شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- کتابخانه دولتی تورنتو که تقریبا در همه محله های شهر ما نیز شعبه دارد، برعلیه اخبار جعلی به پا خاسته است. یعنی یک راهنمای آن-لاین منتشر کرده تا استفاده کنندگان بتوانند با کمک آن اخبار جعلی را تشخیص بدهند. این گام مفید سبب شده، برخی نهادهای معتبر آموزش عالی از جمله دانشگاه هاروارد نیز دست به اقدامی مشابه بزنند.

به گزارش شارا، میبل هو سخنگوی کتابخانه مورد اشاره در مورد سبب این اقدام می گوید: اینجا همواره مکانی بوده که مردم برای به دست آوردن اطلاعات مبتنی بر حقیقت به آن مراجعه می کرده اند. در همین راستا این راهنما نیز به خوانندگان اخبار کمک می نماید تا متوجه شوند اخباری را که دارند می خوانند، جعلی هستند یا نیستند.

بر اساس اظهارات میبل هو گرچه این راهنما تازه ماه گذشته منتشر شده اما در همین مدت بیش از 10 هزار نفر به آن مراجعه کرده اند. همچنین چندین منبع رسانه ای انگلیسی زبان و غیر انگلیسی زبان خبر آن را منتشر نموده اند.

راهنمای مورد اشاره از جمله شامل توصیه ها و پرسش هایی است که کمک می کند بتوان اخبار، نوشتارها و مطالب آن-لاین جعلی را تشخیص داد. در عین حال چکیده ای از تاریخچه ریشه ها و چگونگی پیدایش اخبار جعلی و همچنین ترفندهایی که برای واقعی نشان دادن آنها انجام می شوند را، در اختیار استفاده کنندگان قرار می دهد.

یکی از نکات شایان توجه این می باشد که گرچه اخبار جعلی خیلی وقت است رواج دارند اما از هنگام مبارزات انتخاباتی اخیر ریاست جمهوری آمریکا توجه بسیار بیشتری را به خود جلب کرده اند. چراکه دانلد ترامپ نامزد وقت حزب جمهوریخواه تولیدات منابع خبری رایج مانند سی ان ان را، اخبار جعلی می خواند.

البته نفوذ اخبار جعلی در شبکه های اجتماعی دنیای مجازی مانند توئیتر و فیس بوکبسیار گسترده تر از سایر رسانه ها بوده است. به همین سبب اینگونه شبکه ها اینک در تلاشند که راه هایی جهت مقابله با وضع موجود پیدا کنند.

گوین ادمسون دانشجوی مقطع کارشناسی دانشکده روزنامه نگاری دانشگاه رایرسون درباره راهنمای مورد اشاره خاطرنشان می کند: این راهنما منبع خوبی است. اما شبکه های اجتماعی دنیای مجازی مانند فیسبوک که انتقال مطالب در آنها بسیار سریع و در سطحی خیلی گسترده انجام می شود، سبب شده اند اخبار جعلی در چنان سطح وسیعی انتشار پیدا کنند که نتوان به انتشارشان پایان داد. زیرا کاربران پرشمار آنها دوست دارند از طریق خواندن و به اشتراک گذاشتن اخبار و سایر مطالب با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. حال چه این اخبار و مطالب واقعی و چه جعلی باشند!

گوین ادمسون همچنین بر این باور است که ساختار نوشتارهای خبری بگونه ای می باشند که نسخه/ کپی برداری از آنها کار بسیار ساده ای است. بنابراین اخبار جعلی می توانند بگونه ای نوشته و تنظیم شوند که در نظر مخاطب بسیار به اخبار واقعی شباهت داشته باشند. در عین حال خیلی از کسانی که اخبار جعلی را با دیگران به اشتراک می گذارند، به ساختگی بودن آنها اهمیت نمی دهند.

با این همه به نظر گوین ادمسون تشخیص اخبار واقعی از جعلی کار دشواری نیست. یعنی لزومی ندارد مخاطب انیشتن باشد تا متوجه ساختگی بودن آنها شود. فراتر اینکه افرادی که به درست بودن اخبار اهمیت می دهند، کمی وقت هم صرف می کنند تا از جعلی نبودن اخبار و مطالبی که می خوانند، احراز اطمینان نمایند.

به هر حال راهنمای مورد اشاره از جمله شامل پنج پرسش است که ضرورت دارد مخاطبان اخبار و مطالب همواره آنها را درنظر داشته باشند:
1- نویسنده خبر کیست؟
در برخی از اخبار جعلی نام نویسنده ذکر نمی شود. بنابراین نبود نام باید زنگ هشدار را برای مخاطب به صدا درآورد. اگر هم برای خبری که به نظر جعلی می رسد نام نویسنده ذکر شده باشد، می توان با استفاده از موتور جستجوی گوگل دید که آیا سایر کارهای وی شباهتی به این یک خبر دارند، یا ندارند؟ یا اینکه اصولا میزان اعتبار این نویسنده تا چه اندازه است؟

2- آیا منابع ذکر شده در خبر معتبرند؟
متون خبری باید دیدگاه های متفاوت را ارائه دهند. بنابراین اگر متنی از این دست یکسونگرانه می باشد، باید در مورد منابع آن بررسی کرد.

3- متن مورد نظر چه زمانی منتشر شده است؟
متونی که زمان زیادی از هنگام انتشارشان گذشته، حاوی حقایق روز نیستند. بنابراین در هنگام مطالعه اخبار باید به زمان انتشارشان توجه کرد.

4- آیا آدرس اینترنتی تارنما درست و واقعی به نظر می رسد؟
هر کسی می تواند با پرداخت مقداری پول برای خودش تارنمایی راه بیندازد. همچنین نام آن را بگونه ای انتخاب کند که به اسم تارنماهای معتبر خبری شباهت داشته باشد. یا حتی با اینگونه تارنماها اشتباه گرفته شود. مثلا  abcnews.com.co  به این منظور راه اندازی شد که این آدرس اینترنتی شبیه abcnews.com باشد که تارنمای رسمی خبری معتبری است. خبر جعلی آن تارنمای تقلیدی مبنی بر اینکه اوباما خواندن سوگند وفاداری به پرچم و قوانین آمریکا در مدارس را منع کرده در فیسبوک از سوی 2 میلیون و 200 هزار تن مورد استقبال قرار گرفت، به اشتراک گذاشته و در موردش نظر داده شد.

5- چه کسی از این خبر سود می برد؟
گاهی مطالبی که به نظر می رسد خبر هستند، در واقع نوشتارهایی می باشند که کسی برای انتشارشان پول داده است. بنابراین مهمترین چیز این است که مخاطب تفکر نقادانه داشته باشد. "

ایران جوان" گزارش می دهد در چنین صورتی اگر نتوان صحت و سقم حقایق و منابع ارائه شده درخبر و یا نوشتار را با استفاده از منابع معتبر تأیید کرد، احتمال اینکه جعلی باشند زیاد است.