شارا، علی محمد بیدارمغز- درباره روابط عمومی و تشریفات، امروز زیاد سخن می رود. من خود از جنس همین روابط هستم. در ابتدای کارم در سال 1348 به عنوان کارآموز خبر شروع به کار کردم. بعد به اقتصاد رفتم و آخر کار به تشریفات. درباره تعریف روابط عمومی من این تعریف را می پسندم: «تلاش ها و اقدام هایی آگاهانه و برنامه ریزی شده و سنجیده جهت استقرار و کسب تفاهم بین یک سازمان و گروه های مورد نظر آن سازمان». اما انسان موجودی اجتماعی است، که مطالب زیادی در این باره حتی از زمان یونان قدیم هم آمده است. در قرآن هم آیه ای یافتم که «ما معیشت شما را در حیات دنیا تقسیم کردیم». به گونه ای که یک سلطان پرقدرت به یک آرایشگر نیاز دارد. یک ژنرال چهار ستاره به یک گروه کوچک سربازان نیاز دارد تا از جان او محافظت کنند. خدا کارها را تقسیم کرده است. به این اعتبار تقسیم کارها نه یک نیاز که یک ضرورت است. ما به هم نیاز داریم، تفهیم و تفاهم. قول و مراوده در ارتباطات ما نقش دارند؛ «مدیریت تاثیر» یعنی تاثیر یک انسان، شی، حرف یا عمل بر هر نفر یا چیز دیگر. در روابط عمومی وقتی مدیریت تاثیر را کار می کنیم، هرچیزی بر هر چیزی تاثیرگذار است. وقتی شما وارد سالن می شوید باد و هوای داخل سالن متلاطم می شود. شما حس نمی کنید. چون هوا یک نهصدم آب تراکم دارد. وقتی وارد آب می شویم این تغییر را می فهمیم. وقتی به دیگری نگاه می کنید، دست می دهید، حرف می زنید و محبت می کنید. لبخند یا اخمتان تاثیرگذار است. آمار نشان می دهد 75 درصد مشکلات ناشی از عدم ارتباط اثربخش در سازمان هاست. 7 درصد پیام های ما را کلام تشکیل می دهد. اما این هفت درصد هم مهم است. واژه ها را بسازید!
 
 نه با بالادست، بلکه با پایین دست هم کلمات خوب بکار ببرید. وقتی به ما می گویند مب توانید؟ بله حتماً. به این موضوع آشنایید؟ قطعاً. کاملاً. چهل درصد ارتباط را آهنگ صدا تسکیل می دهد. کلمات را ساختید و واژه ها را یافتید. حالا باید با صدای خوب آن را ادا کنید. این پیام با آهنگ صدای شما قدرت می گیرد. 55 درصد بقیه زبان بدن است. ظاهر آراسته، لباس مرتب، رعایت حریم های اجتماعی، وقت شناسی، کاربرد عطریات و ... گرچه بیشتر ما زبان بدن را به عنوان ارتباط غیرکلامی می شناسیم اما بدانیم زبان بدن یکی از چند جز ارتباطات غیر کلامی است و اینکه در ارتباط، مسیر یک طرفه نیست بلکه دو سویه است. از همه مهمتر در غرب می گویند: کیفیت زندگی هر کس به کیفیت ارتباط او بستگی دارد. خدا با شما چگونه است؟ شما با خدا چگونه اید؟ کار خدا که با بنده مشخص است، رابطه شما با خدا چگونه است؟ با زیردستانتان با اعضای خانواده تان در چه شکل هستید؟ کیفیت ارتباطاتتان چگونه است؟ رابطه تان با خدا چگونه است؟ رابطه تان با خودتان چگونه است؟ خود را قبول دارید؟ اصلاً چقدر خودتان را دوست دارید؟ بزرگترین توفیق شخصی تان دوست داشتن خودتان است. آدمی که خودش را دوست دارد کارهایش عالی است. اشتباه نمی کند تا مجبور بشود پوزش بخواهد، تلاش امروزش همیشه از دیروزش بهتر باشد. خودتان را دوست داشته باشید.
 
 تیزرهای تلویزیونی را دیده اید، خیلی کوتاه است حدود ده ثانیه. یک شرکتی که اتومبیل می سازد باید به مردم بگوید این اتومبیل چه ویژگی دارد. این دستمال کاغذی چگونه است. جوانی که جلوی تلویزیون متصل به ماهواره نشسته است و ظرف هفت ثانیه کانال را عوض می کند باید پیام را به سرعت دریافت کند. مساله مهم دیگر تیزرها نیست، مساله مهم فرهنگ تیزری است. ما هم این گونه شده ایم در کمتر از ده ثانیه در هر کجا که هستیم آدم های محیط اطراف را ارزیابی می کنیم.
 
 خانم ها و آقایان، دیگران از شما یک تصویر می سازند. این تصویر مجازی است اما واقعیت دارد. هروقت با کسی تلفنی صحبت می کنید عکس او در ذهنتان مجسم می شود و یا به فکر او می افتید. مهمترین مساله آن است که در اولین لحظات این ارتباط، این تصویر ساخته می شود. همه به ما نگاه می کنند، اما دید آقایان و خانم ها متفاوت است، آقایان از مو به پایین نگاه می کنند و خانم ها از کفش به بالا. گفته اند آنها که خوش تیپ و خوش لباسند اگر کفش شان زیبا باشد در بین خوش تیپ ها متمایز هستند. بدانید در چند میلیونیم ثانیه از یک نفر خوشمان می آید و یا نسبت به او بی تفاوت و یا دشمن می شویم.
 
 اما درباره «ارتباط موثر» سخنان بسیاری گفته شده است. این یک فرشیه وارداتی است. ارتباط مودبانه را مطرح می کند. هر چیزی و هر کسی بر هر کسی و بر هر چیزی تاثیرگذار است و تاثیرش اثربخش است، اما کافی نیست. فرضیه ای می گوید: مودبانه برخورد کنیم، آداب دانی جزو زندگی روزمره ماست، ما همه روز به دیگران سلام می کنیم و حال و احوال می کنیم. دقت کرده اید هر وقت مودبانه تر رفتار می کنیم جواب بهتری می گیریم. بی دلیل نیست که این فرضیه را در مقابل ارتباط موثر ساخته اند. علی بن موسی الرضا (ع) می فرماید: مهرورزی با مردم نیمی از خردورزی است. می خواهید انتقاد کنید، شیرین شروع کنید: چه گزارش خوبی اما آمارش به روز نیست. اول تعریف و تحسین کنید. ادب مرد به زدولت اوست. از خدا جوییم توفیق ادب، بی ادب محروم ماند از لطف رب. که حافظ می فرماید: حافظا علم و ادب ورز که در محضر شاه، هر کسی را نیست ادب لایق صحبت نبود. امام علی (ع) می فرماید: هر گیزی محتاج عقل است و عقل محتاج ادب است. عقل تنها کافی نیست. اگر می گویند «ارتباط مودبانه» تاثیر گذارتر از «ارتباط موثر» است به این دلایل است. این جمله را شنیده اید که ادب قدرت می آورد؟ به دیگران احترام بگذارید ببینید جایگاهتان چقدر بالا می رود. اما متاسفانه گاه سال ها از کسی تعریف نمی کنیم، می گوییم جنبه اش را ندارد، تملق است. خیر اینطور نیست، وقتی که آداب را به کار می برید، موفقیتتان تضمین است. بدانید اگر می خواهید موفق تر باشید تسلط خود را بر آداب افزاش بدهید. این حرف من نیست استراتژی الهی است، وقتی خداوند آخرین پیامبرش را فرستاد، او را مودب ساخت، هر روز در کودکی و نوجوانی می آمدند به او ادب یاد می دادند. اگر می بینید پیامبر ما اینگونه ادب دارد به دلیل آموزش ادب بهشتی اوست و مودب ترین انسان زمینی امام علی (ع) است. پیامبر گفت: من مبعوث شدم مکارم اخلاق را تمام کنم. در جایی گفته اند دین همه اش اخلاق است و در جای دیگر گفته اند که نصف دین اخلاق است.
 
 چه چیزهایی تصویرساز ما از دیگران است. به مو، صورت و لباس ما و اینکه صورت ما لبخند دارد نگاه می کنند. می خواهید با کسی آشنا شوید هیچ چیز لازم نیست جز یک لبخند، مردم حس می کنند آنها را می شناسید.
 
 فرد متشخص چهار ویژگی دارد: ظاهر آراسته، لباس برازنده، رفتار پسندیده، خوب حرف زدن و حرف خوب زدن. الفبای رفتار مودبانه اینهاست و مسئله مهم دیدن و دیده شدن است. احترام بگذارید، بخشی از کار اصلی ما در روابط عمومی احترام است. گاه برای بررسی آداب به زورخانه می روم که چرا این باستانی کارها اینقدر به زورخانه می روند، نشستم هرکسی وارد می شد مرشد زنگ می زد و صدای زنگش متفاوت بود و به مردم می گفت یک پهلوان آمد، جلب توجه می شد. تمام ارتباط مودبانه در دو کلمه دیدن و دیده شدن خلاصه می شود. می خواهید دیده شوید، خوب ببینید. بزرگترین عذاب در قیامت که برای اهل جهنم متصور است این است که خداوند آنها را نخواهد دید.
 
 این جملات هم از بالا به پایین صادق است و هم از پایین به بالا. وقتی خودتان را دوست دارید به خودتان توجه می کنید. خوش بیان باشید که از ویژگی های شما بیان خوب است. خوش رفتار، خوش بیان و خوش پوش باشید. وقتی چشم یک نفر به شما می افتد ارتباطش برقرار می شود. آمار گرفته اند 59 درصد ارتباط قبل از آنست که حرف بزنیم. یعنی ظاهر ما. از مو تا کفش. به ظاهرتان توجه داشته باشید، اگر کسی حرفی می خواهد بزند خودش را اول باید ارائه کند، اول خودتان را خوب ارائه کنید. 78 درصد ارتباطات ما از چشم مان است. گوش دومین گیرنده ما 11 درصد. آگاهانه لباس بپوشیم. مرتب، تمیز و کفش واکس زده و ظاهر حرفه ای داشته باشید. چگونه یک روحانی محترم ظاهر حرفه ای دارد. او را در موقع نماز به جلوی صف دعوت می کنند. اصلاً خودش می رود و می ایستد. این رفتار حرفه ای است. بدانید در هر حالی چه بپوشید. اما در همه حال ظاهر آراسته بپوشید. مهم این است که لباس شما را جدی نشان دهد. شما آینه تمام نمای سازمانتان هستید. لباس از عوامل قضاوت دیگران درباره ما است. می گویند، لباسش اینقدر بلند حرف می زند نمی گذارد بفهمم زبانش چه می گوید. برای مدیران این باید مهم باشد که نمایندگانشان ظاهر آراسته داشته باشند. در جایی راجع به بدرفتاری بیگانگان صحبت بود، گفتم بخشی از آن متوجه توریست ها و جهانگردهاست. یک ایرانی در سفر نماینده 70 میلیون نفر است هر رفتاری که بکند به 70 میلیون تسری می دهند. آیا شما نماینده یک ملت با مردم شیعه و ملتی انقلابی هستید؟ ملت خوش سلیقه و با ادب؟ بررسی کرده اند، دیده اند دانشجویان خوش تیپ نمره شان از نمره ورقه بیشتر است. کارمندان خوش قیافه و مرتب موفق تر هستند. خودتان را بسازید، لباس منش دوم ماست. برخی از جوان ها دقت ندارند به لباس هایشان.بدانید که لباس باید نشانه اقتدار شما باشد. در ذهن مردم و چشم مردم روابط عمومی تمام قدرت یک سازمان است. از رنگ هایی استفاده کنیم که برای دنیای تجارت وروابط عمومی معنا داشته باشد. ظیراهن هایتان باید حداقل 7 دکمه داشته باشد. کفش های چرمی از چرم طبیعی خودمان بخریم، کمربندتان همه مهم است. شما به عکس روسای کشورهای پرقدرت غربی نگاه کنید، همه یک رنگ پوشیده اند. این رنگ را می گویند رنگ قدرت. از زمان امپراطوری روم این بوده است. الان می گویند هرکس سرمه ای بپوشد آدم باهوشی است. از آن طرف هم درست است، سرمه ای می پوشیم تا خودمان را باهوش نشان دهیم. کت و شلوار، آستین پیراهن بلند و زیر کت جز پیراهن نه، یا کت و شلوار دو رنگ خاکستری و سورمه ای. اینها هم لباس فصلی است. هر دفعه باید بسنجید که برنامه شما چیست، در مورد کروات هم نگران نباشید، از سال 2008 ما می توانیم سینه مردان آمریکایی را ببینیم. قبلاً یا کروات بود یا شال و یا پاپیون بود. وقتی دیدند ایرانی ها کروات نمی زنند و هیچ اتفاقی هم نمی افتد، گفتند این کروات چه فایده دارد. کروات را برداشتند و اسمش را هم گذاشتند لباس به سبک مردان ایرانی. وقتی هم هالیوود مد شد همه دنیا مد می شود.
 
 امام رضا هر وقت از خانه بیرون می آمد نزدیک ده دقیقه به خودشان می رسیدند. محاسن را شانه می کردند نعلین مرتب می کردند. یک ساعت و یک انگشتر زیبا هم داشته باشید به همراه یک کیف مناسب. یک خودنویس زیبا همراهتان داشته باشید تا موقع امضا کردن از آن استفاده نمایید.
 
 پیامبران آمدند و رفتند و اکنون من و شما پیام آور آنها هستیم. بیایید با ظاهرمان این دین را تبلیغ کنیم، این دین آخر را. آن روزی که به خودتان رسیده اید احساس مثبت بیشتری می کنید، توفیقاتتان را بیشتر لمس می کنید.
 
 شان دومی داریم که شان خصوصی مان است، وقتی با موبایل با خانم تان صحبت می کنید باید 5 متر از دیگران فاصله داشته باشید. حرف های شما را دیگران نباید بشنوند. دین داشته باشید به سازمان تان و شان ملی تان را حفظ کنید. تو از سرزمین حافظ و مولانایی، تو از حماسه فردوسی هستی. وقتی به هند می روید می بینید برخی مردم گلستان را بر می خوانند، من چرا نخوانم. شان تاریخی، شان تمدنی، شان دینی و شان انقلابی خود را حفظ کنید.
 
 باید منظر خوبی در چشم عموم داشته باشید، روابط عمومی با تبلیغات فرق می کند. اما خبر خوب آن است که آخرین تحقیقات نشان می دهد: سقوط تبلیغات و اوج روابط عمومی. شما باید بدون توجه و اتکا به تبلیغات، محیط را بسازید. برخی شرکت های معروف دنیا مثل: پال استار والک، باید شاپ، والمارک و زارا. شما هیچ تبلیغاتی از اینها در خیابان ها نمی بینید آنها به کمک روابط عمومی، خودشان را ساختند، می دانید چرا؟ چون تبلیغات فاقد اعتبار است اما روابط عمومی یک سازمان را پشت سر خود دارد. شما با روابط عمومی هاتان، سازمان تان را بسازید؛ شما به مردم نشان بدهید، چقدر موفق هستید. بدون تبلیغات روابط متعادل داشته باشید.
 
 سایت هایتان را بسازید، توفیقات تان را بنویسید. روزی نیست که شما کمتر از ده اس ام اس تبلیغاتی داشته باشید، می دانید که 93 درصد تبلیغات دنیا در بازاریابی در فیس بوک انجام می شود. 75 درصد استخدام ها در این رسانه های اجتماعی انجام می شود. بدانید که یک همکار روابط عمومی ویژگی های فردی ممتازی باید داشته باشد.
 
 مسوول روابط عمومی بیان زیبا و لحن خوب می خواهد. صدایتان را ضبط کنید و گوش دهید، ببینید به گوش دیگران زیباست، آهنگین باید باشد صدایتان، در صدایتان باید محبت، دلگرمی و اشتیاق باشد. روابط عمومی باید بداند چه بگوید. نه تنها به سازمان خودتان بلکه به مردم هم توجه داشته باشید، دقت کنید این کاری که می کنید چقدر عموم مردم از آن سود می برند. برای مخالفانتان حق اظهار نظر قایل بشوید. با اصحاب رسانه بهترین تعامل را داشته باشید. نهایت آنکه رعایت منافع ملی و اسرار سازمان از اهم اولویت های ماست. وقتی که سر و وضع مرتب، قدرت خلاقیت و خوب سخن گفتن را دارید از سخن گفتن در منظر عموم هراس نداشته باشید، از هرگونه توهین در نامه هایتان بپرهیزید. حرفی را بزنید که صد در صد درست باشد. شک یعنی پنجاه پنجاه. گمان یعنی هم 60 درصد و هم 40 درصد. دقت بفرمایید خداوند رحمان می فرماید: وقتی یقین ندارید، علم ندارید. یعنی صد در صد مطمئن نیستید سخن نگویید.