا واگذار کرد. به عنوان مثال شرکت DDF مسؤول معرفی ترکیه در اروپا، آفریقا، ژاپن و هند،شرکت Iconisus متولی تبلیغ توریسم ترکیه در آمریکا و شرکت Global مسوول تبلیغات در نرورژ و سوئد شد.حال در ایران چه کرده اند؟ مسوولان ترکیه صدها سایت اطلاع رسانی در کل جهان راه انداخته اند که به زبان های مختلف - از جمله فارسی - جاذبه های گردشگری و امکانات توریستی ترکیه را معرفی می کنند.
ترکیه با توجه به تقویت ارزش یورو و افزایش هزینههای مربوط به گردشگری دراروپا، شروع به تبلیغات در زمینه ارزان بودن سطح زندگی در ترکیه، موقعیت جغرافیایی و مرکزی این کشور، و همینطور کاهش زمان پرواز و تبلیغ برنامههای پرجاذبهی تاریخی، گردشگری طبیعی و میراث فرهنگی و.... تلاشهای گسترده، برای توسعه گردشگری و زیرساختهای گردشگری و ارتباطی انجام داده است. چنانچه گردشگرهای بسیار زیادی ازکشورهای سراسر اروپا و خاورمیانه، آسیا و آفریقا جذب ترکیه شدند و همین باعث شدکه دولت ترکیه قانون جدید صدور ویزای گردشگری را، برای گردشگران 63 کشورجهان آغاز کند.
همچنین با فعالسازی کانال گردشگری و فیلمهای مستند، سازمان رادیو-تلویزیون دولتی ترکیه(TRT)، تبلیغات وسیعی را برای افزایش دیدگاه مثبت اروپاییها (به ویژه اتباع آلمان، فرانسه، ایتالیا، لهستان و پرتغال) نسبت به ترکیه انجام داده است و باعث تأثیر در افزایش ورود جهانگردان اروپایی به این کشورشده است. همچنین وجود دریای مدیترانه و سواحل مرمره نیز بر مزیتهای گردشگری ترکیه افزوده و امکان مسافرت ارزان قیمت دریایی برای گردشگران را فراهم کرده است، شهرهای آنتالیا و استانبول مهمترین مقصدهای گردشگرانی میباشد که برای تفریح عازم ترکیه میشوند. استانبول به خاطر آثار تاریخی ( مساجد، موزههای اسلامی، مراکزخرید و... ) و آنتالیا به خاطر داشتن آب و هوای مدیترانهای و همچنین استقرار شرکت هواپیمایی ترکیش ایرلاین، بیش ازدیگر نقاط این کشور مورد استقبال واقع میشود. این شرکت هواپیمایی 4 ستاره با تبلیغ:
یک بلیط بخر، به هرنقطه از دنیا سفرکن
با بیش از180 نقطه پروازی بر جذابیت گردشگری ترکیه افزوده است. در این جا باید اضافه کنم که دولت ترکیه با تبلیغات در مورد اجرای قانون بخشش مالیاتی (Tax free) و نیز ارزانسازی قیمتها، گردشگران خارجی را ترغیب میکند که کالای ساخت این کشور را به عنوان سوغات خریداری کنند و به کشورخود ببرند تا بدین وسیله به رونق تولید کشور خودش هم کمک کند.
ترکیه حتی برای جذب توریست بیشتر، شروع به تبلیغات فروش املاک و زمینها برای متقاضیان خارجی را کرده است و گفته دیگر خرید و فروش املاک برای متقاضیان خارجی ممنوع نمی باشد و آنها میتوانند در ترکیه صاحب املاک و مستغلات شوند. مسئولان ترک گفتند این تبلیغ باعث علاقه مسافران و گردشگران بیشتری برای حضور درکشور ترکیه شده است. ترکیه همچنین از اجرای هرگونه طرحهای مشارکتی با دیگر کشورها در زمینه گردشگری سخن گفتهاند و به رغم بحرانهای بزرگ اقتصادی حاکم بر دنیا با ارائه تعریفهای جدیدی مثل توریسم سلامت، توریسم ازدواج و توریسم فرهنگی - هنری به جذب گردشگرانی از تمام نقاط دنیا به خصوص کشورهای آمریکایی و عربی پرداخته اند.
به طور مثال به تبلیغات ترکیه در زمینه توریسم پزشکی میتوان اشاره کرد: این کشور آمده است در اروپا و آمریکا تبلیغات گستردهای در زمینه توریسم درمانی انجام داده است، افراد زیادی تنها برای جراحیهای مختلف به ترکیه میآیند، چون توریسم درمانی در این کشور بسیار ارزانتر از آمریکا و حتی اروپاست و گردشگران درمانی ترجیح میدهند برای یک عمل جراحی به ترکیه سفرکنند.
ترکیه تبلیغات بسیارگستردهای را در رسانههای مهم جهان در زمینه توریسم ازدواج انجام میدهد، که از جمله آنها برنامه مشهوری است که تنها درعربستان سعودی بیش از4 میلیون بیننده در روز دارد. تعداد بسیار زیادی ازشرکتهای تورگردانی و عملیاتی ویژه، برای مراسم ازدواج در ترکیه، در این بخش از توریسم فعال هستند که تبلیغات آنها مثل مدیریت و برگزاری تمام مراحل از مراسم اصلی ازدواج گرفته تا عکاسی، فیلمبرداری، تزئین و دکوراسیون، گل آرایی، تهیه کیک و شیرینی و انواع غذاها و نوشیدنیهای مخصوص ازدواج تا گروههای موسیقی را در بر میگیرد که همه این بخشها در تبلیغات توریسم ازدواج ترکیه فعالیت میکنند. نکته جالب این جا میباشد که در خود کشور ترکیه ازدواج کردن بسیار مشکل و هزینهبر است و فقط خانوادههایی می توانند ازدواج کنند که دارای وضعیت مالی بسیارخوبی هستند و دیگر اقشار جامعه از پس هزینههای گزاف ازدواج نمیتوانند، بر بیایند.
تبلیغات ترکیه در راستای جذب بیشتر گردشگر، این چنین است که گردشگری لوکس را رونق میدهد.در شرایطی که در سالهای اخیر ترکیه یکی از موفقترین کشورهای جهان در جذب گردشگر بوده، مقامات صنعت گردشگری این کشور قصد دارند گردشگری لوکس را بیش از گذشته در این کشور توسعه دهند.به گزارش لاکژری تراول، در این راستا در آینده نزدیک از بالنهایی زیبا با ظرفیت حمل 10 تا 20 مسافر برای بازدید هوایی از شهر زیبا و تاریخی استانبول، مقصد نخست گردشگری ترکیه، استفاده خواهد شد. که این امر میتواند رشد چشمگیر گردشگران این کشور را در پی داشته باشد.مقامات صنعت گردشگری ترکیه قصد دارند در صورت موفقیت این طرح آن را را در دیگر شهرهای ترکیه، به ویژه شهرهای واقع شده در ساحل مدیترانه اجرا کنند تا راه، را برای تحقق افزایش 100 درصدی درآمدهای ترکیه، از محل صنعت گردشگری تا سال 2023 هموار شود.
دراین جا یک اشاره کوتاه به توریسم فرهنگی و هنری هم انجام بدهیم و آن اینکه، ترکیه هر ساله با تبلیغات بسیار، در مورد جلوههای آیین بزرگداشت مولانا و شب عروس،بزرگداشتی 10روزه در قونیه اجراء میکند که به جذب توریست میپردازد بهطوری که شاهد حضور5000نفر در هر برنامه سماع می باشیم. شهردار قونیه، هر سال این شهر را برای پذیرایی از 3 میلیون توریست (به خصوص ایرانی) که برای مراسم مولانا به آن شهر میآیند، آماده میکند، که چیزی درحدود 2میلیارد دلار از درآمد ترکها را شامل میشود که این درآمد مربوط به بازدید مقبره مولانا و مراسم بزرگداشت اوست.
کارشناسان اتحادیه آژانسهای گردشگری ترکیه گفتهاند د رسال 2013 فقط33 میلیون گردشگر وارد این کشور شده است که این گردشگران میلیونها دلار ارز وارد چرخه اقتصادی ترکیه کردهاند. ترکیه گفته است قصد دارد تا سال 2023 با احداث فرودگاه بزرگی در استانبول زمینه تردد و ترانزیت سالیانه بیش از 80 میلیون مسافر را فراهم کند. در این جا باید به این نکته اشاره کرد که ترکیه درسال 2005 برای اولین بار توانست وارد فهرست10کشور برتر به لحاظ گردشگری خارجی شود ورتبه نهم را به خود اختصاص دهد. ترکیه درحال حاضر با توجه به بحران های سیاسی و اقتصادی خاورمیانه ازلحاظ صنعت توریسم نه تنها جایگاه خود را حفظ کرده بلکه توانسته از رتبه نهم به رتبه هفتم ارتقاء پیدا کند و نامش در این صنعت درکنار کشورهای بزرگ توریستی چون فرانسه، آمریکا، اسپانیا، سوئیس، چین و انگلیس قرار بگیرد. همچنین کارشناسان ترک پیش بینی کردهاندکه تا سال2023 ترکیه با قرارگرفتن در جمع 5 مقصد برتر گردشگری در جهان، میزبان 50 میلیون گردشگرخواهد بود آنها قصد دارند تا آن زمان درآمدهایشان را از محل گردشگری به چندین برابر برسانند.
تمرکزتبلیغات گردشگری ترکیه بر اروپا
ترکیه برای بهرهگیری از فرصت ایجاد شده براثر بحران اقتصادی در اروپا و تمرکز بیشتر بر جذب گردشگران بیشتر از این منطقه، خدمات و تبلیغات گردشگری خود را به 5 زبان گسترش داد. در پی افزایش تعداد گردشگران اروپایی، و تلاش مقامات گردشگری ترکیه برای جذب توریستهای بیشتر از این پس تمامی اطلاعات و برنامههای گردشگری و فرهنگی ترکیه، در سایتهای رسمی این کشور علاوه بر ترکی و انگلیسی به زبانهای آلمانی، فرانسه و روسی نیز ارائه میشود.
هدف از این برنامه که با نظارت و هماهنگی وزارت گردشگری و فرهنگ ترکیه انجام میشود، معرفی و تبلیغات گستردهتر منابع و جاذبههای فرهنگی؛ طبیعی، تاریخی و ارزشهای هنری این کشور در محیط دیجیتال و سهیم کردن دیدگاههای گوناگون، درباره میراث متنوع این کشور در میان مخاطبان مختلف، از سراسر جهان است. این پایگاه همچنین به عنوان یک مرکز معتبر اطلاعرسانی دراختیار گردشگران و بازدید کنندگان است. درعین حال دارای وبلاگ نیز هست که کاربران میتوانند تجربهها و دیدگاههای خود را درباره مکانهای مختلف فرهنگی و اجتماعی و ... دراین سایت بیان کنند.
سریالهای تلوزیونی، مغناطیس گردشگری ترکیه برای عربها
گردشگری تلویزیون درترکیه با استقبال گردشگران مشتاق این فیلمها درخاورمیانه، به اوج رونق خود رسیده است. محبوبیت برق آسای سریالهای ترکی در کشورهای منطقه خاورمیانه و عرب، سبب سرازیر شدن سیل گردشگران عرب به این کشور شده است. این گردشگران مشتاق دیدار از لوکیشنها و محل بروز رخدادها درسریالهای تلوزیونی ترک هستند که هرشب در کانالهای عربی مشاهده میکنند.
رستوران "گل موتفقی" که تنها یک رستوران دنج و جالب در محلهای نزدیک به ایستگاه مترو در بخش آسیایی استانبول است ،تنها نمونهای است که به یمن سریال ترکی "فاطمه گل" که به طور وسیع از شبکههای تلوزیونی عرب پخش شده، برای گردشگران عرب معنای بیش از یک رستوران دارد."گونیت ساهین" صاحب رستوران "آشپزخانه گل سرخ "که با همسر و پسرش این رستوران را میگرداند میگوید:«نمایش این فیلم توجه بسیاری از عربها را به این رستوران جلب کرده به حدی که ما گاهی 250 توریست عرب در رستوران خود داریم.
نمونه دیگر جذب هزاران گردشگر عرب به لوکیشین فیلم "قرن پرشکوه "درباره "سلطان سلیمان قانونی" در کاخ توپگاپی است که درکنار دیگر سریالهای ترک از محبوبیت شدیدی درکشورهای عرب برخوردار بوده است.تعداد گردشگران عرب در ترکیه که در سال 2010 به زحمت به 27 هزار نفر میرسید، سال بعد به 65 هزار نفر افزایش یافته است. این درحالی است که تعداد گردشگران کویتی به تنهایی به سه برابر میزان قبلی افزایش داشته است. تعداد گردشگران کشور اماراتی هم درسال گذشته از 30 هزار توریست به 48 هزارنفر رسیده است. تعداد گردشگران سعودی نیز با دوبرابر رشد از 85 هزار نفر به 175 هزار نفر رسیده است.
"ادم گورسز" مدیر کانال تلوزیونی خصوصی ATV نیز که تعداد زیادی از سریالهای ترکی مورد اشاره را تولید کرده میگوید تنها از صادرات سریالهای ترک تولید شده، درآمدی بیش از 100 میلیون دلار برای این شبکه دربر داشته است.
درآخر با قاطعیت میتوان گفت که ترکیه توانست با استفاده ازتبلیغات مؤثر و کارآمد در انواع گردشگری در دنیا برای گردشگران آمریکایی، اروپایی وکانادایی و...کاملا ًشناخته شود و به این موفقیت بسیاربزرگ درزمینه گردشگری دست یابد، بهگونهای که حتی بتواند اقتصاد خود را دچار تحولی اساسی بکند. به امید آنکه کشورماهم یک روزی مثل ترکیه در این صنعت موفق بوده و بتواند در جایگاه 10 کشور توریستی دنیا قرار بگیرد.
نتیجهگیری
پس همانطور که گفته شد:
برای توسعه در صنعت جهانگردی و توریسم که میتواند، دستآوردهای اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بسیاری را برای پیشگامان آن به ارمغان آورد، نیازمند یک چرخه توسعه و همچنین در این چرخه نیازمند یک رسانه ارتباطی قدرتمند، که در دنیای امروز از آن به عنوان تبلیغات یاد میشود، میباشیم. وسایل ارتباط جمعی (تبلیغی ) چنان قدرتی دارد که میتواند در جامعه، نسل جدیدی را برای نخستین بار پدید آورد و اندیشمندانی چون پل لازارسفلد و مرتن، قدرت بالقوه وسایل ارتباطجمعی را، در سطحی وسیع و فراوان، و در واقع تحریک و تقویت افکار مردم برای انجام کاری میدانند . امروزه با برنامه ریزی و طراحیهای بسیار مطالعه شده، توانایی تغییر رفتار در انسانها و تشکیل ادراک آنها در جهت اهداف و منافع مبلغین انجام می گیرد و خلاصه اینکه تبلیغات امروزه می تواند تصورات ،اعتقادات و ذهنیات تازه ای را به انسان بدهد نقش تبلیغاتِ توریسم به هیچ وجه قابل چشم پوشی نیست چونکه در نظام توسعه این عرصه هم، همانند سایر عرصه ها هر روز توسعه پیدا میکند، و در دهکده جهانی هر روز نقش پرُرنگتری به خود میگیرد. پس باید به این نکته مهم توجه داشت که توسعه صنعت جهانگردی و تبلیغات، در فرایندی مشخص؛ پیوند تنگاتنگی با یکدیگر دارند. زیرا صنعت جهانگردی در فرایند توسعه ، بخشی از ساختار تولید اقتصادی است که می تواند در کشورها در گسترش تولید و درآمد و ایجاد اشتغال نقش مهم و اساسی داشته باشد. تبلیغات می تواند به عنوان ابزار برندهای برای پیشرفت اهداف فرهنگی در داخل و خارج مدنظر قرار گیرد و در غیر این صورت، هدر دادن وقت، سرمایه و انرژی است. برای فعالیتهای تبلیغاتی در صنعت گردشگری در دنیای امروز باید با این اعتقاد و ایمان به تبلیغات نگریسته شود که تبلیغات هزینه بر نبوده، بلکه نوعی سرمایهگذاری بنیادی و اصولی برای پیشبرد اهداف سازمانی و ملی است و در صورت اجرای صحیح و اصولی میتواند دستاوردهای ارزشمندی را به همراه داشته باشد.
اگر اختلاس یک ریالی تا سه هزار میلیارد تومانی و بیشتر، از بودجه عمومی ، "جرم"ی است که باید در دادگاه بدان رسیدگی شود ، محروم کردن میلیون ها ایرانی از میلیاردها دلار درآمد توریستی ، "جنایت"ی است که وجدان عمومی در محکمه تاریخ ، آن را به قضاوت خواهد نشست.
منابع:
· جامعه شناسی جهانی شدن ، نویسنده: دکتر امیر آشفته تهرانی ، انتشارات: نشر دانژه
· چرخه توسعه راهنمای رشد شتابان ، تهیه و تدوین : مرتضی شریف النسبی ناشر: مؤسسه خدمات فرهنگی رسا
· رازهای تبلیغات، نویسنده: دیوید اُگیلوی، ترجمه : کوروش حمیدی و علی فروزفر ، ناشر : انتشارات مبلغان
· سایت فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان به آدرس http://www.tebyan.net
· سایت خدمات علمی و تخصصی گردشگری دکتر توریسم به آدرس http://www.dr-tourism.com
· سایت همشهری آنلاین 21/07/92 به آدرس http://hamshahrionline.ir/details/234765
· سایت ایران دیپلماتیک به آدرس http://irdiplomatic.com/telex-11532.html به نقل از سایت تحلیلی خبری عصر ایران
· سایت کانون پژوهش های خلیج فارس به آدرس http://www.persiangulfstudies.com/fa/index.asp?p=pages&ID=703
· سایت خبری، اخبار بازاریابی، تجارت، تبلیغات به آدرس http://www.mbanews.ir/news2/index.php?newsid=11715
· خبرگزاری میراث فرهنگی به آدرس http://www.chn.ir
منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)
|