شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)- سرویس یادداشت و مقاله «کانون سبحان» – علی رستمی : روابط عمومی در گذر تاریخ را می ‏توان در امپراتوری‏ های باستانی مانند ایران، مصر، هند و چین ردیابی کرد. روابط عمومی قدرتی چهارهزار ساله دارد. این ریشه ‏ها شامل تأسیس ساختمان‏ ها، مجسمه ‏ها، بت ‏ها و نظام‏ های ارتباطی دولتی، در جوامع باستانی بسیار تکامل یافته، هستند. تدفین تشریفاتی رهبران حتی به عنوان خدایان، جزیی از تاریخچه روابط عمومی است. در تمامی جوامع باستانی، مجسمه ‏ها و سایر اشکال کنده ‏کاری شده به نحو گسترده‏ ای برای نمایاندن خصوصیات و شخصیت رهبران دولتمرد مذهبی مورد استفاده قرار می‏ گرفتند. سکه ‏ها، اغلب حاوی برخی آرم ‏ها یا تصاویر چهره به عنوان راهی برای برابر کردن شخصیت یا تصویر با هویت ملی یک ملت بود.

پیشینه روابط عمومی شامل تمامی منابع قدرت است. قدرت نه تنها برای رساندن مفهوم، بلکه برای پرورش احساس وفاداری، تسلیم، تبعیت و شناسایی نشان داده می ‏شود. صحیح نیست که بگوییم قدرت امپراتوران، شاهان، سلاطین، فرعون ‏ها و سایر افراد با نفوذ همواره ناخوشایند بوده و تبعیت از آنها تضمین شده نبود. تمدن‏ها، اغلب هنگامی که مردم با همکاری یکدیگر، کشاورزی، علم و هنر را خلق کردند، ظاهر شدند.

دولت‏ های مرکزی قدرتمند، منبع نیروی جمعی برای پیشبرد تحقیقات، فناوری و تجارت مورد نیاز بودند. برخی محققان این امر را به عنوان جزیی از روابط عمومی دین و دولت می ‏دانند. بسیاری از ریشه‏ های روابط عمومی توسط شاهان ایران و امپراتوری‏ های چین، ژاپن و کره بنیان نهاده شدند. مراسم تذهیب، حمایت از ابتکارات، سفر، کشاورزی، تحقیق و نیز نمایش نظامی ریشه و وظیفه روابط عمومی در این تمدن ‏های کهن بوده است. ساختمان‏ های باشکوه، صنعت و حرفه و فاصله مکانی باعث جدایی فرمانروایان از مردم شده بود. آنچه مردم می‏ شناختند و به آن اعتقاد داشتند، اغلب ناشی از جار زدن و بیانیه‏ هایی بود که توسط فعالیت ‏های روابط عمومی آن دوران منتشر می‏ شد. این فعالیت‏ ها ممکن بود شامل مأمور کردن شاعران، حکیمان و آوازخوانان باشد. جار زدن‏ های عصر باستان، نمونه‏ هایی نظیر بیانیه‏ های عصر جدید دارند که توسط سخنگویان و منشی‏ های خبری ریاست جمهوری صورت می‏ گیرد.

نشانه ‏های قدرت و ارتباطات الهام بخش، ابزارهایی هستند که به دقت بر روی آنها کار شده بود و پیشینه نشان شرکت‏ ها و موسسات امروز است.

نمایش ‏های قدرت، بخشی از تاریخ انسانی هستند. رهبران، تحت هر عنوانی، اهمیت ایجاد و انتشار نشانه ‏های قدرت را درک کرده ‏اند. چنین نشانه‏ هایی حداقل دارای دو هدف هستند که عبارتند از تقویت هویت و وفاداری افراد معتقد و دیگری گسترش ترس و تسلیم دشمنان رژیم حاکم. رنگ‏ ها، بخش مهمی از این نوع نمایش قدرت هستند.

رومی ‏ها استادان رویداد هستند، هزاران نفر از مردم شاهد رژه ‏های طولانی پیروزی بودند. میادینی بزرگ ایجاد شد و گلادیاتورها زندگی و مرگ را به نمایش می ‏گذاشتند. تماشاخانه ‏هایی که نشان می ‏داد چگونه امپراتور و مردم می ‏توانند تصمیمات قطعی و نهایی را بگیرند. هدف از این نمایش‏ ها نه فقط شناخته شدن نزد مردم روم، بلکه نشان دادن میزان قدرت روم بود.

مجسمه‏ ها، حکاکی ‏ها و نقاشی‏ ها همگی تبلور و نمایش شخصیت‏ های مختلف بود. همان طور که حمورابی قانونی را نوشت و بر سنگی حک کرد و در میدان شهر گذاشت تا اطلاع ‏رسانی شود.

ظهور دموکراسی، دروازه‏ هایی را به روی دیگر پیشینیان روابط عمومی مدرن گشود.

استفان لانگتون (Stephan Langton) اسقف اعظم شهر کانتر بود. وی در سال ۱۲۱۵ بنا به دلایل مختلف؟ هستند او گروهی از بزرگمردان را بسیج کرد تا با دادن اولتیماتوم به شاه در مقابل او ایستادگی کنند.

حوادثی که به جنگ استقلال آمریکا منجر شد، زمینه را برای ظهور روابط عمومی مدرن مهیا کرد. این تلاش شامل استفاده از تمامی اشکال ارتباطات دسته جمعی آن زمان بود و تصاویر، شعارها و تمثیل ‏ها را معرفی می‏ کرد. در این تلاش، از کارتون استفاده می‏ شد. شواهد روشنی در مورد آنچه با گذشت قرن بیستم «تبلیغات» خوانده شد، در انتشار و ترویج مستمر انقلاب وجود داشت. مستعمره‏ نشین‏ ها از جزوه‏ ها و اوراق عریض روزنامه و نشان‏ های هوشمندانه ‏ای همچون تمثال‏ های سوخته استفاده کردند.

در میان این همه پیشینه ‏های مذکور، منشاء واژه روابط عمومی مبهم است. توماس جفرسون (Thomas Jefferson) سومین رییس‌جمهور آمریکا در سال ۱۸۰۷ در بیانیه خود درباره اطلاعات دولت از مردم، عموم را با روابط ترکیب کرد. در قرن ۱۸ و ۱۹، رقابت‏ های ورزشی میان دانشگاه‏ها جمعیت را به سوی اطلاع‏ رسانی از طریق رسانه‏ ها جلب کرد و به صورت رسمی و بدون هیچ بحثی واژه روابط عمومی به نحوی معین و کاربردی با نامگذاری بخش ‏ها و فعالیت ‏ها توسط صنعت راه ‏آهن در اواخر قرن ۱۹ بکار برده شد.

اکنون حرفه روابط عمومی با توجه به نام و سابقه طولانی خود، قادر است با پالایش روش ‏ها و تحت تأثیر فناوری‏ های ارتباطی نوظهور و متغیر، حاصل قرن ‏ها فعالیت را برداشت کند.

علی رستمی مدرس و کارمنددانشگاه