شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)-|| در این مراسم دکتر حسن نمک دوست (مدیر مرکز آموزش و پژوهش مؤسسه همشهری)، دکتر مریم سلیمی (مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه ارتباطات)، دکتر احسان شاه قاسمی (عضو هیأت علمی دانشگاه تهران)، دکتر حمید ضیایی پرور (مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها) و همچنین رضا ساکی (روزنامه نگار) به بررسی حضور چهره ها و مشاهیر در شبکه های اجتماعی و تأثیر آن پرداختند.
 
 به گزارش شارا به نقل از روابط عمومی دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها، در ابتدای این نشست تخصصی دکتر ضیایی پرور، مدیر کل دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه ها هدف از برگزاری چنین برنامه هایی را بررسی ابعاد مختلف سبک جدیدی از روزنامه نگاری یعنی حضور سلبریتی ها در حوزه رسانه نگاری عنوان کرد و افزود: جرقه اصلی برگزاری این نشست را انتشار پیام ویدئویی توسط یکی از بازیگران در پیج خود درخصوص تبلیغ آمپولی برای معتادان ایجاد کرد.
 
 انتشار اخبار جعلی از سوی برخی سلبریتی‌ها با هدف افزایش بازدیدها
 در ابتدای این نشست دکتر مریم سلیمی، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه ارتباطات،کاربرد شبکه های اجتماعی برای سلبریتی ها را مورد بحث و بررسی قرار داد.
 
 وی در قالب پاورپوینت به واکاوی پیرامون بحث «روزنامه نگاری سلبریتی ها تا سلبریتی های روزنامه نگار» پرداخت و گفت: برخی صاحبنظران بر این باورند که روزنامه نگاری سلبریتی نداریم و برخی دیگر اعتقاد دارند که روزنامه نگاری سلبریتی داریم. مجموع تحقیقات من نشان از آن دارد که ژانری تحت عنوان روزنامه نگاری سلبریتی وجود دارد.
 
 این مدرس دانشگاه همچنین به طرح موضوع «شهرت 15 دقیقه ای» از سوی «اندی وارهول»، نقاش مشهور امریکایی پرداخت و اظهار داشت: امروزه این پیش بینی با وجود شبکه های اجتماعی میسر شده است.
 
 دکتر سلیمی همچنین نگاهی به گذر مراحل سلبریتی ها در طول زمان داشت و گفت: ابتدا با گروهی از ستارگان مواجه بودیم که اشراف و پادشاهان را شامل می شدند. در مرحله بعد نخبگان حوزه سیاست و مذهب قرار داشتند. در این سلسله مراتب سپس به سلبریتی های بااستعداد برمی خوریم که افتخارآفرینان و فعالان ادبی و هنری را دربرمی‌گیرد. خرده سلبریتی ها نیز درحقیقت همان قهرمانان زندگی روزمره بودند.
 
 وی با بیان این که سلبریتی ها فرصت رسانه شدن را وامدار شبکه های اجتماعی هستند، مطرح کرد: اگر شبکه های اجتماعی نبودند افراد مشهور و چهره ها نمی توانستند نقش پررنگی را که امروزه ایفا می کنند، ‌داشته باشند.
 
 دکتر سلیمی در ادامه به تعاریف مختلفی که از واژه سلبریتی ارائه می‌شود، اشاره و عنوان کرد: در تعریف این واژه آمده است هرکسی که ارزش خبری شهرت او را پشتیبانی می کند سلبریتی محسوب می شود. همچنین این واژه به افرادی اطلاق می شود که در زمینه موسیقی، ورزش، رسانه، هنر و ... دارای سرشناسی و محوبیت است و در بعضی تعاریف چنین نقل شده است که سلبریتی ها درواقع افرادی هستند که قادر به انجام فعلی خارق‌العاده هستند.
 
 وی درخصوص رابطه سلبریتی ها و سوادبصری مطرح کرد: سلبریتی ها تصمیم جدی ندارند و حتی در انتخاب نوع و یا رنگ لباس شان نیز از خود ایده ای ندارند و رسانه ها در تصمیم گیری به آن ها کمک می کنند.
 
 این مدرس دانشگاه در تعریفی دیگر به بیان اینفلوئنسرها و یا همان تاثیرگذاران اجتماعی (خرده سلبریتی ها) پرداخت و ابراز داشت: خرده سلبریتی ها شامل سلبریتی هایی که ببیش از یک میلیون فالوئر دارند، ماکرواینفلوئنسرهایی که بین 500 تا 1000 فالوئر دارند و همچنین میکرواینفلوئنسرها می شوند.
 
 دکتر سلیمی در تفکیک مقوله هایی همچون سلبریتی و اینفلوئنسرها تشریح کرد: سلبریتی ها عموماً افراد مشهور و معروفی هستند که زندگی اجتماعی متفاوت از مردم دارند و عموم مردم آن ها را می شناسند، اما اینفلوئنسرها به طور معمول افراد تاثیرگذار در حوزه ای خاص هستند که با تمرکز بر روی مسائل، به بررسی با کیفیت تر موضوعات برای مخاطبان می پردازند و از این جهت مورد اعتماد مردم هستند.
 
 وی درخصوص سلبریتی ها و رسانه های جمعی نیز عنوان کرد: در قرن 19 بیشتر با سلبریتی های محلی مواجه بودیم، اما از سال 1920 میلادی به بعد با ظهور رسانه های جمعی تغییراتی ایجاد شد و نگاه ملی و جهانی به آن ها شکل گرفت. مطرح شدن روزنامه نگاری سلبریتی در تلویزیون نیز از سال 1986 به بعد صورت گرفت.
 
 این مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه ارتباطاتایجاد فضای گفتمانی مطلوب، فراهم کردن فرصتی مناسب برای گفت و گو و همچنین لنزی برای دیده شدن بهتر حوزه زندگی اجتماعی را از مزایای روزنامه نگاری سلبریتی دانست.
 
 دکتر سلیمی افزود: دنبال کنندگان اخبار سلبریتی ها به طور معمول افراد مغروری هستند که مخفیانه آن ها را دنبال می کنند و در جریان پُست های شان هستند و یا این که اشخاصی هستند که می دانند دنبال کردن اشخاص مشهور اقدامی صحیح نیست، اما در عمل انجام می دهند.
 
 وی معتقد است که روزنامه نگاری سلبریتی در قالب پیشین، روبه زوال اما در عین حال با تحولاتی نیز مواجه و به تامین کننده خوراک خبری افراد تبدیل شده است.
 
 این مدرس دانشگاه انتشار اخبار جعلی از سوی برخی سلبریتی ها را تنها با هدف افزایش بازدیدها عنوان کرد و گفت: رسانه های اجتماعی برای سلبریتی ها کاربردهایی همچون برندسازی، تلاش برای تداوم بقا و فراموشی، در دسترس بودن، ارتباط تعاملی با طرفداران، اطلاع یابی و نظرسنجی، نقد و تحلیل، اعتباربخشی به خود از طریق دیگران و همچنین کسب درآمد از طریق تبلیغ یا حمایت را دارند.
 
 انتقاد از ظهور پدیده «کودک سلبریتی»
 در ادامه دکتر احسان شاه قاسمی، عضو هیات علمی دانشگاه تهران به کسب درآمد از طریق تبلیغ و یا اجاره پیج های برخی سلبریتی ها اشاره کرد و گفت: شبکه های اجتماعی امکانی را برای مخاطبان ایجاد کرده اند که از طریق آن می توانند درآمدزایی کنند؛ چراکه طرفداران بسیاری دارند که همین امر بحث تبلیغ را تسهیل کرده است.
 
 وی با ابراز تأسف از این‌که امروزه با پدیده«کودک سلبریتی» مواجه هستیم و این کودکان در بزرگسالی می توانند شکایت کنند،افزود: در برخی موارد شاهد هستیم که افراد با سوء استفاده از کودکان در فضای مجازی یعنی فیلم گرفتن از آن ها و ارائه آن ها در قالب پست در پیج های شان به شهرت دست می یابند. در همین راستا می توان به اجرای کودکان در برخی کنسرت ها در کنار خواننده اصلی اشاره کرد.
 
 عضو هیات علمی دانشگاه تهران با بیان این که اکنون با اصطلاح نامورسازی مواجه هستیم، اظهار داشت: دگرگونی های ساختاری در جامعه موجب شده است تا توجه به سلبریتی ها افزایش یابد و به عنوان مرجعی برای پاسخگویی به نیازهای خبری و یا حتی سرگرمی مردم تبدیل شوند.
 
 دکتر شاه قاسمی همچنین به روند شکل گیری سلبریتی در جوامع پرداخت و در این خصوص عنوان کرد: در سال 1896 میلادی سینما ظهور کرد و برخی مخاطبان با بازیگران فیلم هایی که به نمایش گذاشته شدند، همذات پنداری و به دنبال کردن فیلم های شان ابراز علاقه کردند. به این ترتیب برخی بازیگران به شهرت و جایگاهی خاص دست یافتند که امروزه از آن تحت عنوان سلبریتی نام برده می شود. بعد از جنگ جهانی دوم نیز که امریکا قدرت زیادی یافت، این فرهنگ به دیگر کشورها نیز منتقل شد و درحقیقت شاهد شکل گیری امپریالیسم فرهنگی بودیم.
 
 وی با بیان این که افراد جامعه رابطه عاطفی یک طرفه و فرااجتماعی با سلبریتی ها دارند، مطرح کرد: دنبال کنندگان سلبریتی ها در عین این که مشتاق پیگیری اخبار حوزه شخصی زندگی آن ها هستند، اما در عین حال در برخی موارد شاهد هستیم از طریق کامنت هایی که برای سلبریتی ها قرار می دهند، سعی در زیر سؤال بردن شان دارند.
 
 باید به جبهه جنگ با سلبریتی ها برویم
 رضا ساکی، دیگر سخنران این نشست بود که به عنوان روزنامه نگار به بررسی موضوع حضور چهره ها در شبکه های اجتماعی پرداخت.
 
 وی با تاکید بر این که باید به جبهه جنگ با سلبریتی ها برویم، اظهار داشت: عنوان این نشست باید «خطر حضور سلبریتی ها در فضای مجازی» انتخاب می شد.
 
 رضا ساکی تلویزیون، سینما و موسیقی را عرصه های اصلی تولید سلبریتی در کشور ما دانست و گفت: در حوزه فوتبال کمتر شاهد سلبریتی سازی هستیم؛ چراکه فوتبالیست ها کمتر در فضای مجازی حضور می یابند.
 
 این روزنامه نگار به عملکرد برخی سلبریتی ها در حوزه موسیقی نیز اشاره و مطرح کرد: برخی در عرصه موسیقی چنان مورد استقبال مردم هستند که حتی در صورت بروز اشتباه نمی توانیم لب به سخن بگشاییم. برای نمونه می توان به اشعار برخی خواننده ها اشاره کرد که فاقد معنا و مفهوم است و یا در موردی دیگر می توان نسبت به لب خوانی خواننده ای در کنسرتش انتقاد کرد، اما نفوذ بالای سلبریتی ها در میان مردم و دنبال کنندگان بسیارشان موجب شده است تا آن ها از حاشیه امن برخوردار باشند و کمتر مورد انتقاد قرار بگیرند.
 
 رضا ساکی همچنین به بیان فضای تفننی و شاد برخی سلبریتی ها با طرفداران شان در فضای مجازی اشاره کرد و افزود: چنین افرادی نباید انتظار داشته باشند که در جشنواره فیلم فجر به عنوان شخصی برجسته و موفق سیمرغ بلورین دریافت کنند.
 
 وی با بیان این که درشبکه های اجتماعی امکان جعل اخبار وجود دارد، گفت: علاوه بر انتشار اخبار جعلی به درجه ای از ابتذال رسیده ایم که در برخی برنامه ها سوالی که از شرکت کنندگان پرسیده می شود، این است که رنگ مورد علاقه فلان بازیگر چیست؟ چراکه به قدری فضای مجازی مرزها را درنوردیده که مردم از ابعاد مختلف زندگی شخصی سلبریتی ها آگاه هستند.
 
 این روزنامه نگار همچنین به حادثه زلزله کرمانشاه اشاره کرد که برخی سلبریتی ها در مناطق زلزله حضور یافتند و نسبت به جمع آوری پول برای مردم مناطق زلزله زده اقدام کردند و مطرح کرد: تا اندازه ای سلبریتی ها قادر به جلب اعتماد مردم شدند که کمک های نقدی شان را از طریق سلبریتی ها به مردم زلزله زده رساندند و به حساب شخصی آن ها واریز کردند. دلیل این امر را می توان در اعتماد بالا و همچنین محبوبیت بسیار سلبریتی ها دانست.
 
 ضرورت آموزش سواد رسانه ای به سلبریتی ها و مردم
 دکتر حسن نمک دوست نیز در ادامه این نشست تخصصی به بررسی موضوع فعالیت سلبریتی ها در فضای مجازی پرداخت.
 
 وی با بیان این که رسانه ها امتداد زندگی و حس خود افراد است، اظهار داشت: اگر اتفاقی در جهان رسانه رخ می دهد باید مورد بررسی قرار گیرد که در زندگی ما چه اتفاقی افتاده است. درحقیقت رسانه ها تنها طنین انداز اتفاقات هستند. از این منظر اگر بررسی کنیم تا حدی نگرانی مان از بابت فعالیت سلبریتی ها در شبکه های اجتماعی کاهش می یابد.
 
 دکتر نمک دوست همچنین به بحت مهم اخبار جعلی و به اصطلاح «فیک» نیز اشاره ای داشت و گفت: این روزها بسیار شاهد انتشار اخبار فاقد صحت و دروغ در شبکه های اجتماعیهستیم که در زندگی طبیعی ما وجود دارد و درحقیقت بخش هایی از زندگی های مان آغشته به دروغ است.
 
 این استاد دانشگاه افزود: باید این نکته بسیار مهم را مورد بررسی قرار دهیم که با خونسردی بیشتری به رویه ای که در حال پیگیری در جامعه است توجه کنیم. زمانی که رادیو و تلویزیون ظهور یافتند حدود 30 الی 40 سال مردم فرصت تفکر پیرامون این تکنولوژی را داشتند، فضای مجازی نیز نیازمند واکاوی و تفکر است که پیرامونش بررسی های دقیقی باید صورت بگیرد.
 
 دکتر نمک دوست ادامه داد: از منظرروزنامه نگاران، علت خبرساز بودن سلبریتی ها برخورداری آن ها از ارزش خبری شهرت به میزان زیاد است.
 
 وی با بیان این که مردم همواره در پی کنکاش پیرامون زندگی سلبریتی ها هستند، مطرح کرد: در حوزه های مختلفی همچون ادبیات، شعر، تاریخ نگاری ها نیز به افراد مهم و مشهوری برمی خوریم که از عنصر شهرت برخوردارند و مردم نیز علاقه مند به جست و جو و کنکاش پیرامون ابعاد خصوصی زندگی شخصی آن ها هستند و این نوع کنجکاوی در همین سطح امری طبیعی و عادی است و چندان عجیب به نظر نمی رسد. پیش تر رسانه ها برای مردم به نقل روایت های مختلف می پرداختند، اما حال سلبریتی ها خود به عنوان رسانه عمل می کنند و به بیان ابعاد مختلف زندگی شان می پردازند و یا این که درخصوص مسائل مهم و اتفاقاتی که در جامعه می افتد مسائلی را مطرح می کنند.
 
 این استاد دانشگاه در ادامه افزود: «مک کوئل» این طور مطرح کرده بود که اگر تمام تاریخ رسانه از 1925 را فشرده کنیم تا به این پرسش پاسخ دهیم که دانش ارتباطات به چه سؤالی پاسخ می دهد و تاثیر رسانه تا چه اندازه است، به پاسخی روشن برنمی خوریم.
 
 دکتر نمک دوست با بیان این که سال های سال در ایران فرهنگ شفاهی مطرح بود و پل ارتباطی ما با جهان، مشاهیر و چهره ها بودند، ابراز داشت: اکنون امکانی فراهم شده است تا فاصله ها کاهش یابد؛ به این معنا که بی واسطه تر از خود سلبریتی ها اظهارات و علایق شان را می شنویم و درحقیقت خودشان به بازنمایی چهره شان می پردازند و باید گفت این حق سلبریتی هاست که به بازنمایی چهره خود بپردازند.
 
 وی علت استقبال مردم از سلبریتی ها و حضور بسیار زیاد در شبکه های اجتماعی آن ها را در این دانست که روزنامه نگاران در ایفای نقش و مسؤولیت اصلی خود و عمل به رسالت خود شکست خورده اند.
 
 این استاد دانشگاه ادامه داد: باید روزنامه نگاران بیش از این می کوشیدند تا هم خودشان به حقیقت دست یابند و هم این که به مردم جامعه کمک کنند تا به این مهم دست یابند.
 
 دکتر نمک دوست، حضور چهره ها در فضای مجازی را معادله ای برابر دانست و گفت: فضای مجازی برای مردم جذاب است و باید بپذیریم که این جذابیت را سلبریتی ها ایجاد کرده اند و این دقیقا همان کاری است که روزنامه ها از آن غافل بودند و درخصوص آن اقدامی نکردند.
 
 وی با بیان این که حضور افراد مشهور در فضای مجازی مستلزم آموزش سواد رسانه ای برای آن هاست، تاکید کرد: علاوه بر سلبریتی ها، دنبال کنندگان شان نیز باید تحت آموزش سواد رسانه ای قرار بگیرند، اما متاسفانه یک سویه بودن و نگاه از موضع بالا به پایین در شبکه های اجتماعی موجب شده است تا از یک سو فرصت آموختن سواد رسانه ای از دست رود و از دیگر سو نیز پرداختن به بحث آموزش در این زمینه را به امری بسیار واجب تبدیل کرده است.
 
 این استاد دانشگاه معتقد است که در شرایط کنونی به دلیل محدودیت های موجود از تولید محتوای خوب حرفه ای کم بهره ایم و همین امر زمینه حضور و فعالیت بیشتر مردم در شبکه های اجتماعی را فراهم کرده است که در این میان تنها روزنامه نگاران مقصر نیستند، بلکه مجموعه ای عوامل موجب می شوند چنین اتفاقی بیافتد و خود مردم نیز مقصر هستند. در چنین شرایطی ضرورت بازاندیشی به لحاظ حرفه ای در رابطه افراد جامعه با چهره ها نیز احساس می شود.