شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-|| نزدیک به 70 سال از شکل گیری روابط‌عمومی در ایران می گذرد با این حال به نظر می رسد که روابط عمومی در ایران آنچنان که باید توفیق چندانی نداشته و تا به امروز نتوانسته به صورت حرفه ای فعالیت و همپای روابط عمومی ها در کشورهای توسعه یافته، رشد و بالندگی داشته باشد.

 اصطلاح روابط عمومی ( Public Relations ) به معنای چیزی که امروز ما از آن استفاده می کنیم برای نخستین بار در سال 1897 در آمریکا مطرح شد. در کشورمان ایران نیز در مرداد ماه سال 1332 بود که برای اولین بار روابط عمومی جایگاهی در نمودار سازمانی شرکت سهامی تصفیة نفت ایران مستقر در آبادان، پیدا کرد. پس از آن و تقریبا از سال 1340 شرکت ها، وزارتخانه‌ها و مؤسسات بزرگ با الگوبرداری از تجربه موفق شرکت تصفیه نفت ایران به ترویج واحدهایی پرداختند که در ابتدا به نام‌های انتشارات، مطبوعات، تبلیغات و اطلاعات شکل گرفت و به مرور زمان به نام اصلی خود یعنی روابط عمومی تغییر یافت.

در این هفت دهه که از عمر نهاد روابط عمومی در ایران می گذرد همواره داستان سرایی های زیبایی از نقش این نهاد در سازمان ها به عنوان یک هنر و چشم و گوش و قلب سازمان شده است، اما بنظر می رسد این تعریف تنها در حیطه سخن باقی مانده است و عملا توانمندی های نهاد روابط عمومی ها به علت مشکلات و ضعف های نظام اداری در ایران آنطور که باید مجالی برای ظهور و بروز پیدا نکرده است.

دلایل بسیاری در ناکارآمدی روابط عمومی در ایران دخیل می باشد، برخی علل آن بطور خلاصه عبارتند از:

*جایگاه نامشخص روابط عمومی ها در سازمان

عدم تعریفی مشخص و مناسب از جایگاه روابط عمومی در تشکیلات سازمانی یکی از مهمترین آسیب های موضوع روابط عمومی در کشور ماست، این نامشخص بودن جایگاه باعث می شود، برخی از مدیران احساس کنند روابط عمومی در سازمان ها به جای صیانت از اهداف و جایگاه سازمان ها، باید مراقب میز و جایگاه آنها باشد و اینگونه است که اغلب مدیران سازمانها، روابط عمومی را وسیله ای برای ثبات جایگاه و ارتقاء و موفق جلوه دادن خود می خواهند و بدون توجه به تخصص و توانایی افراد، نیروهای مطیع و معتمد خود را در این جایگاه ها قرار می دهند و با این رفتار سبب می شوند روابط عمومی ها اقتدار و اختیار کافی را نداشته باشند.

*حاکم بودن تفکر سنتی بر روابط عمومی ها

دانش روابط عمومی به مانند بسیاری از علوم، دانشی وارداتی و نو در ایران محسوب می شود و شاید به همین دلیل باشد که، ساختار اداری و فرهنگی جامعه ما، بطور مناسب با این دانش انس و سازگاری پیدا نکرده و هنوز که هنوز است این دانش به صورت یک دانش بومی در کشورمان تبیین نشده است، از طرفی کمبود نیروهای متخصص، مبتکر و مجهز به دانش روز و عدم حمایت های لازم و کافی از روابط عمومی سبب شده ضعف شدیدی در برنامه ریزی و اجرای طرح ها از سوی روابط عمومی ها دیده شود. از طرفی نادیده گرفتن روابط عمومی ها در برنامه های توسعه سبب شده اشت روابط عمومی ها نیازی به ارتقا و رشد احساس نکنند و در دایره سنتی خود فعالیت کرده و چشم انداز روشنی برای گذر از روابط عمومی سنتی به مدرن نداشته باشند. این در حالی است که روابط عمومی های ما در بخش های مختلف از جمله در حوزه ابزارهای اطلاع رسانی با توجه به اهمیت نقش و جایگاه مهمی این حوزه در سازمان، نیازمند پوست اندازی هستند آن هم با توجه به ویژگی های عصر جدید و ضرورت سرعت بالای نقل و انتقال اطلاعات و توسعه روابط عمومی الکترونیک، روابط عمومی آنلاین، اتاق اطلاعات و خبر آنلاین، روابط عمومی مجازی یک ضرورت می باشد.

*بکار نگرفتن نیروی انسانی متخصص

در حال حاضر درصد بسیار بالایی از شاغلان روابط عمومی های دارای تحصیلات غیر مرتبط با حوزه روابط عمومی و ارتباطات هستند و این ضعف ساختاری باعث شده رویکرد حرفه ای و تخصصی در امور مدیریتی و کارشناسی روابط عمومی در سطح مطلوبی قرار نداشته باشد. این مشکل به شکل اساسی تری در راس مدیریتی روابط عمومی نیز وجود دارد.

دارا بودن دانش و مهارت تخصص، سوابق تجربی موفق، توانمندی های فردی نظیر پژوهش افکار عمومی، سخنوری، قدرت بیان، قلم توانا، توانمند در تجزیه و تحلیل مسائل، دارای بودن سعه ی صدر که در پرتو انها بتواند تعامل مطلوب و موثری را در روابط سازمانی برقرار کند و داشتن احساس تعهد نسبت به سازمان و جامعه از جمله ویژگی های مهمی است که یک کارشناس روابط عمومی باید دارا باشد.

*آفت روابط عمومی؛ برجسته سازی مدیران

یکی از آفت های مهمی که در روابط عمومی ها با آن مواجه هستیم که آن هم به عدم وجود نیروهای متخصص در حوزه روابط عمومی مربوط می شود، یک سویه نگری روابط عمومی است که فعالان این حوزه بیشتر از آنکه پلی برای ارتباط بین شهروندان و رسانه ها با مدیران باشند، تنها تبلیغات مدیر دستگاه را برعهده دارند. در واقع امروزه بخشی از روابط عمومی ها جز مداحی مدیر

کار دیگری انجام نمی دهند، واقعیت این است که برجسته سازی مدیران پروژه ای شکست خورده و تلاش غلطی است که روابط عمومی ها آن را دنبال می کنند. شان و جایگاه روابط عمومی نباید به ستایشگری و مداحی مدیر تقلیل یابد بلکه باید نقش فعالان این حوزه را بسیار بالاتر دید.

*کمبود بودجه و امکانات روابط عمومی ها

تا هنگامی که جایگاه روابط عمومی در سازمان تبیین نشده است، توقع زیادی است که انتظار داشته باشیم قوانین و مقررات کارآمد و شفاف در مورد ردیف های بودجه ای و مدیریت هزینه در روابط عمومی ها دیده شود، با توجه به اهمیت استقلال مالی در روابط عمومی ها، این عدم تخصیص بودجه باعث شده است روابط عمومی بی امکانات، نتواند آنطور که شایسته و بایسته اداره و سازمان متبوع خود است، آن را به سوی رشد و ارتقا هدایت کند.

* عدم شفافیت و پاسخگو نبودن روابط عمومی ها

امروزه در فضایی زندگی می کنیم که با پیشرفت روزانه فناوری و گردش سریع اخبار و دسترسی شهروندان به اطلاعات، تقریبا کمتر مجالی برای پنهان کاری و ابهام برای روابط عمومی ها باقی می ماند. در چنین شرایطی اگر خود به طور شفاف مسایل را بازگو و پاسخگو نباشیم بدون شک با مشکلات عدیده ای روبرو خواهیم شد.

باید بدانیم دیگر زمان آن گذشته است که همه چیز را در دستگاه خود خوب جلوه دهیم. توصیه می شود روابط عمومی ها از پنهان کاری و باقی گذاشتن مسائل در ابهام به صورت جدی بپرهیزند چرا که اتخاذ این سیاست در فضای کنونی نه تنها موثر نخواهد بود بلکه موجب آسیب رساندن به دستگاه می شود، از جمله ویژگی های یک روابط عمومی کارآمد پاسخگو بودن است، از سوی دیگر روابط عمومی هنر مردم داری است و فعالان این حوزه باید این هنر را داشته باشند که بین شهروندان، اصحاب رسانه، خود و مدیران ارتباط مناسبی ایجاد کنند تا بتوانند اطلاع رسانی مناسبی داشته باشند و بهبود وضعیت دستگاه ها در خدمت رسانی به جامعه است.

* ناتوانی در ایجاد ارتباط با رسانه ها

برخی روابط عمومی ها قادر نیستند بین مدیریت مجموعه خود و اصحاب رسانه حلقه ارتباطی ایجاد کنند، که بخش اعظم این مشکل به عدم کارآمدی روابط عمومی باز می گردد، البته غیر حرفه ای بودن برخی از خبرنگاران نیز در این مهم تاثیرگذار است، از سویی شاهدیم که برخی دستگاه ها بوسیله آگهی و رپرتاژ تلاش دارند تا رسانه ها را به سمت و سویی جذب کنند که هیچ نقد و اطلاع رسانی شفافی در مورد آنها وجود نداشته باشد.

باید یادآوری کنیم که روابط عمومی دستگاه ها، وظیفه دارند تا به رسانه ها پاسخگو باشند، انباشته شدن خواسته ها، سوالات و ابهامات و عدم پاسخگویی به موقع و صحیح به جامعه هدف و شهروندان پی آمدهای خوبی نخواهد داشت و به پایگاه مردمی سازمان آسیب خواهد رساند، در این بین هرچه روابط عمومی قدرتمند و حرفه ای تر عمل کند مسئولیت خود را بهتر ایفا کرده و می تواند کمک حال دستگاه خود باشد.

منابع:
•یحیایی ایله‌ای ، احمد. مبانی روابط عمومی. چاپ سوم. ۱۳۸۶
•بصیریان محمد. روابط عمومی توانمند. چاپ اول
•امینی، رضا، روابط عمومی، انتشارات دانشکده علوم ارتباطات اجتماعی، تهران، ۱۳۵۴،