به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، مواد اولیه زیربنای صنعت چاپ و نشر کشور است و بدون مهیا بودن هر یک از مواد آن، حرکت چرخ‌های این صنعت کُند و گاهی متوقف می‌شود. تهیه کاغذ و مقوا، مرکب، چسب گرم و... برای دست‌اندرکاران این حوزه، در سال‌های اخیر با مشکل روبه‌رو بوده است.

کتاب و حکایت طلای سفید
کاغذ را می‌توان استراتژیک‌ترین مواد اولیه مورد نیاز هر کتابی دانست؛ کالایی که بدون آن نمی‌توان آینده‌ای برای کتاب‌های چاپی متصور بود. تهیه کاغذ در کشور ما برای ناشران و فعالان حوزه چاپ کار راحت و آسانی نیست به این دلیل ‌که بخش عمده کاغذهای کشور وارداتی از کشورهای مختلفی مانند اندونزی، چین و هند است و قیمت این کالا تحت تاثیر نوسانات بهای ارز است.

تولید کاغذ چاپ و تحریر مورد نیاز در کشور ایده‌آلی است که از سال‌ها پیش تاکنون از سوی کارشناسان و دست‌اندرکاران حوزه نشر موضوع آن مطرح شده است، موضوعی که متاسفانه تاکنون محقق نشده است. سید امیر حسینی، کارشناس حوزه کاغذ در این زمینه می‌گوید: «اکنون دو کارخانه کاغذسازی «مازندران» و «پارس» در حوزه چاپ و تحریر در کشور فعال هستند، در این دو کارخانه طی سال گذشته، 61 هزار تن کاغذ تولید شده، در حالی که مصرف کاغذ چاپ و تحریر در کشور سالانه حدود 320 هزار تن است و ما باید حدود 259 هزار تن واردات کاغذ داشته باشیم.»

وی با اشاره به مقوای مورد نیاز صنعت چاپ و نشر کشور نیز توضیح می‌دهد: «مصرف مقوای پشت توسی حدود 250 هزار تن در سال است که فقط یک کارخانه مقواسازی سالانه تنها ظرفیت 50 هزار تن مقوا را دارد و مجبوریم حدود 200 هزار تن دیگر را از طریق مرزها وارد کشور کنیم.»

مدیر سایت صنایع سلولزی با بیان این‌که امکان افزایش ظرفیت تولید کاغذ و مقوا در جنوب کشور وجود دارد، عنوان می‌کند: «به دلیل وجود مزارع نیشکر و فراوانی «گاس» به عنوان مواد اولیه کاغذ تحریر در این مزارع می‌توان دو کارخانه با ظرفیت‌های 100 هزار تنی در این منطقه فعال کرد و به دنبال آن نیز کاغذ مورد نیاز داخل کشور را تولید کنیم، همچنین اگر کارخانه کاغذ پارس بازسازی شود می‌تواند سالانه 100 هزار تن کاغذ تولید کند.»

واردات کاغذ در سال‌های اخیر به تجارتی پرسود برای برخی افراد تبدیل شده است و عده‌ای با در اختیار داشتن ارزهای دولتی، کاغذ خریداری و به قیمت آزاد در بازار می‌فروشند و این موضوع موجب بر هم ریختن قیمت‌ها در بازار شده است و جالب این‌جا است که عموما نهاد یا سازمانی بر این گروه نظارت ندارند و با وجود فعالیت اتحادیه کاغذفروشان این دلالان هر روز بهایی برای این طلای سفید ارایه می‌کنند و همانند طلا که هر روز صبح به قیمتی جدید در عرضه می‌شود، کاغذ نیز با نوسان قیمت روبه‌رو است.

حسینی در بخش دیگر سخنانش به ورود افراد ناآشنا و نابلد به عرصه واردات کاغذ به کشور اشاره می‌کند و می‌گوید: «این روز‌ها هر فردی که پول داشته باشد می‌تواند در تعامل با کمپانی و کارخانه‌های تولیدکننده کاغذ، این کالا را به کشور وارد کند و نبود نظارت موجب شده که برخی افراد بی‌اطلاع، به بهای سود بیشتر و بدون توجه به کیفیت و نوع کاغذ، این کالا را خریداری می‌کنند و در اختیار صنعت قرار دهند. این افراد که اغلب دلال هستند فقط به سود بیشتر فکر می‌کنند؛ کسانی که امسال کاغذ وارد می‌کنند، شش ماه بعد پارچه و سه ماه بعد از آن لوازم خانگی.»

وی گران بودن ماشین‌آلات کارخانه‌های کاغذسازی را مانع اصلی رشد این صنعت در کشور می‌داند و معتقد است:‌ « فعال و سرمایه‌گذار بخش خصوصی به تنهایی نمی‌تواند برای تاسیس کارخانه کاغذسازی اقدام کند و ما در این کار نیازمند تجمیع سرمایه هستیم. گرانی و بالا بودن هزینه‌های تولید در این حوزه، همچنین دیرسودده بودن آن موجب تمایل نداشتن بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری شده است. در حالی که اگر دولت پیشقدم شود و به عنوان یک حامی و پشتیبان، سرمایه‌گذاران را به فعالیت در این حوزه ترغیب کند، شرکت‌های خصوصی‌ به دلگرمی دولت با ادغام سرمایه‌ها در این زمینه فعالیت می‌کنند.»

اگر زینک گران شود
لیتوگرافان، نخستین گروه در چرخه فنی تولید کتاب هستند. افرادی که به مدد دستگاه‌های اتومات و نیمه اتومات، زمینه‌ چاپ کتاب‌ را در کشور فراهم می‌کنند. این صنف نیز برای فعال بودن نیازمند مواد اولیه‌ای است که تمام آن‌ها خارج از مرزهای کشور تامین می‌شود. غلامرضا شجاع، مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان تهران در سخنانی به مشکلات چند ماه اخیر این تعاونی در تامین زینک اشاره می‌کند و می‌گوید: «متاسفانه در دو ماه اخیر ارزی که برای وارات زینک اختصاص داده می‌شد، قطع شده است و از آن جا که زینک نقش مهمی در فعالیت لیتوگرافان دارد، در صورت استمرار این روند بیش از 80 درصد کل مکتوبات چاپ نخواهند شد.»

وی ادامه می‌دهد: «دو ماه است که در نوبت دریافت ارز برای واردات زینک هستیم و با وجود ارسال نامه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به رییس اتاق ارز مبادله‌ای مبنی بر اهمیت این کالا برای صنعت چاپ و نشر کشور، متاسفانه بانک مرکزی هنوز به این موضوع توجهی نکرده است.»

شجاع همچنین در سخنانش به پیش‌بینی تعاونی برای تهیه زینک اشاره می‌کند و یادآور می‌شود: «با توجه به وضعیت نوسانات بهای ارز، همچنین امکان نرسیدن زینک به گمرک مقداری زینک را در انبار نگه داشتیم که به اندازه حداقل مصرف کنونی کارگاه‌هاست و اکنون این کالا را 30 درصد زیر قیمت بازار آزاد به سهامداران تعاونی می‌فروشیم.»

وی با بیان این‌که اگر زینک گران شود، کتاب و تولیدات چاپی نیز گران می‌شود، می‌گوید: «لیتوگرافان در حوزه تامین دارو و فیلم کمتر مشکل دارند، زیرا دستگاه‌های جدید نیازی به فیلم ندارند و بیش از 90 درصد داروی مورد استفاده این حوزه نیز داخل کشور تولید می‌شود. در شرکت تعاونی ما نیز مرکب مخصوص دستگاه‌های چاپ افست وجود دارد که به چاپخانه‌داران می‌فروشیم. در یکسال گذشته بعد از اتفاقات و نوسانات بازار ارز شاهد افزایش 300 درصدی قیمت موادی مانند کاغذ و مرکب بودیم که صدمات بسیاری به حوزه چاپ و نشر وارد کرد، این در حالی بود که زینک ارایه شده در تعاونی با 80 تا 90 درصد افزایش قیمت ارایه می‌شد و ما تلاش کرد‌ه‌ایم با توجه به کمبود کار حداقل، لیتوگرافان برای تامین مواد اولیه حاشیه امنی داشته باشند.»

شجاع همچنین به نشست فعالان حوزه چاپ و نشر با معاون فرهنگی جدید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اشاره می‌کند و می‌افزاید: «ما در این نشست، مسایل و مشکلات خود را در حوزه تامین مواد اولیه بیان کردیم و قرار است به زودی نشستی تخصصی درباره راهکارهای ورود مواد اولیه با قیمتی مناسب بین دو مجموعه برگزار شود، زیرا اگر زینک به قیمت ارز آزاد وارد کشور شود، بسیاری از قیمت‌ها در مراحل بعدی افزایش پیدا می‌کند.»

مدیرعامل تعاونی لیتوگرافان تهران در بخش دیگر سخنان خود پیشنهادی ارایه می‌کند و می‌گوید: «پیش از این اعلام کرده بودیم که اگر دولت مساعدت کند و یک وام 10 میلیارد تومانی به صورت قرض‌الحسنه و بدون بهره به تعاونی بدهند، ما می‌توانیم زینک مورد نیاز یک سال کشور را با 35 درصد زیر قیمت بازار تهیه و در اختیار صنف قرار دهیم، موضوع و پیشنهادی که متاسفانه هیچ گاه جدی گرفته نشد.»

افزایش‌های 300 درصدی!
صحافی آخرین مرحله فنی چاپ کتاب است که به مدد کاغذ، مقوا و چسب به کتاب استحکام می‌بخشد. فعالان این صنف نیز چون دیگر فعالان صنعت چاپ و نشر با مشکلات کوچک و بزرگ بسیاری درگیر هستند؛ مشکلاتی از جنس واردات و گرانی ارز. مسعود لرستانی، مدیرعامل تعاونی صحافان تهران عمده‌ترین چالش فعالان این حوزه را تهیه چسب گرم می‌داند که به دنبال نوسانات بهای ارز دچار مشکلات زیادی شده است. وی در این زمینه می‌گوید: «طبق آماری که چندی پیش، از اردیبهشت ماه سال گذشته تا سال 92 تهیه کردیم، بهای چسب گرم در سال جاری، نسبت به اردیبهشت ماه سال گذشته 560 درصد افزایش قیمت داشته است، همچنین چسب سرد نیز 390 درصد افزایش داشته است، در عین حال می‌توان گفت بهای مقوایی که برای صحافی جلدهای سخت استفاده می‌شود نیز 466 درصد با افزایش روبه‌رو بوده‌اند.»

لرستانی در ادامه به دیگر آمارهای این تعاونی اشاره می‌کند و می‌افزاید:‌ «فنرهای دوبل که معمولا برای صحافی‌های سیمی استفاده می‌شوند نیز از این قاعده مستثنی نبودند و 300 درصد افزایش داشتند، مفتول هم که برای کارهای منگنه‌دار کاربرد دارد نیز شاهد افزایش 300 درصد بودند و شیرازه و نخ نیز به طور میانگین 270 درصد افزایش داشته است.»

وی تهیه مواد اولیه در حوزه صحافی را چندان سخت نمی‌داند و می‌گوید: «در یک مقطع زمانی به دلیل نوسان قیمت برای تهیه چسب گرم و مقوای گلاسه به مشکل برخوردیم ولی الان جنس به وفور در بازار وجود دارد و مشکل اصلی بالا بودن قیمت‌ها است.»

به گفته لرستانی، چسب مورد نیاز صحافان عموما در داخل کشور و توسط دو کارخانه تولید می‌شود ولی همچنان 40 درصد چسب گرم مورد نیاز ما از خارج از کشور وارد می‌شود، در حوزه موادی مانند فنر دوبل نیز تولیدکنندگان داخلی‌ به صورت محدود فعالیت می‌کنند، به گونه‌ای که 95 درصد این کالا از چین و ترکیه وارد کشور می‌شوند.»

تامین مواد اولیه چاپ و نشر کشور نیازمند یک عزم ملی است، عزمی از جنس باور و اراده که می‌توان با اعتماد و تکیه بر بخش خصوصی و حمایت‌های دولتی زمینه‌های تولید داخلی آن‌ها را در کشور فراهم کرد. می‌توان به جای این‌که در صف انتظار ارز دولتی و پروراندن فکر خود برای افزایش واردات باشیم، با تکیه بر همت ایرانی، حماسه‌ای اقتصادی رقم بزنیم و چرخ‌های کشور را بی‌نیاز از واردات به حرکت در آوریم. البته اگر بخواهیم، باور کنیم و آستین‌های همت را بالا بزنیم.