شارا- اطلاعات همچون اکسیژنی که در هوای جوامع استشمام می‌شود انسان امروز را در خود حل می‌کند. بمباران اطلاعاتی که همه روزه از طرف رسانه‌های مختلف انسان را احاطه کرده‌ خود گواهی بر این مدعاست. در شرایطی که اطلاعات به عنوان اهرمی برای تاثیرگذاری بیشتر بر مردم استفاده می‌شود، آگاهی می‌تواند به درک وسیع‌تری از محیط اجتماعی، سیاسی و یا اقتصادی منجر شود.
در این میان، عده‌ای معتقدند نبود عدالت اقتصادی در میان گروه‌های مختلف اجتماعی به ایجاد شکافی عمیق در برخورداری از آگاهی دامن می‌زند. نابرابری‌های اقتصادی نه تنها انسان امروز را از امکانات مادی بلکه از شاهراه‌های اطلاعاتی نیز محروم می‌سازد و او را به انزوای فکری می‌کشاند تا آنجا که خود را با دنیای اطلاعاتی بیگانه ‌می‌پندارد.
نــظریه «شـکاف آگاهی» نـخست توسط نــظریه‌پــردازانـی چــون تیکـنور (Tichenor)، دونوهو(Donohue) و اولین(Olien) مطرح شد، آن‌ها معتقدند؛ «به موازات افزایش اطلاعات در جامعه توسط رسانه‌های جمعی، آن بخش‌هایی از جامعه که دارای پایگاه اجتماعی اقتصادی بالاتر هستند، در مقایسه با بخش‌های دارای پایگاه اقتصادی اجتماعی پایین‌تر، تمایل بیشتری به دریافت اطلاعات در کوتاه‌ترین زمان دارند. لذا شکاف آگاهی بین این دو بخش به جای کاهش، افزایش می‌یابد.»
این نظریه، علت شکل‌گیری ساختار طبقاتی در شهر اطلاعاتی را در اطلاعات از پیش ذخیره شده‌ می‌داند همچنین آن‌ها توانایی‌های ارتباطی افرادی که در پایگاه بالاتر اجتماعی قرار دارند را از جمله دلایل دیگر برمی‌شمارند. از طرفی دیگر ماهیت برنامه‌هایی که از طریق رسانه‌ها اغلب تبلیغ می‌شود اغلب انعکاسی از زندگی و احوالات انسان‌های قشر بالای جامعه است.

تناقض دیدگاه‌ها در عملکرد رسانه
با توجه به این‌که امروزه رسانه‌ها، بازیگران اصلی مدیریت اطلاعات خوانده می‌شوند، تحلیلگران رسانه‌ای دو نقش متضاد برای آنان قائلند. گروهی معتقدند رسانه‌ها فاصله اطلاعاتی بین طبقات مختلف مردم را با انعکاس برنامه‌های متناسب با اقشار بالای جامعه روز به روز بیشتر می‌کنند، گروهی دیگر معتقدند به موازات افزایش انتشار اطلاعات در جامعه توسط کارگزاران رسانه‌های جمعی، شکاف‌های اطلاعاتی پر می‌شود و رسانه‌ها با بمباران اطلاعات جامعه را به یک توازن می‌رسانند.
در میان دیدگاه‌های متناقضی که پیرامون نقش رسانه‌ها در سناریوی شکاف آگاهی مطرح است دکتر علیرضا دهقان در کتاب «نظریه‌های ارتباطات»، رسانه را به عنوان عنصر اصلی در نابرابری اطلاعات رد می‌کند و می‌گوید هر چند که رسانه‌ها با قرار دادن اطلاعات میان افرادی که به آن دسترسی ندارند، می‌توانند در تسریع و همه‌جانبه بودن توزیع اطلاعات نقش داشته باشند، اما مسأله اصلی دسترسی به اطلاعات است.
هزینه‌های دسترسی و حتی گاهی سواد لازم برای استفاده از رسانه، خود می‌تواند مانعی برای اطلاع‌رسانی رسانه‌ای شود. وی در این کتاب عنصر انگیزه یا علاقه را نیز در این رابطه موثر می‌داند.

سهم هر کس از دنیای اطلاعات
به دنبال انتقاداتی که به نظریه شکاف آگاهی مطرح شد، پژوهش‌هایی صورت گرفته و نتایج جدیدی به دست آمد که بر اساس آن فقط پایگاه اجتماعی- اقتصادی نمی‌تواند تعیین‌کننده دسترسی افراد به اطلاعات باشد، بلکه میزان آگاهی‌ آن‌ها در مورد مسائل مهم و مسائل مربوط به گروه‌های اجتماعی می‌تواند تحت تاثیر متغیرهای دیگری همچون علاقه یا نیاز افراد به اطلاعات نیز قرار گیرد و این‌که اگر هم شکافی در زمینه اطلاعات احساس می‌شود بیشتر در زمینه اطلاعات عمومی است و چنانچه افراد به زمینه خاصی علاقه‌مند باشند قطعاً می‌توانند با پیگیری شخصی، سهم خود را از دنیای اطلاعات بگیرند چرا که کانال‌های اطلاعاتی همچون تارهای عنکبوت ما را فراگرفته و به شهروندان شهر اطلاعاتی در هر زمینه‌ای خدمات ارائه می‌دهد.
منبع: شبکه ایران