شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، حمل‌ونقل یکی از منابع اصلی انتشار گاز کربن به‌شمار می‎رود و مسوول انتشار 14 درصد از مجموع گازهای گلخانه‎ای در سراسر جهان است. ظهورکلان داده که هم‎اکنون در میان شرکت‎های مختلف ارائه‌دهنده سرویس حمل و نقل مشارکتی نظیر Uberو Lyft به سرعت گسترش پیدا کرده، نوید خوبی برای طرفداران محیط زیست است. ژوئن گذشته که گرم‌ترین ژوئن تاریخ جهان بوده است، بازار کار Uber را رونق بخشید. ارزش این شرکت از ۱۴ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۴ به ۶۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ افزایش پیدا کرده است. ارزش شرکت Lyft، رقیب اصلی آن در ایالات متحده آمریکا نیز در مدت مشابه از یک میلیارد دلار به 5/ 4 میلیارد دلار افزایش پیدا کرده است.مهم‎ترین ابزاری که این شرکت‎ها را به رشدی چشمگیر رسانده، کلان داده است، در واقع اطلاعاتی که به واسطه جابه‌جایی خصوصی مسافر گردآوری می‎شود به مراتب از هر مجموعه دیگری گسترده‎تر است. به باور کارشناسان، کلان داده زوایای مختلف تاثیرات زیست محیطی فعالیت این شرکت‎ها را روشن‌تر خواهد کرد. این اطلاعات با در اختیار قرار دادن آمار مربوط به انتشار کربن توسط اتومبیل‎های این شرکت‎ها، نوع نگرش مشتریان و سیاست‎های قانون‎گذاری در خصوص پدیده حمل‎ونقل مشارکتی را تحت‌تاثیر قرار خواهد داد.

در نوامبر گذشته، شرکت‎های Lyft و Uber طی توافقی اجازه دسترسی به اطلاعات و بررسی نظرات مشتریان درخصوص تاثیرات زیست محیطی کسب‎وکارشان را به محققان دانشگاه برکلی و اعضای شورای دفاع از منابع ملی دادند. این نخستین پژوهشی خواهد بود که از داده‌های حاصل از سرویس حمل‎ونقل مشارکتی به‌طور عمده استفاده می‎کند. محققان از اطلاعات مربوط به تعداد سفرها و مسافت‎های طی شده از سوی مسافران این شرکت‎ها به‌منظور بررسی میزان تاثیرشان بر انتشار گازهای گلخانه‎ای در منطقه‎ای خاص، تغییرات نرخ مالکیت خودرو و همچنین آمار مربوط به استفاده از سیستم حمل‎ونقل عمومی را به‌کار خواهند گرفت. کلان‎داده اساسا بسیاری از بخش‎ها را تحت‌تاثیر قرار داده است و به عنوان یکی از مهم‎ترین مولفه‎های انقلاب صنعتی چهارم به‌شمار می‌رود، موضوعی که ژانویه گذشته در نشست سالانه مجمع جهانی اقتصاد در داووس به آن پرداخته شد. اما صنعت حمل‎ونقل به‌طور خاص بخشی است که دغدغه‎های زیست‌محیطی، چالش‎های مربوط به پیشرفت‎های تکنولوژیک و منافع مشترک میان بخش خصوصی و نهادهای دولتی در آن به وفور دیده می‎شود. داده‎های گردآوری شده از سوی شرکت‎های Uber و Lyft بخشی از رویکردی جدید در صنعت حمل‎ونقل است که در قبال کلان‎داده شکل گرفته است. ما در حال حرکت به سوی مدیریت سیستم‎های حمل‎ونقل اطلاعات محور هستیم.

این خبر خوبی برای بسیاری از طرفداران محیط زیست است. به گزارش‎ سازمان ملل، حمل‎ونقل یکی از مهم‎ترین منابع انتشار کربن است (۱۴درصد). در مناطق توسعه‌یافته نظیر کالیفرنیا این رقم به ۴۰ درصد می‎رسد و در بخش حمل‎ونقل، خودروهای شخصی سهم بسزایی در این آلودگی دارند. حامیان شرکت‎های حمل‎ونقل مشارکتی بر این باورند که این شرکت‎ها می‎توانند درکاهش نرخ آلودگی تاثیرگذار باشند و داده‌هایی که در اختیارشان قرار دارد کمک بزرگی به تحقق این هدف می‎کند. مهم‎ترین استدلالی که در حمایت از این باور مطرح شده بر این اصل استوار است که این سرویس‎ها می‎توانند در کارآمدترکردن حمل‎ونقل نقش چشمگیری داشته باشند. در حال حاضر پژوهش‎ها نشان می‏دهند که ۸۰ درصد صندلی‎های شبکه حمل‎ونقل در بخش خصوصی خالی هستند و ۴۶ درصد از زمان رانندگان این تاکسی‎ها بدون مسافر سپری می‎شود. مبلغان سیستم‎های حمل‎ونقل مشارکتی معتقد هستند سیاست‎های کسب‎وکار آنها می‏تواند به واسطه تشویق استفاده مشترک از اتومبیل‏ها به کاهش این آمار کمک کند. سیستم حمل‎ونقل مشارکتی از ‎نظر حفظ محیط زیست دارای پتانسیل خوبی است. با افزایش محبوبیت این پدیده امکان مسافرت‎های گروهی و مشترک فراهم شده و به این ترتیب انتشار گازهای گلخانه‌ای کاهش پیدا می‎کند.

اطلاعاتی که در شرکت‎هایی نظیر Uber گردآوری می‎شود پتانسیل بالقوه‎ای در تحقق این اهداف دارند. در تئوری، گردآوری داده به Uber و Lyft اجازه می‎دهد تا عواملی را که درافزایش تمایل مسافران در استفاده از سرویس‎های آنان تاثیرگذار هستند را شناسایی کرده و ترویج دهند. سایر طرفداران محیط زیست معتقد هستند داده‎های حاصل از سرویس‎های حمل‎ونقل مشارکتی در تغییر رفتار مصرف کننده تاثیرگذار خواهند بود. به باور پال سیمپسون مدیر ارشد اجرایی سازمان «پروژه انتشار کربن» می‎تواند با طراحی سیستمی به تک تک مشتریان خود نشان دهد که ماهانه یا سالانه چه مسافتی را طی کرده‌اند و تا چه اندازه در کاهش انتشار گازهای گلخانه‎ای نقش داشته‎اند. این کار مستلزم اعمال تغییرات کوچکی در اپلیکیشن‏های کنونی این شرکت‌ها است. به این ترتیب، مشتریان شروع به تعدیل استفاده از سیستم حمل‎و‎نقل در زمان اوج تقاضا یا شرایط خاص دیگر خواهند کرد.

اما از آنجاکه محققان و طرفداران محیط‌زیست کم‎کم شروع به تحلیل داده‎های گردآوری شده توسط این شرکت‌ها می‌‎کنند، Uber و Lyft نیز از این اطلاعات برای شکل دادن به روند پذیرش خدمات خود در میان مصرف‎کنندگان و مقامات دولتی استفاده کرده‎اند. این شرکت‎ها اخیرا استراتژی‎های خاص به اشتراک‎گذاری اطلاعات را به‌کار گرفته‌اند اما هر دو شرکت از این اطلاعات برای ایجاد تصویری مطلوب از کسب‎وکاری که به رفع مسائل اجتماعی، زیست محیطی و ایجاد منافع بیشتر گرایش دارد، استفاده می‎کنند.شرکت Lyft اخیرا در زمینه همکاری با دولت فعالیت‎های بسیاری داشته است. این شرکت دارای واحد سیاست‎گذاری حمل‎ونقل است که مجموعه‎ای از همکاری‎های مشترک با مقامات حمل‎ونقل عمومی را برنامه‌ریزی می‎کند.

این شرکت با راه انداختن کمپینی با عنوان “Friends "With Transit، سعی کرده نحوه اتصال مسافران خود به سیستم حمل‎ونقل عمومی را به تصویر بکشد. اطلاعات گردآوری شده از این کمپین مورد استفاده مشتریان و مدیران این شرکت قرار می‎گیرد. علاوه‌بر این، Lyft در همکاری با شرکت‎های مختلف در پروژه‏های خاصی سرمایه‌گذاری کرده است، برای مثال نقشه مسیرهای اصلی (پرکاربرد) حمل ونقل در سانفرانسیسکو که نحوه اتصال مسافران به شبکه حمل‏ونقل عمومی و برنامه‎ریزی بر اساس آن را برای این شرکت امکانپذیر می‎کند. تامی هایس می‎افزاید ما به دنبال طراحی شهری بهتر هستیم، در شهری که شبکه حمل‏ونقل عمومی آن متهم به آلودگی زیست محیطی است، Lyft در پی ایفای نقشی مثبت است. احتمالا تعجب‌آور نیست که شرکت Uber در خصوص همکاری با نهادهای دولتی اشتیاق چندانی نداشته است. این شرکت اطلاعات بسیار محدودی را با جهان خارج از خود به اشتراک می‌گذارد (تنها به اندازه‌ای که از نظر قانونی ملزم به انجام آن است). با این حال، Uber اخیرا در وبلاگ خود دست به افشاگری‌هایی زده است!

وبلاگ این شرکت با دعوت از محققان خارج از سازمانی و کاربران به بحث‎هایی درخصوص مقررات مربوط به سرویس‎های حمل‎ونقل مشارکتی و نقش آنان روی آورده است. اما تحلیلگران داخلی Uber هم در حال بررسی داده‏های گردآوری شده این شرکت هستند. برای مثال اخیرا مقاله‎ای در خصوص کاهش تولید گاز دی اکسید کربن به واسطه فعالیت سیستم حمل‏ونقل خود به جای تردد خودروهای تک سرنشین شخصی در سان‌فرانسیسکو منتشر کرده است.

دو شرکت Uber و Lyft به روشنی به واسطه انتشار اطلاعات به دنبال کسب تایید و پذیرش عمومی هستند، اما اینکه فعالیت‎های این سرویس‎ها تا چه اندازه سبز بوده‎اند هنوز جای پرسش دارد. در حال حاضر، گروهی از فعالان محیط زیست نسبت به ادعای کاهش انتشار گازهای گلخانه‎ای به واسطه فعالیت این شرکت‎ها تردید دارند. سیمپسون معتقد است توانایی پیگیری عملکرد زیست محیطی اقدامی شایسته است، با این حال بسیاری هنوز در خصوص تاثیرات مثبت زیست محیطی این شرکت‎ها به نتیجه مناسبی نرسیده‌اند. وی همانند بسیاری دیگر معتقد است منافع چنین پدیده‏هایی باید در قیاس با معایب آن ارزیابی شوند. گروه دیگری نیز به موضوع مصرف سوخت در اتومبیل‏های مورد استفاده این شرکت‎ها اشاره داشته‎اند. به باور آنها، اگر در سایه چنین کسب‎وکاری هر اتومبیلی به‌جای بی‎مصرف ماندن به سیستم حمل‎ونقل اشتراکی می‌پیوندد، باید به موضوع بهره‎وری مصرف سوخت توجه بیشتری شود.

در نهایت عدم قطعیت گسترده‌ای در خصوص اطلاعات منتشر شده از سوی دو شرکت Lyft و Uber وجود دارد. ممکن است چنین کسب وکارهایی در کاهش تعداد سفرهای درون شهری، تولید گازهای گلخانه‏ای و تسهیل حفاظت از محیط زیست کارآمدتر عمل کرده باشند اما این احتمال نیز وجود دارد که داده‏ها در آینده حاکی از تشویق مردم به استفاده بیشتر از وسایل نقلیه خصوصی از طرف این دو شرکت باشند. حجم بسیار فراوان اطلاعات که هم‎اکنون در اختیار شرکت‎های حمل‎و‏نقل مشارکتی قرار دارد می‏تواند تصویر مناسبی از تاثیرات زیست محیطی تردد اتومبیل‏ها ایجاد کند اما این تصویر لزوما مطلوب این شرکت‌ها نخواهد بود. بنابراین سوال اصلی این است که آیا در چنین شرایطی کسب‌وکارهایی نظیر Lyft یا Uber باز هم به انتشار اطلاعات ادامه خواهند داد یا خیر؟و تبعات این مساله چه خواهد بود؟

منبع: روزنامه دنیای اقتصاد - شماره 3947