شبکه اطلاع رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)-|| طی دو دهه با گسترش فعالیت ویکی‌پدیا و افزایش نسبی اعتبار آن، دوران دانشنامه‌های چاپی رفته رفته به سر آمده است. ویکی‌پدیا به حدود ۳۰۰ زبان در دسترس است.
 
 دانشنامه آنلاین ویکی‌پدیا از ابتدای فعالیت خود از طرفی با استقبال گسترده کاربران اینترنت و از طرف دیگر با کاستی‌ها و انتقادهای زیادی روبرو بود. این وضعیت کماکان ادامه دارد.
 
 مشارکت کاربران و تولد ویکی‌پدیا
 
 واژه "ویکی" در زبان بومیان هاوایی به معنای سریع است. گسترش سریع نیوپدیا زمانی آغاز شد که جیمی ویلز تصمیم گرفت بخشی به آن اضافه کند که کاربران بتوانند از طریق آن به طور مستقیم مطلب را ویرایش کنند. این تصمیم باعث جهش انفجارآمیز مراجعه به سایت و تولد ویکی‌پدیا شد.
 
 به گفته جیمی ویلز یکی دیگر از ویژگی‌های کار دانشنامه آزاد آنلاین سازماندهی غیرمتمرکز آن است: «اگر سازماندهی فوروم را انتخاب می‌کردیم که هر کس بتواند در آن چیزی بنویسد، این همه زمان دوام نمی‌آوردیم.»
 
 یکی دیگر از علت‌های موفقیت عظیم دانشنامه آنلاین به ترکیب و تنوع مطالب آن مربوط می‌شود که آن را به ظرفی برای ارائه مجموعه دانش در کلیت آن تبدیل می‌کند؛ در این مجموعه مطالب زرد و عامه‌پسند همانقدر جا دارند که موضوعاتی که برای دائرةالمعارف‌های چاپی زننده محسوب می‌شوند.
 
 ویکی‌پدیا مدام در حال تغییر است و مطالب آن ویرایش و به روز می‌شوند. این دانشنامه آنلاین مدت‌هاست که دائرةالمعارف معتبر آلمانی بروکهاوس که ۲۰۱۴ چاپ آن متوقف شد یا دانشنامه بریتانیکا را که فقط نسخه دیجیتال آن در دسترس است، پشت سر گذاشته است.
 
 سه و نیم میلیون نویسنده و ویراستار افتخاری
 
 در حال حاضر حدود سه و نیم میلیون نفر، به طور افتخاری و بدون دریافت دستمزد برای دانشنامه آنلاین می‌نویسند، ویرایش می‌کنند و مطالب آن را راستی‌آزمایی می‌کنند.
 
 این که چرا این خیل عظیم نویسنده بدون دریافت دستمزد با این مجموعه همکاری می‌کنند مسئله‌ای است که موضوع پژوهش‌های علمی و دانشگاهی هم بوده است.
 
 نتیجه این پژوهش‌ها به طور خلاصه چنین است: مشارکت در یک کار عظیم؛ کاری که همه جهان، بدون نیاز به پرداخت حق عضویت یا محدودیتهایی نظیر رعایت کپی‌رایت به حاصل آن دسترسی دارد.
 
 پس پشت این جمعیت میلیونی نویسنده و ویراستار یک سازمان به نسبت کوچک، با دفتر مرکزی در سان فرانسیسکو قرار دارد؛ بنیاد ویکی‌پدیا با حدود ۱۰۰ برنامه‌نویس که سالی ۱۲۰ میلیون دلار اعانه و کمک مالی جذب می‌کند. انجمن پشتیبان این بنیاد در آلمان ۸۰ هزار عضو و بودجه‌ای سالانه به مبلغ ۱۸ میلیون یورو دارد.
 
 ویژگی مهم دانشنامه آنلاین که تا کنون ادامه داشته غیرانتفاعی بودن و تامین مخارج آن از طریق کمک‌های مالی است. جیمی ویلز می‌گوید اگر این مدل به این خوبی کار نمی‌کرد مجبور بودیم دنبال منابعی دیگر برای تامین هزینه‌ها باشیم.
 
 او به "تاگس‌شاو" می‌گوید این وضعیت برای ما "ناسالم" خواهد بود زیرا مجبور می‌شدیم کارهایی انجام دهیم که شمار مراجعان و کلیک‌ها را تا حد ممکن افزایش دهیم و در این حالت دیگر ویکی‌پدیا جایی برای "دانش گردآوری شده" نبود.
 
 در دو دهه گذشته بحث درباره تامین هزینه‌های ویکی‌پدیا از طریق تبلیغات نیز بارها مطرح شده است. ظاهرا جیمی ویلز نیز در سال ۲۰۰۲ به چنین امکانی فکر کرده است اما واکنش منفی همکاران آزاد و کاربران دانشنامه آنلاین باعث شد این ایده کنار گذاشته شود.
 
 گزارش بیشتر از وله