شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، این روزها همگام با تغییرات مهم در کسب وکارهای دنیا که به همت پیشرفت فناوری هایی همچون فناوری های اطلاعات و ارتباطات رخ می دهد، در ایران نیز موج این تحولات خیلی زود باعث ایجاد شوکی عظیم در بسیاری از کسب وکارهای سنتی شده است.

به نظر می رسد نخستین نشانه های این شوک به همت خدمات بی نظیر دیجی کالا ایجاد شد؛خدماتی که هرچند بسیار طول کشید تا همه گیر شود، اما با گسترش تدریجی آن زنگ خطر برای بازارهای سنتی به صدا درآمد؛ زنگ خطری که باعث شد بسیاری از فروشندگان سنتی را مجبور کند که از قافله عقب نمانند و با سرمایه گذاری حداقلی برای راه اندازی یک سایت معرفی محصولات یا خریدوفروش آنلاین وارد رقابت جدید شوند.

شوک بعدی اما شوکی از جنس دیوار بود، اپلیکیشنی بر بستر گوشی های هوشمند که باعث شد صنف های دیگری همچون مشاوران املاک و نمایشگاه  داران اتومبیل مجبور شوند که از حصار دیوار سنتی و خود ساخته درآیند و به دیوارهای دیگر نیز نظر افکنند و به کاربران فعال اپلیکیشن های جدید تبدیل شوند.

اما سومین شوک را تاکسی یاب های اینترنتی یا موبایلی که بر پایه مفهوم جدید اپلیکیشن های مکانی که از جی پی اس و ژیروسکوپ گوشی های همراه بهره می برند، به کسب وکارهای سنتی وارد کردند. به نظر می رسد که حکایت تقابل امروز اپلیکیشن های تپسی و اسنپ با صنف آژانس داران از جنسی دیگر است؛ تقابلی که سابقه تاریخی آن که حتی به دو سال هم نمی رسد، مملو از نکات مهم و جالب توجه است.

آنطور که هومن دمیرچی که با سرچ ساده نام او در فضای اینترنت به القابی همچون «قاتل بزرگ تاکسی های سفری شهری تهران» و«موسس اسنپ و تپسی» بر می خوریم، در مصاحبه ای رسما اعلام کرد که تاکسی یاب (عنوان سابق اسنپ) در اواخر سال 93 وارد فاز آزمایشی شده است.

نمونه ای از مصاحبه هایی که به نظر می رسید بیشتر برای اطلاع رسانی و معرفی اپلیکیشن، حساس کردن جامعه به ظهور چنین پدیده ای و حساسیت زدایی در مقابل اعتراض های پراکنده کم رمق آن زمان بخش سنتی این بازار بزرگ در تهران بوده است. بخشی از این مصاحبه در اواخر سال 93 با مدیران تاکسی یاب جالب توجه است. هومن دمیرچی در پاسخ به سوالاتی از جنس دغدغه های همراه با نگرانی آن روز سنتی ها چنین پاسخ هایی می دهد:

«تاکسی یاب به آژانس ها کمک می کند تا مازاد بر ظرفیت خود راننده جذب کنند»، «ما نمی خواهیم وارد رقابت با آژانس ها شویم»، «آژانس ها ابتدا شدیدا مقاومت کردند اما حالا خودشان به سمت تاکسی یاب می آیند» و اینکه در برخی ارگان ها با مقاومت روبه رو شدیم.

مثلا اتحادیه اتومبیل  کرایه را داریم. آنها تصور می کنند که ما می خواهیم آژانس ها را حذف کنیم.  البته این یک سوء برداشت است و ما در تلاش هستیم تا آنها را متوجه کنیم که ما یک مارکت نرم افزاری هستیم و قصد نداریم راننده بگیریم یا سفر درون شهری را مستقیم انجام دهیم».

در ادامه حتی از یکی از مدیران تاکسی یاب پرسشی می شود که آیا منع قانونی وجود دارد که شما خودتان بخواهید راننده ها را جذب کنید؟ و پاسخ این گونه است که «بله برای ارائه سرویس سفر شهری و جابه جایی مسافر باید مجوز لازم را داشته باشیم، مثلا تاکسیرانی یا آژانس داشته باشیم. با مرور این پاسخ ها می توان برداشت کرد که شاید مدیران این شرکت هیچ وقت تصور نداشته اند که مجبور شوند خط بطلانی بر اظهارات خود بکشند و با تمام وجود وارد عرصه رقابت مستقیم با کسب و کار سنتی و نسبتا قوی این حوزه شوند. اما به نظر می رسد قصه چیز دیگری است، از همین رو مجددا به صحبت های هومن دمیرچی در اوایل سال 94 در گفت وگو با گروه استارتاپ های ایرانی بازمی گردیم که عنوان کرده بود «در این مدل (کسب وکار) همیشه مسئله مرغ و تخم مرغ مطرح است یعنی اینکه آیا باید اول سراغ تامین کننده برویم و بعد برویم سراغ بازاریابی یا اول مشتری را جذب کنیم و بعد تامین کننده را اضافه کنیم.

وقتی مشتری بیاید و شما تامین کننده نداشته باشید عملا نمی توانید سرویسی ارائه کنید و وقتی مشتری ندارید و تامین کننده اضافه می کنید و به آنها سفارشی ندهید دلسرد می شوند این نقل قول هوشمندانه که نشان از شناخت کافی این نابغه از حوزه کسب وکار فناورانه خود دارد، این شائبه را ایجاد می کند که وارد کردن آژانس ها به بازی تاکسی یاب سابق، تنها برای مدیریت تناقض مرغ و تخم مرغ در ابتدای دوران جنینی این کسب وکار نوپا بوده است، تا علاوه بر اینکه حساسیت رقیب سنتی خود را کاهش دهد، از توانایی ها (شبکه رانندگان و حتی مسافران) و ناآگاهی این گروه ناآشنا به الزامات و محیط رقابت کسب وکار جدید بیشترین بهره را ببرد. اما این نخستین باری نبود که رقیب سنتی پاس گلی زیبا در مقطع زمانی حساس به رقیب جدید داده است.

در چند ماه گذشته نیز رقیب غیر هوشمند و سنتی با ایجاد هیاهوی رسانه ای باعث شد که مردم جنجال دوست ایران در تمامی رسانه های مهم دولتی و غیر دولتی و شبکه های اجتماعی علاوه بر شنیدن و دنبال کردن اخبار این نزاع ها به بازنشر آن نیز بپردازند.

پاس گلی دیگر در یکی دیگر از مقاطع حساس رشد این شرکت ها که با وجود اعتراض هرچه بیشتر رقیب سنتی، به ظاهر داور قصد مردود اعلام کردن آن و اخراج حریف جدید را ندارد به طوری که وزیر ارتباطات در دی ماه سال جاری درباره انتقاداتی که از فعالیت نرم افزارهای حمل و نقل صورت می گیرد، گفت: کسب و کارهای سنتی نمی توانند جلوی تکنولوژی را گرفته و برای کسب و کارهای جدید ایجاد مشکل کنند. این اعتراض غیر هوشمندانه باعث شد که در مدتی کم واژه آژانس یا تاکسی دربستی، به واژه اسنپ یا تپسی تبدیل شود! عناوینی که به نظر می رسد علاوه بر به خطر انداختن موجودیت فیزیکی آژانس ها، هویت آنها را نیز دستخوش تحول خواهد کرد و این دقیقا اتفاقی است که برای برند اوبر در دنیا رخ داده است.

حال زمان پاسخ به سوالی است که در عنوان این نوشتار آمده است«آیا واقعا خود کرده را تدبیر نیست؟» در ابتدا باید به این نکته اذعان کرد همان طور که توصیف شد نخستین بار نیست که چنین شوکی به بخشی از بازار سنتی در ایران وارد شده است، هرچند شاید بتوان آن را سریع ترین شوک نسبت به شوک های قبلی دانست. همچنین باید پذیرفت که همکاری های ناخواسته بخش سنتی با رقیب تازه نفس و رو به رشد، تاثیر بسزایی در رشد سریع اسنپ و تپسی داشته است، بنابراین باید انگشت اتهام به سوی رقیب سنتی هم نشانه رود.

در آخر به نظر می رسد که رقیب سنتی باید با پذیرش موجودیت رقیبی هوشمند و قدرتمند که حالا از دست یک فرد نابغه خارج شده و کم کم به یک مطالبه ملی تبدیل می شود، به جای سعی از بدر کردن حریف از میدان به زمین بازی برگشته و با تجدید قوا به رقابت جوانمردانه و هوشمندانه دست بزند.

در ماه های اخیر پیشنهاداتی از طرف متخصصان امر از جمله خسرو سلجوقی، عضو هیأت عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران مطرح شده که بهتر است تاکسیرانی به جای مقاومت در برابر پیشرفت، سیستم ها و قیمت گذاری خودش را به روز کند و نرم افزار مشابهی را خریداری کند زیرا نرم افزار انحصاری نیست و از این طریق مشکلات برطرف می شود.

اما پیشنهادات دیگری نیز می تواند مطرح باشد از جمله اینکه تاکسیرانی مبادرت به خرید این استارتاپ ها یا راه اندازی شرکتی دانش بنیان کند، از ساختار دولتی کمی فاصله بگیرد تا با به کارگیری هومن دمیرچی ها بتواند هوشمندانه تر در رقابت های پیشرو به کنش و واکنش بپردازد یا با ایجاد همکاری های بین المللی با شرکت های پیشرو و با استفاده از دانش و تجارب به روز آنها مجددا به تجدید قوا برای ماندن در این رقابت نفسگیر بپردازد.

در آخر باید پذیرفت که با پیشرفت چشمگیر فناورانه به خصوص در حوزه فناوری های اطلاعات و ارتباطات در آینده ای بسیار نزدیک باز هم شاهد چنین شوک هایی خواهیم بود. از همین رو نه تنها لازم است که تمامی حوزه های کسب وکاری و غیر کسب وکاری خود را برای این تغییرات به صورت فعالانه و نه منفعلانه و واکنشی آماده سازند، بلکه لازم است که نهادهای دولتی، نظارتی و سیاستی نیز با نگاهی یکپارچه به تجارب گذشته و رخدادهای احتمالی آتی و با کمک متخصصان، خود را برای چنین اتفاق هایی آماده کنند تا به مدیریت هرچه بهتر و سریع تر این بحران های غیر قابل اجتناب مبادرت ورزند.

منبع: فرصت امروز