شبکه اطلاع رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)-|| کووید 19 چالش‌های بسیاری را در ارتباط با مسئولیت اجتماعی شرکتی برای شرکت‌ها پدید آورده است. البته در همین دوران همه‌گیری کرونا گزارش شده که بسیاری از شرکت‌ها و خرده فروشان در انگلستان (بنا به گزارش سازمان رقابت و بازارها) و البته در سرتاسر جهان کوشیده‌اند تا با افزودن بر قیمت محصولات و خدمات خود و یا طرح ادعاهای گزاف درباره آنها در راستای کسب سود و منفعت بیشتر گام بردارند. در واقع همه‌گیری کووید 19 در جهان باعث شد تا میزان تعهد و وفادار ماندن شرکت‌ها به کدهای اخلاقی کسب‌وکار و اخلاقیات به محک آزمایش گذاشته شود و مشخص گردد که شرکت‌ها در دوران وقوع بحران تا چه حد به مسئولیت و پاسخگویی اجتماعی خود پایبند باقی خواهند ماند.

برخی بر این اعتقادند که محدودیت‌ها و فشارهای مالی در کوتاه مدت و بلندمدت باعث شده تا شرکت‌ها برای رسیدن به منافع و خواسته‌های کوتاه مدت خود به هر قیمت ممکن حتی کلاهبرداری و فریب‌کاری تلاش کنند و قید سرمایه‌گذاری‌های بلندمدت خود در زمینه مسئولیت و پاسخگویی اجتماعی را بزنند و به خاطر بقا در دوران کمبود منابع دست به هر کاری بزنند.

با این همه و خوشبختانه ما مشاهده کرده‌ایم که بسیاری شرکت‌ها در دوران وقوع بحران کووید 19 نه تنها خود را به فعالیت‌های غیراخلاقی در عرصه کسب‌وکار آلوده نکردند بلکه در حوزه‌های مختلف مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی، فعال‌تر نیز شده‌اند و در راستای مقابله با این ویروس جهانسوز گام‌های موثری را برداشته‌اند. بنابراین می‌توان ادعا کرد که بحران کووید 19، فرصت ارزشمندی را برای کسانی پدید آورده است که نگاه جدی‌تر و مسئولانه‌تری نسبت به مسئولیت و پاسخگویی اجتماعی داشته و دارند.

به عنوان مثال شرکت‌های تولیدی در انگلستان برخی از خطوط تولید و کارخانه‌های خود را تغییر کاربری داده و از آنها برای تولید ضدعفونی کننده‌ها و یا ماسک استفاده کرده اند و بعضی از آنها حتی پا را از این نیز فراتر نهاده و به جای تلاش برای فروش محصولات خود ترجیح داده‌اند تا محصولات تولید شده خود را هدیه دهند. غول دنیای ارتباطات راه دور یعنی وودافون نیز در اقدامی بشردوستانه نیز دسترسی نامحدود و رایگان مشتریانش را به دیتا فراهم آورده است و یا بسیاری از سوپرمارکت‌های زنجیره‌ای در انگلستان برای مشتریان سالخورده و کارگران سطح پایین و بی مهارت انگلیسی سبد رای دهندگان محصولات را در نظر گرفتند.

مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی هوشمندانه شرکت‌ها موجب تقویت و بهبود وجهه و اعتبار آنها نزد مشتریان و عموم جامعه می‌شود و در همین حال انتظارات عمومی از آنها را در زمان وقوع بحران‌های فراگیر افزایش می‌دهد. در واقع مردم از برندهای مورد علاقه خود این توقع را دارند که در زمان‌های بحرانی به کمک جامعه بیایند و هنگامی که این برندهای محبوب آستین‌ها را بالا بزنند و وارد میدان شوند عموم مردم به این مساله افتخار می‌کنند که برندهای محبوب‌شان در دوران بحران، کارکنان، مشتریان و کل جامعه را از یاد نبرده‌اند و از طریق اهدای کمک‌های مادی و همچنین تجهیزات مورد نیاز مردم به کمک آنها شتافته‌اند و بدین ترتیب است که پیوندهای ایجاد شده و یا تقویت شده بین شرکت‌ها و مشتریان‌شان در دوران بحران می‌تواند معنادار و ماندگار شود و در دوران پسابحران نیز پابرجا باقی بماند.

به همین دلیل هم هست که بسیاری بر این اعتقادند که بحران همه‌گیری ویروس کووید 19 موجب شده تا فرصت بی نظیری برای شرکت‌ها فراهم گردد تا از آن برای ترمیم و استحکام استراتژی‌های خود در زمینه مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی بهره ببرند. اگرچه همه‌گیری کووید 19 موجب سقوط برخی شرکت‌ها و از دور خارج شدن آنها شده است و همین موضوع نگرانی سایر شرکت‌ها را به دنبال داشته است اما وقوع همین بحران‌هاست که موجب شده تا بسیاری از شرکت‌ها از نظر اجتماعی مسئولیت پذیرتر و اخلاق گراتر شوند آن هم در شرایطی که منابع و امکانات به شدت محدود شده اند و بقای شرکت‌ها را به خطر انداخته است. حال سوال اینجاست که فاکتورهای سازمانی و حاکمیتی در این میان کدامند؟

در بعد حاکمیتی، دولت‌ها در سرتاسر جهان اقدام به ارائه بسته‌های حمایتی و کمک‌های اقتصادی به گروه‌های آسیب‌پذیر جامعه و شرکت‌های آسیب دیده از بحران‌هایی مانند همه‌گیری کووید 19 می‌نمایند از جمله بسته‌های حمایتی برای کسب‌وکارهای کوچک، شرکت‌های مسافرتی و گردشگری و غیره. این نوع حمایت‌ها باعث می‌شود تا کسب‌وکارها و شرکت‌ها همچنان به اصول اخلاقی کار پایبند باقی بمانند و تعهدات‌شان در زمینه مسئولیت پذیری و پاسخگویی اجتماعی را مد نظر داشته باشند. علاوه بر این شواهد بسیاری وجود دارد که نشان می‌دهند در شرایط بحرانی و مملو از ابهام، رهبری سازمان‌ها و شرکت‌ها، نقش کلیدی و تعیین کننده‌ای در خصوص مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی مجموعه‌های تحت رهبری‌شان ایفا کرده و می‌کنند.

 به عنوان مثال، جک ما، بنیانگذار شرکت مشهور علی بابا و بنباد علی بابا اقدام به اهدای میلیون‌ها بسته کیت تست کرونا به کشورهای متعددی در سرتاسر جهان نموده است یا جک دورسی، بنیانگذار و رئیس شرکت توئیتر بیش از یک میلیارد دلار بابت کشف واکسن و داروی کووید 19 اختصاص داده و یا بیل گیتس اقدام به رهبری یک بسیج جهانی برای مقابله با اپیدمی کووید 19 نموده است. بنابراین می‌توان ادعا کرد که همه‌گیری کووید 19 به آزمونی بزرگ برای مشخص شدن این موضوع تبدیل شده است که فاکتورهای سازمانی و حاکمیتی و رهبری چگونه بر مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شرکت‌ها و دولت‌ها و الزامات اخلاقی آنها می تواند تاثیرگذار باشد.

به عبارت دیگر، حتی در دوران پساکرونا نیز ما همچنان شاهد عرض اندام موضوع مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شرکت‌ها به عنوان موضوعی محوری چه در میان مدت و چه در بلندمدت خواهیم بود. در واقع همه‌گیری کووید 19 موجب شده تا نقطه ضعف و آسیب‌پذیری بسیاری از کسب‌وکارها به یک نیروی خارجی قدرتمند و موثر تبدیل شود چرا که بی توجهی یا کم توجهی سابق شرکت‌ها به موضوع مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی متوقف شده و در نتیجه این موضوع در حال تبدیل شدن به یکی از اولویت‌های اصلی آنهاست که این امر به واسطه افزایش سرمایه‌گذاری‌های شرکت‌ها و سازمان‌ها در حوزه مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شکل گرفته است.

به هر حال دو پیش بینی متفاوت و تا حدی متضاد با هم در این زمینه وجود دارد که بر اساس پیش بینی بدبینانه شرکت‌ها به خاطر بقای خود و جلوگیری از ضرر و زیان‌های خانمان برانداز ترجیح خواهند داد از سرمایه گذاری‌های خود در زمینه مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی بکاهند و بر اساس پیش‌بینی دوم که خوش بینانه بوده و بر اساس تجربیات مرتبط با بحران‌های پیشین از جمله بحران نفتی دهه 1970 شکل گرفته است نیروهای محیطی و جهانی به گونه‌ای شکل خواهند گرفت که موجب تسهیل و تسریع سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های مرتبط با مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شرکت‌ها خواهند شد.

بر اساس پیش‌بینی خوش بینانه در ارتباط با بحران کووید 19 و تاثیرگذاری آن بر مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی گفته می شود که در دوران پساکرونا ما شاهد گسترش و تعمیق مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شرکت‌ها در بلند مدت خواهیم بود و شرکت‌های بیشتری به مرور زمان درخواهند یافت بقای‌شان در بلندمدت و توسعه پایدارشان وابسته به ایجاد تعادل بین سودآوری و عمل به مسئولیت‌های اجتماعی آنهاست.

به عبارت بهتر سوال کلیدی و اساسی در آینده این نیست که آیا باید در زمینه مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی سرمایه‌گذاری کرد یا نه بلکه بحث بر سر این است که چگونه و به چه شکل می‌توان در حوزه مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی سرمایه‌گذاری کرد که نتایج مثبت آن هم باعث سودآوری هر چه بیشتر شرکت‌ها شود و هم به تحقق اهداف اجتماعی و فرهنگی و زیست‌محیطی مرتبط با مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی کمک کند.

همه‌گیری جهانی کووید 19 به ما آموخت که همه جهانیان در یک کشتی نشسته اند و همه شرکت‌ها بایستی خود را در قبال جامعه خود مسئول و پاسخگو احساس نمایند. در دوران پساکرونا ما با دوره‌ای روبرو خواهیم شد که در آن، شرکت‌ها و کسب‌وکارهای کوچک و بزرگ خود را نسبت به جامعه و مسئولیت‌های اجتماعی‌شان متعهدتر و حساس‌تر احساس می‌کنند و استراتژی‌ها و سیاست‌های منسجم‌تری را در این حوزه دنبال خواهیم کرد.

همه‌گیری کووید 19 موجب شد تا برخی موضوعات و معضلات اجتماعی مانند فقر و بی عدالتی به شکل گسترده‌ای نمودار شود. البته روایت رسمی و عمومی در ارتباط با همه‌گیری کووید 19 این است که این ویروس فقیر و غنی نمی‌شناسد و همه افراد از هر قومیت و نژاد و طبقه اجتماعی که هستند به طور یکسان در معرض ابتلا به این ویروس قرار دارند اما واقعیت موضوع چیز دیگری است و ما در عمل شاهد آن هستیم که برخی از شهروندان به خصوص آنهایی که از بیماری‌های زمینه‌ای و ضعف جسمانی رنج می‌برند بیشتر در خطر ابتلا و مرگ ناشی از کوید 19 قرار دارند.

علاوه بر این شواهد و قرائن طی ماه‌های اخیر حکایت از آن دارند که در دوران همه‌گیری کووید 19 تا حد زیادی بر سطح نابرابری‌ها در زمینه ثروت، بهداشت، آموزش و غیره افزوده شده است و همین گسترش نابرابری‌هاست که لزوم توجه و تاکید بیشتر و جدی‌تر بر مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی شرکت‌ها و کسب‌وکارها را دوچندان کرده است.

بنابراین شرکت‌ها بایستی بیشتر توجه و تمرکزشان را بر روی پیگیری مشکلات و چالش‌های اجتماعی قرار دهند و در بلندمدت نیز بر روی مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی اجتماعی خود متمرکز باقی بمانند. به همین دلیل هم هست که سازمان ملل به طور رسمی خواستار بسیج جهانی برای مدیریت اقتصادی منسجم جهانی در دوران پساکرونا شده است تا با کمک آن بتوان به مصاف چالش‌هایی همچون همه‌گیری‌های آینده، تغییرات آب و هوایی و گرمایش زمین و موضوعاتی از این دست رفت و در نهایت بتوان وضعیت جهان را به شرایط پیش از همه‌گیری کووید 19 بازگرداند.

منبع مرجع: شبکه اطلاع رسانی روابط‌عمومی ایران (شارا)