شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، در فیلم «فارست‏گامپ» بازیگر اصلی داستان به‌دلیل یک بلای طبیعی و پیامدهای پیش‏بینی‏نشده کسب‏و‏کار آن به مردی بسیار ثروتمند تبدیل می‏شود. زمانی که او وارد کسب‏و‏کار صید میگو با قایق شد، هیچ میگویی صید نکرد. شانس او زمانی تغییر کرد که توفان شروع شد و قایق او تنها قایقی بود که توانست از آن وضعیت نجات یابد. بدون هیچ رقابتی، او به یک مولتی‏میلیونر تبدیل شد. صحنه بامزه‏ای بود که یک واقعیت اقتصادی را نشان می‏داد: کسب‏و‏کارها اغلب برای بلایای محیط‏زیستی آماده نیستند. سیاست‏گذاران این موضوع را دریافته‏اند و در سال‏های اخیر کمیسیون بورس و اوراق بهادار ایالات متحده آمریکا (SEC) اقداماتی برای فشار به شرکت‌ها برای افشای ریسک‏های مرتبط با تغییرات اقلیمی اتخاذ کرده است.

 افشای ریسک‏های اقلیمی به معنای بالا بردن شفافیت در مورد ریسک‏ها و اثرات تغییرات اقلیمی برای شرکت‌ها و صنعت‏هاست. اما دولت دونالد ترامپ به عقب کشیدن از این اقدامات تهدید کرده است؛ اقداماتی که می‏تواند به شرکت‌ها، سرمایه‏گذاران و مصرف‏کنندگان صدمه وارد کند. بیش از 20 سال پیش، مایکل پورتر، استاد دانشکده کسب‏و‏کار هاروارد «فرضیه پورتر» را مطرح کرد؛ این فرضیه بیان می‏کند که مقررات محیط‏زیستی می‏تواند به شرکت‌ها منفعت برساند؛ منفعتی که با تشویق شرکت‌ها به بررسی روش‏های تولید فعلی آنها و حذف اتلاف‏های هزینه‏باری که از آنها آگاه نیستند به‌دست می‏آید. مدل هربرت سایمون که جایزه نوبل را نیز برده است در مورد عقلانیت محدود (bounded rationality) در تصمیم‏گیری توضیح می‏دهد. در مدل سایمون، تصمیم‏گیران زمان اتخاذ یک عملکرد با هزینه‏ها روبه‌رو هستند و این امر موجب می‏شود تا آنها «کسب‏و‏کار مرسوم» را بپذیرند. در چنین موردی، رهبر یک شرکت ممکن است به کندی به ریسک‏ها واکنش نشان دهد. اگر این قضیه صحیح باشد، یک ترغیب قوی توسط دولت می‏تواند چنین شرکتی را به تغییر روش‏های خود تشویق کند که به عملکرد محیط‏زیستی و مالی بهتر می‏انجامد. SEC این نکته را دریافته است؛ در سال 2010 این کمیسیون یک سند برنامه‏ریزی مطرح کرد تا از شرکت‌های تجاری بخواهد ریسک در معرض قرار گرفتن تغییرات اقلیمی خود را افشا کنند. بانک «مارک کارنی» انگلستان نیز به اهمیت شناسایی و حل این مشکلات تاکید کرده است.

جی کلایتون که انتخاب دونالد ترامپ برای مسند ریاست SEC است مشتریان را به افشای ریسک‏های مرتبط با آب‏و‏هوا توصیه کرده است. اما با فرض مقررات‏زدایی عمومی دولت ترامپ و خودداری در قبول وجود تغییرات اقلیمی، سرنوشت التزام به افشای اقلیمی چندان معلوم به نظر نمی‏رسد. اگر شرکت‌های بزرگ برای ریسک‏های نوظهور اقلیمی آماده نباشند، آنگاه عملکرد اقتصادی کشور می‏تواند طی بارها شوک‏های شدید اقلیمی متحمل زیان شود. در مقابل، اگر شرکت‌ها همان‏طور که SEC برنامه‏ریزی کرده است نیازمند افشای منابع در معرض ریسک‏های اقلیمی خود باشند، بنابراین این فرآیند کشف در قیمت‏های دارایی منعکس خواهد شد که این انگیزه را برای ایجاد «تاب‏آوری اقلیمی»1 به شرکت‌ها خواهد داد. این ادعای خوش‌بینانه یک بازگویی از فرضیه اصلی پورتر ارائه می‏دهد و گواهی تجربی برای حمایت از آن وجود دارد. یک مطالعه موردی دیگر در صنعت نشان می‏دهد سرمایه‏گذاران از چگونگی تاثیر شوک‏های گذشته اقلیمی بر سودآوری شرکت ناآگاه هستند. به یک استراتژی سرمایه‏گذاری توجه کنید که در آن طی دفعات خشکسالی ذخایر در بخش غذا را کم می‏کنید و طی دفعات بارندگی سنگین، ذخایر غذا خریداری می‏کنید. یک تحقیق نشان می‏‏دهد که از سال 1985 تا 2014 این استراتژی تجاری به نرخ متوسط بازدهی سالانه 2/ 9 درصدی دست یافته است؛ اما چرا؟

سودآوری بخش غذا به‌طور منفی با خشکسالی هم‏بستگی دارد؛ چرا که بازده کشاورزی منوط به شرایط اقلیمی است. با فرض اینکه شرایط خشکسالی در آینده می‏تواند با استفاده از اطلاعات جاری پیش‏بینی شود، طرفداران فرضیه بازارهای کارآ باید شگفت‏زده شوند که سرمایه‏گذاران این الگوها را ندیده و در نتیجه سرمایه‏گذاری نکردند. (بازار کارآ بازاری است که در آن اطلاعات با سرعت بالایی بر قیمت سهام تاثیر می‏گذارد و قیمت‏ها خود را با توجه به این اطلاعات تعدیل می‏کنند.) قوانین پیشنهاد شده SEC نیازمند شرکت‌هایی است که متحمل یک فرآیند «خودشناسی» شوند تا در مورد ریسک‏های جدید پیش‏رو بیاموزند. برای شرکت‌هایی که به‌طور خصوصی متحمل این فرآیند شده‏اند، این مقررات منجر به اطلاعات جدید برای شرکت‌های خودشان نخواهد شد؛ اما با الزام به افشای اطلاعات، سهامداران و سرمایه‏گذاران بالقوه بهتر مطلع خواهند شد. این امر منجر به پاسخگویی بیشتر در بازار خواهد شد و به چنین شرکت‌هایی برای استخدام مشاوران محیط‏زیستی و لجستیکی برای ارائه راه‏حل‏هایی که بروز ریسک شرکت را کاهش می‏دهند انگیزه خواهد داد. چنین مشاورانی ممکن است استراتژی‏هایی مانند داشتن زنجیره عرضه پشتیبانی را پیشنهاد کنند؛ به‌عنوان مثال چه گام‏هایی می‏تواند اخذ شود تا تضمین کند که استارباکس‏ در یک ماه دانه‏های قهوه را تمام نکند؟

موقعیت‏های جغرافیایی می‏تواند با «تاب‏آوری اقلیمی» خود رتبه‏بندی شود؛ به طوری که شرکتی مانند گوگل سرورهای خود را در مکانی که در معرض ریسک بلایای شدید است قرار نمی‏دهد. دولت به‌عنوان یک فراهم‏کننده کالاهای عمومی، می‏تواند نقش مفیدی در تشویق شرکت‌ها به افشای چنین اطلاعاتی و در نتیجه جلب توجه سرمایه‏گذاران به آن ایفا کند. الزامات افشاگری همچنین می‏تواند به شرکت‌هایی که رهبران‏شان از نادانسته‏های خود بی‏اطلاعند در شرایط ریسک‏های جدید اقلیمی کمک کند. احتمال کمتری دارد که چنین شرکت‌هایی در معرض ریسک‏ قرار گرفتن خود را ارزیابی کرده باشند. اگر دونالد ترامپ مقررات موجود SEC را اجرا و جریمه‏هایی برای عدم انجام آنها وضع کند، آنگاه این زیرمجموعه از شرکت‌ها در مورد ریسک‏های جدیدی که با آن مواجهند خواهند آموخت و تشخیص خواهند داد که افشای عمومی این اطلاعات آنها را پاسخگو نگه خواهد داشت. شرکت‌های متفاوت در مورد ریسک‏های مختلف خواهند آموخت. برخی ممکن است دریابند که شعب اصلی فعلی آنها با ریسک یک سیل مواجه است؛ گرچه سایرین ممکن است در مورد در معرض قرار گرفتن قبوض برق به مراتب بالاتر به‌دلیل قیمت‏گذاری پویا یا ریسک خاموشی برق در کارخانه‌ها در جهان در حال توسعه بیاموزند. اثر خالص این افشاسازی‏ها این خواهد بود که این شرکت‌ها به‌طور فزاینده در تاب‏آوری سرمایه‏گذاری خواهند کرد تا بگویند که در معرض ریسک بودن خود را کاهش می‏دهند. وقتی این شرکت‌ها راه‏حل‏های جدید برای چالش‏های خود تقاضا می‏کنند، کارآفرینان جدید برای عرضه به آنها پدیدار خواهند شد. در این مفهوم، قوانین افشای SEC به تسریع انطباق کمک خواهند کرد؛ به طوری که بخش‏های کمتری در برابر رخدادهای آب‏و‏هوایی شدید آسیب‏پذیر خواهند بود.

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3999