شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، وقتی پای صحبت‌های   یک کهنه‌کار مطبوعاتی می‌نشینیم، ساعت‌ها حرف زدن با او را نمی‌توان با هیچ‌چیز دیگری عوض کرد. محمود مختاریان روزنامه‌نگاری است که نه‌تنها منبعی از تجربه و انرژی است، بلکه همچنان دغدغه‌مند روزنامه‌نگاری امروز است. سابقه‌ی فعالیت او از روزنامه‌ کیهان در دهه‌ی 50 شروع می‌شود تا رسانه‌ای تخصصی گردشگری دهه‌ی 90 یا به گفته‌ی معروف خودش: «تا همین لحظه که با شما صحبت می‌کنم». دیدار شفقنا رسانه با او در دفتر محل کارش است، جایی که می‌توان برای ساعتی او را نشسته و پشت میز دید؛ برخلاف همیشه در کلاس‌های چاپ و گرافیک .

مختاریان در ابتدای صحبت‌های خود از خلاء پاورقی‌نویسی در روزنامه‌های امروز می‌گوید: قبلا در مطبوعات پاورقی‌نویسی داشتیم که موفقیت بسیاری از نشریات و مطبوعات آن زمان به داشتن همین مطلب بود. پاورقی نوعی گزارش‌نویسی بود و هر کسی از عهده‌ی آن بر‌نمی‌آمد و یکی از آن کاربلدها آقای بلوری بود که در این زمینه تبحر خاصی داشت. این نوع گزارش‌نویسی به‌صورت داستان‌نویسی ادامه دار بود و طوری جذابیت داشت که واقعاً مخاطب را سرگرم می‌کرد .

روزنامه‌های ما نیازمند سردبیرهای حرفه‌ای هستند

این روزنامه‌نگار قدیمی به تفاوت کار در مطبوعات و خبرگزاری‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: کسی که در خبرگزاری کار می‌کند، نمی‌تواند همان طور در روزنامه فعالیت داشته باشد چراکه خط تولید این دو رسانه با هم متفاوت است. در خبرگزاری‌ها  کمیت در اولویت است ولی ما در مطبوعات به کیفیت و تحلیل اهمیت بیشتری می‌دهیم. هرچند بسیاری از روزنامه‌ها ممکن است بسیاری از خبرها را از خبرگزاری‌ها بردارند ولی همین روزنامه باید با یک تیتری متفاوت این خبر را کار کند و به‌ نوعی در روزنامه‌ها بیشتر به بازسازی آن موضوع می‌پردازند .

او ادامه می‌دهد: وظیفه من روزنامه‌نگار این است که برای مخاطبم ایجاد انگیزه کنم و او را به خواندن عادت دهم. از طرفی دیگر بتوانم از طریق مطالبم عادت به خرید را هم ایجاد کنم چون روزنامه به ‌عنوان کالایی برای فروش است .

مختاریان با اظهار تأسف درباره‌ی کم بودن سردبیرهای حرفه‌ای در مطبوعات توضیح می‌دهد: سردبیر باید چند ویژگی را داشته باشد تا هم روزنامه‌اش به فروش برسد و هم برای خواننده جذاب باشد و او را به خواندن وادارد. اولین ویژگی این است که سردبیر باید چینش بلد باشد یعنی افراد متخصص را در حوزه‌های مربوطه به کار بگیرد. سردبیر باید تعیین کند چه کسی باید کجا باشد چون سردبیر منتخب مدیرمسئول و فرمانده‌ی یک تحریریه است .

این روزنامه‌نگار در ادامه تأکید می‌کند: دومین ویژگی تیم‌سازی است سردبیر باید گروهی از روزنامه‌نگاران را انتخاب کند تا مثلا درباره‌ی موضوعی مثل برگزیده شدن ترامپ در انتخابات آمریکا کار کنند. ویژگی بعدی، موج سازی است که اکثر سردبیرهای ما عاری از این ویژگی هستند. علاوه بر این مواد باید به فرم و محتوای روزنامه هم اهمیت داده شود. جمله‌ی مشهوری هست که غربی‌ها بسیار بر آن تأکید دارند‌: خیلی از مواقع فرم، محتوا را نجات می‌دهد. خیلی مهم است روزنامه‌ها جذابیت بصری داشته باشند .

تحولات فضای رسانه؛ خوب یا بد؟

مختاریان از تحولات فضای مجازی با شگفتی حرف می‌زند و با اشاره به بعضی آمارها می‌گوید: ظرف پنج سال گذشته تمام رسانه‌ها به‌اندازه 500سال متحول شدند مثل وقتی مجله نشنال جئوگرافیک آمد و برای یک شماره 36 تا 40 عکس انتخاب شد، تحولی بزرگ در فضای رسانه‌ها به وجود آمد و توانست لذت بصری بسیار زیادی را در مخاطب ایجاد کند .

او اگرچه شبکه‌های اجتماعی را به‌عنوان یکی از منابع خبری می‌داند که روزبه‌روز بر قدرت آنها به‌ عنوان یک رسانه بزرگ افزوده می‌شود ولی معتقد است: متأسفانه عاری از اخلاق و مسئولیت است و هر کسی به ‌راحتی می‌تواند مطالب و دیدگاه خود را در آن فضا منتشر کند. همچنین این فضا چون دروازه‌بانی خبر ندارد بیشتر مستعد انتشار اخبار کذب است .

مختاریان می‌گوید: شبکه‌های اجتماعی باعث زمین خوردن خیلی از  روزنامه‌ها در ایران شد چون فضا در شبکه‌های اجتماعی بازتر است و مطالب راحت‌تر بیان می‌شود؛ همین عاملی برای جلب‌توجه بیشتر مخاطب است. در کشورهای دیگر  وضعیت فرق می‌کند چون شبکه‌های اجتماعی و نشریات آن‌ها موازی با هم در حال رقابت هستند. شبکه‌های اجتماعی نتوانستند گوی سبقت را از نشریات بربایند و روزنامه‌هایشان به دلیل این که کمتر خودسانسوری در آن‌ها اتفاق افتاد، مانند همان فضای مجازی باز است و همچنان مطبوعات‌ مخاطب دارد .

مطبوعات را بازتعریف کنیم

مختاریان نگران حال این روزهای رسانه‌هاست و شاید برای همین بر کارکرد اصلی رسانه‌ها تأکید می‌کند: وظیفه رسانه‌ها در همه جای جهان اعتمادسازی، بسترسازی، برجسته‌سازی، فرهنگ‌سازی و تمدن‌سازی است و از همه مهم‌تر، مهم‌ترین کارکرد آن‌ها این است که در خدمت باور مردم باشند .

او ادامه می‌دهد: رسانه‌ها باید در خدمت غرور ملی و در خدمت ایجاد تعامل باشد نه تقابل؛ تا بتواند در جامعه فضای شادابی را ایجاد کند. به نظرم این هنر رسانه‌ها است که این خدمات را در جامعه خود ایجاد کنند. در حال حاضر مطبوعات ما نیازمند یک رنسانس و بازتعریف هستند و باید بر روی این موضوع تمرکز کنیم که  سردبیرهای ما چه قدر می‌توانند موج سازی کنند و اگر واقعا سردبیری ایجاد فضای رسانه‌ای بلد نیست، باید کنار رود .

این روزنامه‌نگار داشتن اطلاعات و دانش خبرنگاران را بسیار مهم می‌داند و توضیح می‌دهد: برای ایجاد فضای رسانه‌ای باید سردبیر دارای سواد بصری و سواد رسانه‌ای باشد. سواد بصری یعنی تصاویر درک شوند که همین  خود نیازمند رفتارشناسی و مردم‌شناسی و هنرشناسی است.  سواد رسانه‌ای به معنای قدرت تحلیل و نقد همه رسانه‌ها است که باید یک سردبیر این سواد را هم داشته باشد. یک سردبیر باید از جغرافیای رسانه‌ای در بین کشورهای مختلف آگاهی داشته باشد و این حساسیت‌ها بیشتر به رسانه مکتوب برمی‌گردد. تولید فکر و اندیشه در مطبوعات بیشتر است، پس دغدغه‌مندتر است و ضرورت داشتن این ویژگی‌ها را بیشتر می‌طلبد .

روزنامه‌نگار باید همیشه به‌روز و باسواد باشد

مختاریان کار روزنامه‌نگاری را با عشق و علاقه‌ انتخاب کرده و همچنان این حرفه را دوست دارد. او که تجربه‌ی کارآموزی در روزنامه‌های غیرایرانی را در دوران جوانی‌اش دارد، می‌گوید: حدود یک سالی در روزنامه «الاهرام» مصر کارکردم و در همان یک سال خیلی یاد گرفتم. هرچند به‌عنوان کارآموز در آنجا بودم ولی برخلاف ما نسبت به روزنامه‌نگار بسیار سخت‌گیر بودند .

او ادامه می‌دهد: در انگلیس هم ‌درس می‌خواندم و هم در روزنامه کار می‌کردم. آنجا برایم بسیار حیرت‌آور بود که همه اهالی تحریریه موسفید بودند. یادم است زمانی روزنامه‌نگاران یونانی به روزنامه ایران آمده بودند و برایشان خیلی سؤال بود که موسفیدهایتان کجا هستند. مسئله‌ی خیلی مهم در روزنامه‌های خارجی برگزاری دوره‌های مختلف برای روزنامه‌نگاران بود، به همین خاطر معتقدم روزنامه‌نگار باید همیشه به‌روز و باسواد باشد .

مختاریان با همه‌ی نقدهایش به وضعیت فعلی معتقد است: ما بهترین روزنامه‌نگاران دنیا را داریم چون روزنامه‌نگار سه ویژگی دارد؛ فهم، جسارت و تحول. این مهم است که روزنامه‌نگار بداند مصاحبه و گزارش را تا کجا باید پیش ببرد، خط قرمز و محدودیت‌های او چه هستند و این که یک روزنامه‌نگار باید بداند چقدر در خدمت تحول جامعه است. برای این که رسانه را به‌عنوان یک نیروی متحول کننده بشناسیم، نیازمند تربیت نیروی حرفه‌ای هستیم .

بیست‌و‌چهار ساعته کار می‌کردم

اما آیا سالها کار و فعالیت روزنامه‌نگاری، خانواده‌اش را اذیت نکرده است؟ او با ابراز ناراحتی می‌گوید: در این سال‌ها برای خانواده‌ام ظالمانه وقت گذاشته‌ام و می‌توانم بگویم بیست‌وچهار ساعته کار می‌کردم، حتی تعطیلات رسمی سر کار بودم. وقتی روزنامه‌نگار می‌شوی واقعا کنترل زمان از دستت می‌رود .

منبع: شفقنا رسانه